Bi-3M-H5.2 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

5.2 Sociaal gedrag

DEZE LES

Wat weet je nog van vorige les?

Uitleg

Zelfstandig werken

JE GAAT LEREN OVER

• sociaal gedrag
• video's

Wat weet je nog van?

Kennistest

Er volgen nu vragen om de voorkennis van de leerling te testen.

Dit gedrag komt tot stand door

1. inwendige prikkels
2. uitwendige prikkels
3. beide antwoorden zijn juist
4. beide antwoorden zijn onjuist

Hoe heten prikkels die een sterkere reactie oproepen dan normaal?

Op de gele kaartjes staan prikkels. Maar is het een uitwendige of een inwendige prikkel? Verbind de gele kaartjes met de rode. 

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Je snijdt een ui en je ogen gaan tranen

Je hebt pijn in je keel

Je hoort een auto voorbij rijden 

Op de fiets voel je koude wind

Wat is GEEN voorbeeld van een inwendige prikkel

1. Motivatie om iets te doen
2. Enthousiasme voor de toets morgen
3. Reageren op een luchtalarm
4. Hormonen die zorgen voor puberaal gedrag

In een dierentuin beginnen wolven vaak te janken als zij het geluid van een sirene horen.
Is het janken een voorbeeld van een prikkel of een respons?

1. prikkel
2. respons

Je krijgt een impuls als de prikkel onder de drempelwaarde blijft.

1. Juist
2. Onjuist

Wat gebeurt er met de drempelwaarde van je gehoor als je je concentreert om goed te luisteren?

1. De drempelwaarde wordt hoger.
2. De drempelwaarde wordt lager.

Hoe noem je het type prikkel waar een zintuig gevoelig voor is?

1. Drempelwaarde
2. Gewenning
3. Motivatie
4. Adequate prikkel

Heeft de neus van een hond een hogere of een lagere drempelwaarde dan jouw neus?

1. Hij is gevoeliger dus een hogere drempelwaarde
2. Hij is minder gevoelig dus een hoger drempelwaarde
3. Hij is gevoeliger dus een lagere drempelwaarde
4. Hij is minder gevoelig dus een lagere drempelwaarde

geluiden

lichaamshouding

kleuren

spergedrag

Prikkel/respons

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

respons

prikkel

Je ruikt een gaslucht

Je schrikt

Je loopt naar het gasfornuis

Je ziet dat de gasknop open staat

Je draait het gas uit

5.2 Leerdoelen

1. Wat is Sociaal gedrag
2. Waarvoor hebben dieren een territorium
3. Hoe gedragen dieren zich in hun territorium
4. Welk gedrag hoort bij voortplanten
5. Hoe leven dieren in een groep

5.2 Begrippenlijst

1. Sociaal gedrag-territoriumgedrag-voortplantingsgedrag-groepsgedrag
2. Territorium-afbakenen-territoriumgedrag
3. Aanvalgedrag-vluchtgedrag-dreiggedrag
4. Baltsgedrag-broedzorg-voortplantingsgedrag
5. Taakverdeling-dominant-onderdanig-rangorde-pikorde

Zie blz. 213-215

Uitleg

5.2 Sociaal Gedrag

Omgaan met soortgenoten is Sociaal gedrag. Of het nou gaat om paren, vechten of elkaar voedsel brengen.

Er zijn grofweg 3 soorten sociaal gedrag:

• Territorium gedrag
• Voortplantingsgedrag
• Groepsgedrag

Sociaal gedrag

territoriumgedrag

voortplantings-gedrag

groepsgedrag

Territoriumgedrag

Veel soorten hebben een territorium (eigen gebied)

territorium = voedsel en ruimte voor voortplanting

gedragssysteem territoriumgedrag:

- afbakenen (geluid, geur)

- verdedigen (aanvallen, vluchten, dreigen)

Territorium- gedrag

Aanvalsgedrag: Ter verdediging van eigen territorium

Vluchtgedrag: Vaak vlucht de uitdager, of de verliezer van het gevecht

Dreiggedrag: gedrag dat vaak wordt laten zien bij de grens van een territorium

Territoriumgedrag

Afbakenen grenzen territorium

geluiden

geurvlaggen

Verdedigen territorium

aanval

vluchten

dreigen

Ratelslangen worstelen, zonder elkaar dodelijk te verwonden (ritual).

Neushoornkever gevecht.

Overspronggedrag

Is de motivatie voor aanvallen en vluchten even sterk, dan kan een dier gedrag vertonen dat eigenlijk niet bij de situatie past.

Voorbeeld: Een hond gaat zich krabben en vlucht.

Voortplantingsgedrag

Voortplantingsgedrag is gedrag dat te maken heeft met voortplanting. Bijvoorbeeld:

• baltsgedrag (voorbeelden volgende dia)
• broedzorg
• de paring

Groepsgedrag

• Samenwerken om prooi te vangen.
• Het dominante dier is de baas over de onderdanige dieren in de groep.

• Rangorde: een groep met dominante en onderdanige dieren, waar iedereen zijn plek kent.

• Een rangorde brengt rust in de groep, de regels zijn duidelijk. 

• Bij kippen heet de rangorde: pikorde.

Dominant

Dominant

Onderdanig gedrag

Samenwerken (coöperatief gedrag)

1. Een groep wilde honden doden samen een veel groter dier.
2. Een groep witte pelikanen vangen samen een schol vissen.

Groepsgedrag, samenwerken om een prooi te vangen.

Orca's jagen in groepen.

0

Wie staat er bovenaan
in de rangorde?

1. Cas
2. Sal
3. Stijn
4. Alex

0

Zelfstandig werken

5.2 opdracht 2,4 ,6 ,8, 13, 17, 18