vergelijking, metafoor, metoniem, hyperbool, understatement, litotes en eufemisme

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

beeldspraak 

• Beeldspraak is een manier om op een creatieve manier te schrijven. 

• Hierbij worden woorden op een bijzondere manier gebruikt om een beeld of gevoel over te brengen.
  

Beeldspraak

• Bij een vergelijking wordt iets uit de werkelijkheid/object 

     (mens, dier of ding) vergeleken met een beeld.

 

• Ze staan dus beide in een zin. (object en beeld)

 

De jongen is zo bleek als een doek.

 object                   beeld

            

Vergelijking

Zo bleek als een doek

Ilse uit mijn klas (object) is zo mak als een lammetje (beeld).

B

Bij een metafoor wordt het beeld alleen genoemd, het object wordt niet genoemd.  

Het is hier een zwijnenstal, ruim op!

                             beeld

Het object is bijvoorbeeld een slaapkamer.

Metafoor

• Bij een metafoor moet je zelf de betekenis achter het beeld vaststellen.  

Niemand wil vriendin zijn met zo’n heks (beeld) = onaardig meisje (object)

• Werkwoorden kunnen een metafoor zijn:
  

Veronique vliegt (b) door die spannende boeken. = leest heel snel (o).

• Spreekwoorden en uitdrukkingen zijn vaak metaforen:
  

–

Kleine potjes hebben grote oren (b). = Kinderen horen alles (o).

Hoge bomen vangen veel wind

• Een levenloos ding wordt voorgesteld als een persoon.
  

Hoge bomen vangen veel wind (bomen hebben geen handen)

Het gevaar loerde op elke straathoek (gevaar kan niet kijken)

De toekomst lacht je toe

Personificatie

"De jongen die een tien had gehaald

De jongen die een tien had gehaald was zo trots als een pauw."

Wat is hier het object?

1. De jongen
2. een pauw

Die boom van een vent sloeg de inbreker neer.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metafoor van een werkwoord

De zon prikt in mijn ogen.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metafoor van een werkwoord

Brian is 's ochtends zo fris als een hoentje.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metafoor van een werkwoord

Het schip danste op de golven tijdens de storm.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metafoor van een werkwoord

"Het papier is geduldig."

Is dit een personificatie?

1. ja
2. nee

"Ze bleef opeens staan en balde de handen tot vuisten terwijl buiten twee koplampen aansprongen als twee gloeiende ogen. Christine viel weer met een verkreukelde motorkap op Leigh aan. Helder metaal scheen door de beschadigde verf heen. Haar grill leek wel uit haaientanden te bestaan." Noteer minstens twee vormen van beeldspraak. 

Ga naar Nieuw Nederlands h.1 woordenschat.

Maak opdr. 1 t/m 3

Metafoor 2

Dat schaap is er alweer ingetrapt.
beeld
Een reus van een kerel.
beeld
De overheid gaat snoeien in de uitgaven  (verminderen)
Het regent klachten bij de zorginstelling.
metafoor werkwoord (metafoor in een werkwoord)

Metonymie

De beeldspraak berust niet op een vergelijking, maar op een specifieke eigenschap van het object.

-    Je noemt een deel in plaats van het geheel

     (even de neuzen tellen)
-    Je noemt het geheel in plaats van een deel
      (Het VML heeft het Van Abbedebat gewonnen)

Even de neuzen tellen

Metonymie 2

-    Je noemt het materiaal, maar je bedoelt het voorwerp
      (hij won goud)
-    Je noemt een aardrijkskundige naam, maar je bedoelt het
      product dat daarmee verbonden is. (Ik eet het liefst
      edammer)

Metonymie 3

-    Je noemt plaats/ruimte, maar je bedoelt de mensen die daar
      zijn. (De zaal gaf een enorm applaus.)
-    Je noemt de producent, maar je bedoelt het product:
      een Apple
-    Je noemt de eigenschap, maar je bedoelt de persoon
     (die lange)

Stijlfiguren

Vandaag:

Hyperbool

understatement

litotes

eufemisme

Hyperbool

De inhoud van de mededeling wordt enorm vergroot (overdrijving)

Hij barst van het geld (hij is rijk)

Ik word stapelgek van die man.

Ik verveel me dood

Wat is het verschil tussen een vergelijking en een metafoor?

Understatement

- Met een understatement zwak je de mededeling af.

- Je zegt dat iets minder mooi, groot of belangrijk is dan in

   werkelijkheid.

Voorbeelden understatement

- Als je een één voor die toets hebt gekregen, zul je wel een paar

  foutjes gemaakt hebben.

- Die regisseur heeft met zijn speelfilms ongetwijfeld een paar   

  centjes verdiend.

- Mijn steenrijke oom heeft een stulpje aan de Rivièra gekocht.
- Zo'n drastische prijsverhoging zal niet bevorderlijk zijn voor de

  export van het product. (= ronduit slecht) 

Litotes

- Er wordt een mededeling gedaan door het tegenovergestelde

   te ontkennen.

- De litotes lijkt op een understatement.

- Het is een stijlfiguur waarbij je schijnbaar iets ontkent of

   verkleint met het doel datgene wat je bedoelt des te meer uit

   te laten komen. 

Voorbeelden litotes

-  Mijn vriend Peter is niet vies van een haring.

   (gek op haring)

- Dat is geen slecht idee. (goed idee)

- Hij is niet achterlijk. (slim)

- Daar ben ik niet blij mee. (heel vervelend)

- Dat is niet onwaarschijnlijk.

  (Ik vind dat geen verkeerd plan)

Eufemisme

- Een eufemisme is een manier om iets verzacht uit te drukken. -   Door een eufemisme te gebruiken kan je iets wat onaardig is 

  zeggen of schrijven zonder dat het onaardig, gruwelijk of vies

  klinkt. 

Hij is helaas niet meer onder ons.

Voorbeelden eufemisme

- Volgens mij is er aan jou een steekje los! (gek)

- De examinator heeft onzorgvuldig gehandeld. (grote fouten

  gemaakt)
- De dierenarts heeft de hond laten inslapen (= gedood)
- De directie wil het personeelsbestand afslanken (= personeel

   ontslaan)
- Hij is een bekende van de politie (een boef)

Wat is een metafoor?

Wat is personificatie?

Wat heb je nog niet begrepen van deze begrippen?

"Het papier is geduldig."
Is dit een personificatie?

1. ja
2. nee

"De jongen die een tien had gehaald was zo trots als een pauw."
Wat is hier het object?

1. De jongen
2. een pauw

"Ze bleef opeens staan en balde de handen tot vuisten terwijl buiten twee koplampen aansprongen als twee gloeiende ogen. Christine viel weer met een verkreukelde motorkap op Leigh aan. Helder metaal scheen door de beschadigde verf heen. Haar grill leek wel uit haaientanden te bestaan."
Noem de personificaties.

Leon, een boom van een vent, sloeg de inbreker neer.

1. metafoor
2. vergelijking met als
3. personificatie
4. vergelijking zonder als