Basisstof 3: Monohybride kruisingen en stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 3

Basisstof 3: Monohybride kruisingen + stambomen

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen doornemen
• Herhaling
• Uitleg basisstof 2: Genenparen + basisstof 3: Monohybride kruisingen
• Aan het werk!

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Van een monohybride kruising een kruisingsschema opstellen
• De frequentie van genotypen en fenotypen uit een kruisingsschema bepalen
• Een stamboom aflezen en gebruiken bij het oplossen van erfeliljkheidsvraagstukken

Belangrijkste begrippen

Fenotype: Alle uiterlijke kenmerken van een organisme. Komt tot stand door combinatie van genotype en milieufactoren.

Genotype: Alle erfelijke eigenschappen van een organisme. Komt tot stand op het moment van bevruchting.

Dominant: Wordt aangegeven met een hoofdletter. Komt ook tot uiting in het fenotype bij één letter.

Recessief: Wordt aangegeven met kleine letter. Alleen bij homozygoot komt dit tot uiting in het fenotype.

F2 bij monohybride kruising

• De kinderen (F1) van de oudergeneratie (P) krijgen vaak zelf ook nog kinderen.
• Deze generatie noem je F2 (de tweede generatie nakomelingen) 
• Nakomeling uit F1 x Nakomeling uit F1 = F2 (tweede generatie nakomelingen)

Werken met stambomen

• Met een stamboom wordt snel overzichtelijk welke fenotypen (en dus genotypen) er aanwezig zijn in een familie.
• Er is onderscheid tussen mannen (vierkant) en vrouwen (rond).
• De fenotypen worden aangegeven met een kleur/arcering. 

Opgave stamboom

Welke eigenschap is dominant? Wit of zwart? Leg uit.

Geef, indien mogelijk, de genotypen van de verschillende cavia's.

Antwoorden stamboom opgave

• Zwart is dominant. Cavia 11 en 12 zijn zelf zwart en krijgen een witte dochter; zij moeten beiden heterozygoot zijn.
  
• Aa: 1, 3, 5, 6, 8, 11, 12, 13, 14 en aa: 2, 4, 7, 9, 15.
• Van cavia 10 en 16 weet je niet zeker of de cavia AA of Aa is.
• Van 10 zijn de genotypen van de ouders niet bekend en er zijn alleen zwarte nakomelingen.
• Van 16 zijn de ouders beiden heterozygoot.
• Vraag: Hoe groot is de kans dat cavia 16 genotype AA heeft?

Aan het werk!

Wat: Basisstof 2 en 3 van thema 3

Hoe: Fluisteren met je buur

Tijd: 15 minuten

Hulp: Kijk nog eens in je boek/binas en overleg met je buur. Steek anders je vinger op!

Klaar: Nakijken + verbeteren

Uitkomst: Basisstof 2 van thema 3 is af