5DS - De Industriële Revolutie - Update

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Industriële Revolutie

OV1: Op welke manier maakten de agrarische revolutie en de demografische revolutie de Industriële revolutie mogelijk?

OV2: Hoe evolueerde de Industriële Revolutie in de 18de en 19de eeuw?

OV3: Welke nieuwe breuklijnen werden veroorzaakt door de Industriële Revolutie?

Lesdoelen

1. begrippen als 'demografiesche transitie, enclosure, exponentiële groei, urbanisatie, BBP,  fordisme,  bedrijfsconcentratie, innovatie' uitleggen
2. toelichten welke impact figuren als James Watt, Stephenson, Leo Bakeland, Ernest Solvay en Henry Ford hadden op de I.R. en de maatschappij
3. belangrijke gebeurtenissen uit de industriële revolutie opsommen.
4. de belangrijkste uitvindingen en hun impact benoemen.
5. uitleggen hoe de industriële revolutie de samenleving heeft veranderd.
6. verbanden leggen tussen de technologische ontwikkelingen en economische veranderingen.
7. voorbeelden geven van hoe de industriële revolutie de arbeidsomstandigheden heeft beïnvloed.
8. hedendaagse situaties vergelijken met aspecten van de industriële revolutie.
9. oorzaken en gevolgen van de industriële revolutie analyseren.
10. verschillende perspectieven op de industriële revolutie identificeren en vergelijken.
11. beoordelen of de industriële revolutie overwegend positieve of negatieve effecten had op de samenleving.
12. historische bronnen evalueren op betrouwbaarheid en relevantie.
13. eigen inzichten over de industriële revolutie uiten.

1. begrippen als 'demografische transitie, enclosure, exponentiële groei, urbanisatie, BBP, fordisme, bedrijfsconcentratie, innovatie' uitleggen
2. toelichten welke impact figuren als James Watt, Stephenson, Leo Bakeland, Ernest Solvay en Henry Ford hadden op de I.R. en de maatschappij
3. belangrijke gebeurtenissen uit de industriële revolutie opsommen.
4. de belangrijkste uitvindingen en hun impact benoemen.
5. uitleggen hoe de industriële revolutie de samenleving heeft veranderd.
6. verbanden leggen tussen de technologische ontwikkelingen en economische veranderingen.
7. voorbeelden geven van hoe de industriële revolutie de arbeidsomstandigheden heeft beïnvloed.
8. hedendaagse situaties vergelijken met aspecten van de industriële revolutie.
9. oorzaken en gevolgen van de industriële revolutie analyseren.
10. verschillende perspectieven op de industriële revolutie identificeren en vergelijken.
11. beoordelen of de industriële revolutie overwegend positieve of negatieve effecten had op de samenleving.
12. historische bronnen evalueren op betrouwbaarheid en relevantie.
13. eigen inzichten over de industriële revolutie uiten.

Leerdoelen

Primaire sector

De agrarische sector of primaire sector is de economische sector die grondstoffen en voedsel levert.

Secundaire sector

De industriële sector of secundaire sector is de economische sector met alle bedrijven en activiteiten die de grondstoffen van de primaire sector verwerken.

Tertiaire sector

De dienstensector of tertiaire sector is de economische sector waarin bedrijven met de verkoop van hun goederen of diensten winst willen maken. 

Neolitische Revolutie

De neolithische revolutie was de eerste landbouwrevolutie en vormde de overgang van een samenleving van jager-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan (nomadisme) naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden (sedentarisme) en aan akkerbouw en veeteelt deden.

Tertiaire sector

Secundaire sector

Industriële Revolutie

Neolitische Revolutie

jagers-verzamelaars

Primaire sector

Landbouwsamenleving

Industriële Samenleving

Snelle, onverwachte en dramatische revolutie

Geleidelijke, maar ook ontzettend invloedrijke revolutie

Wat is economie?

De manier waarop de mens in zijn behoeften voorziet met de middelen die voorhanden zijn.

Waarom zijn economische revoluties zo belangrijk/ingrijpend?

Ze hebben grote gevolgen voor alle maatschappelijke aspecten

Engeland 1700

Engeland 1800

Waarom begon de Industriële revolutie juist in Engeland?

1. Demografische Revolutie

Demografie

Demos is Grieks voor volk

Grafien is het Griekse werkwoord dat schrijven/tekenen betekent

Demografie is dus het beschrijven van de evolutie van de bevolking.

Demos is Grieks voor volk

Grafien is het Griekse werkwoord dat schrijven/tekenen betekent

Demografie is dus het beschrijven van de evolutie van de bevolking.

Beschrijf de evolutie van de wereldbevolking doorheen de geschiedenis

Wet Malthus

In 1798 publiceerde Malthus het pamflet An Essay on the Principle of Population, waarin hij stelde dat de bevolkingsgroei de economische groei voor zou blijven; hij voorspelde op basis van een eenvoudig model hongersnood op grote schaal. De bevolkingsgroei zou exponentieel zijn, die van de voedselproductie lineair. 

Tot 1700: lineair 

Vanaf 1700-1800: groei versnelt

De laatste 2 eeuwen blijft deze groei alsmaar sneller gaan

Daling 1400: pest

MALTHUS: In 1798 publiceerde Malthus het pamflet An Essay on the Principle of Population, waarin hij stelde dat de bevolkingsgroei de economische groei voor zou blijven; hij voorspelde op basis van een eenvoudig model hongersnood op grote schaal. De bevolkingsgroei zou exponentieel zijn, die van de voedselproductie lineair. 

Vergelijk de evolutie van de Engelse bevolking met die van de wereldbevolking in de periode 1500-1850

geboorte pro mille

sterfte pro mille

Hoe evolueerden de geboorten (=nataliteit) in Engeland tussen 1721 en 1871?

Hoe evolueerden de sterftes (=mortaliteit)?

Hoe valt de sterke bevolkingsgroei in Engeland te verklaren vanuit demografisch standpunt?

geboorte pro mille

sterfte pro mille

Hoe evolueerden de geboorten (=nataliteit) in Engeland tussen 1721 en 1871?

We zien een stijging tot 1821

Tussen 1821 en 1831 een daling

Daarna blijft het geboortecijfer stabiel

Hoe evolueerden de sterftes (=mortaliteit)?

We zien een sterke daling tot 1831. Daarna blijft het sterftecijfer relatief stabiel.

Hoe valt de sterke bevolkingsgroei in Engeland te verklaren vanuit demografisch standpunt?

Het geboortecijfer blijft hoog, terwijl het sterftecijfer sterk daalt.

We zien een stijging tot 1821

Tussen 1821 en 1831 een daling

Daarna blijft het geboortecijfer stabiel

We zien een sterke daling tot 1831. Daarna blijft het sterftecijfer relatief stabiel.

Het geboortecijfer blijft hoog, terwijl het sterftecijfer sterk daalt.

 Agrarische revolutie zorgt voor bevolkingsgroei

Agrarische revolutie : 

verbeterde 

voedselsituatie

Mortataliteit neemt af - minder sterfte door honger of tekorten

Vruchtbaarheid neemt toe - in tijden van onzekerheid stelt men huwelijk uit (maw later trouwen, later kinderen krijgen = minder kinderen). Meer voedsel zorgt voor meer zekerheid; gevolg: stijgend geboortecijfer

In geneeskunde vonden verbeteringen plaats 

Verloskunde verbeterde - tijdens de Middeleeuwen was kraamsterfte een van de belangrijkste doodsoorzaken bij vrouwen + vaak stierf het kind bij de geboorte.

Door verbeterde hygiëne + betere geneeskunde daalt de mortaliteitsgraad.

Zachter klimaat

In de twee eeuwen voorafgaand aan de IR werd het klimaat in Europa een stuk zachter, wat de verbeterende voedselsituatie in de hand hielp.

Oorzaken demografische Explosie

Mortaliteit: ligt hoog met sterke schommelingen

Nataliteit: ligt hoog met sterke schommelingen

Bevolking: blijft min of meer stabiel

Sterke schommelingen door oorlogen, epidemieën en hongersnoden

Mortaliteit: daalt sterk

Nataliteit: blijft hoog met schommelingen

Bevolking: begint sterk te groeien

Mortaliteit: daalt nog en stabiliseert op laag niveau

Nataliteit: begint ook te dalen tot op niveau van mortaliteit

Bevolking: blijft eerst groeien waarna de groei vertraagt

Mortaliteit: ligt laag en is stabiel

Nataliteit: ligt laag en is redelijk stabiel

Bevolking: blijft min of meer stabiel

Noot: in sommige gevallen duiken de geboortecijfers zelfs onder de sterftecijfers, waardoor de bevolking licht afneemt. Maar vaak wordt deze afname gecompenseerd door een positief migratie saldo (rijke, geïndustrialiseerde landen)

Mortaliteit: ligt hoog met sterke schommelingen

Nataliteit: ligt hoog met sterke schommelingen

Bevolking: blijft min of meer stabiel

Sterke schommelingen door oorlogen, epidemieën en hongersnoden

Mortaliteit: daalt sterk

Nataliteit: blijft hoog met schommelingen

Bevolking: begint sterk te groeien

Mortaliteit: daalt nog en stabiliseert op laag niveau

Nataliteit: begint ook te dalen tot op niveau van mortaliteit

Bevolking: blijft eerst groeien waarna de groei vertraagt

Mortaliteit: ligt laag en is stabiel

Nataliteit: ligt laag en is redelijk stabiel

Bevolking: blijft min of meer stabiel

Noot: in sommige gevallen duiken de geboortecijfers zelfs onder de sterftecijfers, waardoor de bevolking licht afneemt. Maar vaak wordt deze afname gecompenseerd door een positief migratie saldo (rijke, geïndustrialiseerde landen)

Bovenaan de tweede fase zien we urbanisatie staan. Wat betekent dit?

Wat wordt bedoeld met transitie?

Wat is het resultaat van de demografische transitie?

Meer mensen, wat is er in de eerste plaats nodig?

Welke rol heeft deze bevolkingsgroei gespeeld binnen IR?

2ledig

A. bevolkingsgroei in combinatie met verhoogde productiviteit in de landbouw (agrarische revolutie) zorgt voor arbeidersoverschot op platteland. Deze arbeiders gaan naar de steden waar de fabrieken zich bevinden (technologische revolutie) en vormt een reservoir aan goedkope arbeidskrachten voo rde ontwikkelende industrie.

B. Bevolkingsgroei zort voor een groeiende afzetmarkt voor de producten uit de fabrieken - deze afzetmarkt werd vergroot door afschaffing van binnenlandse tollen en taxen én verbetering van transport (transportrevolutie)

Wet Malthus?

Klopt zijn wet dan niet? 

Jawel, maar zijn wet gaat enkel op voor pré-industriële samenlevingen (bv Ancien Régime): een aantal vernieuwingen in de landbouw maakten een sterke stijging van de voedselproductie mogelijk. Dit noemen we de agrarische revolutie.

Bovenaan de tweede fase zien we urbanisatie staan. Wat betekent dit?

Verstedelijking: meer en meer mensen gaan in een stad wonen.

Wat wordt bedoeld met transitie?

De overgang van een pre-industrieel naar een post-industrieel bevolkingspatroon.

Wat is het resultaat van de demografische transitie?

Een sterke bevolkingsgroei

Meer mensen, wat is er in de eerste plaats nodig?

Meer voedsel

Welke rol heeft deze bevolkingsgroei gespeeld binnen IR?

2ledig

A. bevolkingsgroei in combinatie met verhoogde productiviteit in de landbouw (agrarische revolutie) zorgt voor arbeidersoverschot op platteland. Deze arbeiders gaan naar de steden waar de fabrieken zich bevinden (technologische revolutie) en vormt een reservoir aan goedkope arbeidskrachten voo rde ontwikkelende industrie.

B. Bevolkingsgroei zort voor een groeiende afzetmarkt voor de producten uit de fabrieken - deze afzetmarkt werd vergroot door afschaffing van binnenlandse tollen en taxen én verbetering van transport (transportrevolutie)

Wet Malthus?

Klopt zijn wet dan niet? 

Jawel, maar zijn wet gaat enkel op voor pré-industriële samenlevingen (bv Ancien Régime): een aantal vernieuwingen in de landbouw maakten een sterke stijging van de voedselproductie mogelijk. Dit noemen we de agrarische revolutie.

Rol binnen IR:

2-ledig

A. bevolkingsgroei in combinatie met verhoogde productiviteit in de landbouw (agrarische revolutie) zorgt voor arbeidersoverschot op platteland. Deze arbeiders gaan naar de steden waar de fabrieken zich bevinden (technologische revolutie) en vormt een reservoir aan goedkope arbeidskrachten voo rde ontwikkelende industrie.

B. Bevolkingsgroei zort voor een groeiende afzetmarkt voor de producten uit de fabrieken - deze afzetmarkt werd vergroot door afschaffing van binnenlandse tollen en taxen én verbetering van transport (transportrevolutie)

WHAT ABOUT MALTHUS?

Klopt zijn wet dan niet? 

Jawel, maar zijn wet gaat enkel op voor pré-industriële samenlevingen (bv Ancien Régime): een aantal vernieuwingen in de landbouw maakten een sterke stijging van de voedselproductie mogelijk. Dit noemen we de agrarische revolutie.

Malthus

VAN EEN AGRARISCHE NAAR EEN INDUSTRIËLE SAMENLEVING

Agrarische Revolutie

Enclosure - beweging

Rond 1700 Engelse grond verdeeld in kleinere stukken

- Open fields (aantal stroken per boer)

- Common fields (gemeenschappelijke 

                                     grond)

Ongeschikt voor grote machines

Agrarische Revolutie

Enclosure beweging

Enclosures

1700 - 1850 verandering:

Parlement verkoopt common fields

Adel koopt grond op

Omheint het met hekken --> enclosure in Enclosure acts

Opdracht: p.5

1. Markeer in de tekst (pp.4-5) de twee factoren die een
   landbouwrevolutie in Engeland teweegbrachten. 
2. Leg de link tussen het systeem van de enclosures en de grafieken op
   p.3.
3. Vervolledig het schema (p.5):

Opdracht: p.5

1. Markeer in de tekst (pp.4-5) de twee factoren die een
   landbouwrevolutie in Engeland teweegbrachten. 
2. Leg de link tussen het systeem van de enclosures en de grafieken op
   p.3.
3. Vervolledig het schema (p.5):

INNOVATIES

Innovaties

Demografie = faciliteert

Innovatie = katalysator

1. Katoen
2. Stoom & gietijzer
3. Transport

Opdrachten (p7 - 8 - 9)

1. Leg volgende stelling uit: "Verschillende kleinere revoluties lagen aan de basis van de industriële revolutie."
2. Markeer in het geel de beperkingen van de newcomenpomp.
   
3. Markeer in het groen de voordelen van Watts stoommachine.

Opdracht: (p10-11)

1. Beschrijf de evolutie van het Engelse spoornet aan de hand van onderstaande kaarten. 
2. Verklaar deze evolutie.
3. Maak op basis van de lestekst (p.6-11) een overzicht van enkele
   factoren die tot de industriële revolutie leidden.

TECHNIEK EN WETENSCHAP

• I.R. = uitdijende golf
• Eur => Jap & VS (1870s)
• Industriële spionage (Bauwens)
• Nieuwe energiebronnen
• => nieuwe sectoren
• => 'Tweede I.R.' (logisch gevolg fase 1)
• Industriële Evolutie?
• = langerekt proces van innovatie&optimaliseren

Opdracht (p.13)

• Onderstreep in het rood de argumenten die historici aanhalen om over twee fasen in de industriële revolutie te spreken.
  
• Onderstreep in het groen de argumenten die historici aanhalen om over een industriële evolutie te spreken. 
• Neem zelf een standpunt in bij het debat over de periodisering van de industrialisatie en beargumenteer.

Energie/chemie

Einde 19de eeuw: stoom 

=> olie/elektriciteit

1870s: ontploffings-/verbrandingsmotor 

=> ++ efficiëntie

=> stimulans productie + transport

Arbeidsorganisatie

Verwetenschappelijken van arbeid =taylorisme/fordisme

• prestatieverbeteringen
• objectieve productienormen
• Loon = key motivator
• Ford: lopende band (=arbeider immobiel)
• fordisme = massaproductie en massaconsumptie
• inperking vrijheid arbeider (ook thuis)
• laaggeschoolde arbeid
• MAAR: relatief hoog loon
• Waarom?
• Auto's moeten gekocht worden

OPDRACHT:

• Beschrijf wat je op de foto’s ziet
• Hoe optimaliseerde Ford de arbeidsorganisatie?
• Welke voordelen had dit systeem van arbeidsorganisatie?
• Waren hier ook nadelen aan verbonden? Zo ja, welke?

Probleem? 

1. Wanneer consumptie daalt = overproductie => loonkost wordt te zwaar
2. Saai + afstompend werk => verzet
3. Geen inspraak in bedrijf

Bepaal aan de hand van bovenstaand schema of er hier sprake was van horizontale of verticale concentratie. Motiveer je antwoord

Bepaal aan de hand van schema of er hier sprake was van horizontale of verticale concentratie. Motiveer je antwoord

EEN KLEINE, JONGE NATIE ALS EUROPEES PIONIER

• Stijgende bevolking
• Hoge industrialisatiegraad

• Brussel: elek verlichting 1880
• Rond 1900 volledig operationeel elektriciteitsnet

Voornaamste sectoren?

textiel en metaal

DE SCHADUWZIJDE VAN DE VOORUITGANG

Schaduwzijde vooruitgang

• urbanisatie => zichtbaar sociale impact I.R.
• ontstaan typische arbeiderswijken
• invoer livret => controlemiddel
• armoede(bestijding)?

Opdracht A p. 23-25

• Lees de drie bronnen op p.23-25 en bepaal vervolgens het verschil tussen de 19de eeuwse en de hedendaagse visie op armoede(bestrijding).

Opdracht B p. 23-25

• Lees de bron (Rerum Novarum) op p.27 en leg uit waarover deze bron gaat. Wees volledig in jouw analyse.

Schaduwzijde vooruitgang

• urbanisatie => zichtbaar sociale impact I.R.
• ontstaan typische arbeiderswijken
• invoer livret => controlemiddel
• armoede(bestijding)?
• Strijd om de arbeider...

Wie was de dupe van de Enlosures? Waarom?

Wie was de dupe van de enclosures?

De arme boeren omdat ze niet langer de gemeenschappelijke weides kunnen gebruiken voor hun vee

Wat is het gevolg?

Ze moeten hun vee verkopen en verliezen gronden

Waar zullen ze werk moeten zoeken?

In de fabrieken in de stad

Enclosure

Stukken gemene grond en de kleinere landbouwpercelen worden semengevoegd tot grotere gehelen.

Positief: verhogen landbouwareaal en productiviteit

Negatief: armere boeren waren afhankelijk van gemene grond om vee te laten grazen.

Agrarische Revolutie

Vruchtwisseling

Agrarische Revolutie

Vruchtwisseling

Ze bevatten meer vitaminen

De opbrengst is 10 keer hoger

vruchtwisseling

Er wordt geen grond meer braak gelaten

Er is meer variatie in gewassen

Bemesting zodat de grond niet uitgeput raakt.

Agrarische Revolutie

Enclosure: Meer landbouwgrond

Vruchtwisseling:

- Nieuwe gewassen (klaver,...)

- mest/vruchtbare grond

- Meer opbrengst

Verbetering van de ploeg

Aardappel

Voedsel exporterende landen/transportrevolutie

Mechanisering

Welke vragen heb je nog over deze les?