Hoofdstuk 4 Steden

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 4 Steden

Paragraaf 1: Vorm en functie van de stad

Lesinhoud

- Introductie hoofdstuk

Uitleg :

• Wat zijn steden?
• Verschil tussen stad en dorp
• De middeleeuwse stad

Leerdoelen

– Je weet wat de verschillen zijn tussen een stad en een dorp.

– Je weet welke functies in de middeleeuwse stad aanwezig waren.

– Je weet hoe de vorm en de functies van de stad veranderden door de industriële revolutie.

Stad

Dorp

H4-1 Dorp of stad?!?

Kernwoorden:

• Nederzetting
• Infrastructuur
• Voorzieningen
• Urbanisatie (verstedelijking)
• Volksgezondheid

Nederzetting

• Plaats waar mensen zich vestigen in gebied dat eerst onbewoond was

• Verzameling woningen en andere gebouwen
• Woonplaats van een groep mensen vb: de Israëli hebben nederzettingen op de westelijke Jordaanoever
• Een vestiging, een bewoonde plaats.

Stad of dorp?

Stad

Dorp

De middeleeuwse stad

De grote steden destijds ontstonden langs handelsroutes 

Handel was de functie van de stad

Veel ambachten waren in het centrum te vinden:

• Leerlooier 
• Kleermaker
• Bierbrouwer
• Goudsmid

Ontstaan van de stad

• Mensen gaan bij elkaar in de buurt wonen
• Wegen worden aangelegd (infrastructuur)
• Er komen een aantal winkels
• De stad krijgt voorzieningen
• (In de middeleeuwen: een stadsmuur)
• Voor een betere bereikbaarheid komt er een station, meestal aan de rand
• Bedrijven en fabrieken komen naar de stad
• Vanwege ruimtegebrek begint men met hoogbouw

Uitleg Bosatlas Online

https://www.bosatlas.nl/de-bosatlas-online

Waar/Niet waar
In dorpen vind je vooral hoogwaardige voorzieningen

1. Waar
2. Niet waar

Waar/Niet waar
Een bakker is een voorbeeld van een hoogwaardige voorziening

1. Waar
2. Niet waar

Een ander woord voor verstedelijking is...

1. Urbanisatie
2. Gentrificatie
3. Suburbanisatie
4. Nieuwbouw

wat was de belangrijkste functie van de middeleeuwse stad?

1. Landbouw
2. Werk
3. Handel
4. Bouwen van huizen

Waarvoor diende de stadsmuur?

Vervolg leerdoelen par. 1

– Je weet hoe de vorm en de functies van de stad veranderden door de industriële revolutie.

– Je kunt de locatie van stations en van oude fabrieksterreinen verklaren.

– Je hebt inzicht in de verschillende typen wijken die er in een stad zijn.

De stad tijdens de industriële revolutie 

Uitvinding stoommachine -> Explosieve groei stadbewoners

-> Verstedelijking

Snelle groei? Problemen!

• Ontstaan krottenwijken
• Weinig tot geen sanitaire voorzieningen
• Snelle verspreiding van ziektes

Industriële revolutie in Nederland

Kwam later op gang (eind 19e eeuw) :

Slechte woonomstandigheden

Gevolg? Gezondheidsproblemen

Oplossing > Woningwet in 1901

Woningwet 1901

Belangrijkste maatregelen

• Verbod op bouwen zonder bouwvergunning
• De verplichting voor wooneigenaar om bepaalde verbeteringen door te voeren
• Nieuwe voorschriften waaraan een woning aan moet voldoen
• Mogelijkheid voor financiële steun

Spoorlijnen en stations

Stoommachine > Stoomlocomotief > Spoorwegen

• Zorgen voor sneller vervoer van personen en goederen
• Industriële revolutie versnelde daardoor ook

hoogbouw

veel inwoners

landbouw

natuur

voorzieningen

Stadion

lage adressen-dichtheid

relatief veel alleenstaanden

Vul het juiste woord in:
Verstedelijking is een ............... van de industrialisatie.

1. oorzaak
2. gevolg

Wanneer was de Industriële Revolutie?

1. 20e eeuw
2. 19e eeuw
3. 18e eeuw
4. 17e eeuw

Beoordeel de volgende stellingen. Welk antwoord is juist?
I De laatste twintig jaar is de verstedelijkingsgraad in Nederland sterk gestegen.
II Door de industriële revolutie nam de suburbanisatie toe.

1. I is juist.
2. II is juist.
3. Beide zijn juist.
4. Beide zijn onjuist.

Huiswerk

Maken opdrachten 5, 6, 8 en 9 paragraaf 1

Maken exitcard

https://www.exitticket.nl/ticket/a2g2-ak

Bespreken huiswerk P1

• 6a Leg uit waarom ambachtslieden er in de middeleeuwen voordeel bij hadden om in de stad te wonen. 
• In de stad konden ze deel uitmaken van een gilde. Ze waren hierdoor beter georganiseerd en stonden in hoger aanzien. 

6B

Op welke manier zorgden ambachtslieden ervoor dat steden tot bloei kwamen? 

• De producten die ze maakten werden van steeds betere kwaliteit en konden
  goed verhandeld worden. Dit leverde de steden veel geld op. 

6C

c Door de industriële revolutie verdwenen ambachtslieden geleidelijk. Hoe kwam dat? 

• Hun werk was arbeidsintensief. Veel ambachtelijk werk kon door machines
  sneller en goedkoper gedaan worden. 

 vraag 8

A. Filmpje schooltv. Welke invloed heeft de uitvinding van elektriciteit gehad op de vorm van Chicago? 

• Dankzij de ontdekking van elektriciteit konden elektrische liften ontwikkeld
  worden. Mede hierdoor werd de bouw van wolkenkrabbers mogelijk 

8B

b Leg uit waarom Amsterdam kon groeien door de uitvinding van het stoomgemaal. 

• Dankzij het stoomgemaal konden gebieden drooggemalen worden. Daardoor
  konden nieuwe wijken rondom de stad gebouwd worden. 

8C

c Geef een voorbeeld van hoe ondergrondse infrastructuur invloed heeft op het leven boven de grond

• Bijvoorbeeld: dankzij metrolijnen, dankzij de aanleg van glasvezelkabels, dankzij ondergrondse riolering 

Paragraaf 2

Weg uit de stad? 

Leerdoelen

– Je begrijpt waarom vanaf 1960 in Nederland suburbanisatie plaatsvond.

– Je weet welke groepen mensen uit de stad vertrokken.

– Je weet welke gevolgen suburbanisatie had voor de stad.

– Je begrijpt hoe gentrification werkt.

– Je weet drie manieren waarop de Nederlandse regering suburbanisatie beïnvloedde en wat dat voor de functie en vorm van de stad betekende.

Te druk in de stad? 

1960: Nederlandse welvaart in de lift

Gevolg?  Suburbanisatie

Korte termijn gevolg suburbanisatie:

Ontstaan eerste file's 

Migratie van mensen van de stad naar het omliggende platteland 

Suburbanisatie

Veel mensen en bedrijven verlieten de stad 

Gentrificatie

Maar niet iedereen verliet de stad:

Studenten, kunstenaars, jonge werkende mensen bleven graag

Het Honigcomplex in Nijmegen. De voormalige Honigfabriek is tot 2022 dé nieuwe hotspot in Nijmegen. Het karakteristieke complex ligt in het westen van de stad en is goed bereikbaar. Je kunt er heerlijk eten en drinken, sporten, winkelen, muziek maken en veel meer. Je vindt er kunst, cultuur en er worden wekelijks kleine en grote evenementen georganiseerd.

(Gentrification)  Bewoners knappen hun woning of een stadsdeel op om hun wijk aantrekkelijker te maken, waardoor de woningprijzen stijgen

Urbanisatie 

Suburbanisatie

Re-urbanisatie

1980: jongere / rijkeren  trekken terug naar de stad daar zijn de voorzieningen 

1850: mensen trekken naar de stad voor werk

1960: mensen trekken weg uit de stad voor rust en grotere huizen

Opvullen van  open plekken in de stad

Verhuizen van stad naar platteland

Het afbreken van gebouwen en vervangen door nieuwbouw

Aantal woningen per ha

compacte stad

Suburbanisatie

Sanering

Woningdichtheid

Zelf aan de slag...

Begin maken met het huiswerk

Paragraaf 2: 1 t/m 5

Nu kun je nog vragen stellen...