A04 - Ordening en Evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Een individu heeft een __1__.
Een soort heeft een __2__.

1. 1 = Levensloop 2 = Levensverschijnsel
2. 1 = Levenscyclus 2 = Levensloop
3. 1 = Levensloop 2 = Levenscyclus

Zet de volgende organisatieniveaus op een rijtje van klein naar groot:

Organisme

Orgaanstelsel

Populatie

Orgaan

Welk celorganel hebben planten wel maar dieren niet?

1. Celwand
2. Celmembranen
3. Cytoplasma

Welke deling is specifiek voor het maken van geslachtscellen?
En hoeveel chromosomen hebben de geslachtscellen bij mensen?

1. Mitose 46 Chromosomen
2. Meiose 46 Chromosomen
3. Mitose 23 Chromosomen
4. Meiose 23 Chromosomen

Welk onderdeel is verantwoordelijk voor het behoud van het baarmoederslijmvlies?

1. Hypofyse
2. Eierstokken
3. Gele lichaam

Wat is een kenmerk van geslachtelijke voortplanting?

1. Genetische klonen
2. Genetische variatie
3. Geen bevruchting

Ordening en Evolutie

Bladzijde 152

Evolutie

Basisstof 1

Organismen ordenen

Een rommelige kamer

Hoe ruim je systematisch een kamer op?

Een rommelige wereld

Hoe orden je het leven: een explosie van biodiversiteit?

Taxonomie van Linneaus

• Indeling op basis van kenmerken
  
• Organismen met gelijkenissen zitten in hetzelfde "hokje"

Welke van de volgende organismen hebben cellen met celwanden?

Wel een celwand

Geen celwand

Dieren

Planten

Schimmels

Bacteriën

Indeling van domeinen

Kenmerken

• Aantal cellen
  
• Celkern
  
• Celwanden
  
• Bladgroenkorrels
  
• Relatieve grootte

Basisstof 2

De evolutietheorie

Wat betekent "survival of the fittest"?

Ontstaan eigenschappen als gevolg van de omgeving of door de wil van het organisme?

1. Vanuit de omgeving
2. Vanuit de wil van het organisme

Darwin's reis

Observatie: dieren hebben verschillende en gemeenschappelijke eigenschappen

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Wie heeft het voordeel?

Leg in één zin uit wat natuurlijke selectie is.

Natuurlijke selectie

Organismen die het beste aangepast zijn aan de omgeving overleven en kunnen voortplanten.

Geografische isolatie

Speculeer: hoe is de giraffe aan hun lange nek gekomen?

Basisstof 3

Argumenten voor evolutie

Fossielen duiden op verwantschap

Vleermuizen en vlinders hebben allebei vleugels, maar die hebben een compleet andere bouw.
Duidt dit op verwantschap?

1. Ja
2. Nee

De ledematen van mensen, katten, vleermuizen, walvissen en paarden hebben dezelfde bouw.
Duidt dit op verwantschap?

1. Ja
2. Nee

Overeenkomsten in bouw

Homologe organen

Analoge organen

Rudimentaire organen

Overeenkomsten en cellen en stoffen

Overeenkomsten in cellen (denk aan overeenkomstige celorganellen en uitvoerende functies) duiden op verwantschap. Al het leven heeft DNA, dus alles moet aan elkaar verwant zijn.

Basisstof 4

Ontwikkeling van het leven op aarde

Geologische Tijdschaal

Stambomen

Basisstof 5

Bacteriën en schimmels

Kenmerken van bacteriën en schimmels

Bacteriën

• Eencellig
  
• Geen celkern
• Voortplanting door deling

Schimmels

• Een- of meercellig
  
• Wel een celkern
• Voortplanting door deling en spoorvorming (meercellige)

Nut van bacteriën en schimmels?

Penicilline

Brood

Yoghurt

Kimchi

Microbioom

Basisstof 6

Planten

Stammen van planten

Kenmerken

• Wortels
• Stengels
• Bladeren
• Voortplantingswijze

Basisstof 7

Dieren

Stammen van dieren

Kenmerken

• Symmetrie
• Skelet
  

Uitwendig / Inwendig skelet

Klassen van dieren

Kenmerken

• Huid
• Lichaamstemperatuur
• Ademhalingsorganen
• Voortplantingswijze

Basisstof 8

Determineren

Voorbeeld v.e. determineertabel