Samenstellingen

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Nederlands

Bron: taalvoutjes.nl

Maak zoveel mogelijk woorden die beginnen met hout!

Samenstelling

Een woord dat uit twee of meer woorden bestaat:

houtrot

houtlijm

houtkever

houtfrezers
houtbewerkingsindustrie
houthakkersgereedschappenonderhoudstraining

zelfstandige naamwoorden:

meubelmaker
timmerindustrie

houtbewerking

middenkaderfunctionaris

portfolio-opdracht

burgerschapsvorming

Ook werkwoorden: (kennismaken, opdoen) en

bijvoeglijke naamwoorden: (bedrijfsmatig, donkergroen)

Regel/uitgangspunt: 

aan elkaar schrijven!

Samengestelde woorden

Was het maar zo simpel.

Verschillende manieren om woorden aan elkaar te zetten:

- 'gewoon' (hoofdregel)

- tussen-n

- tussen-s

- koppelteken

Hoofdregel

• Een samenstelling is een combinatie van zelfstandige woorden.
  

           - boek + deel = boekdeel

           - handbal + trainer = handbaltrainer

• Samenstellingen worden aan elkaar geschreven
  

           - zondag + middag + brunch = zondagmiddagbrunch

           - cosmeticaproductie

           - houtverwerkingsindustrie

Tussen-n

• Er zijn ook samenstellingen waarin je een 'e' tussen de delen van de samenstelling hoort. Als dat zo is, moet je nagaan of je 'en' schrijft, of alleen een 'e'.
  

• Als het eerste woord een zelfstandig naamwoord is, waarvan de meervoudsvorm op -en eindigt, dan schrijf je een tussen-n.
  

                    - pannenkoek: de meervoudsvorm van pan is pannen. Dit eindigt dus op ‘en’ en moet    

                       daarom met een tussen-n.

                    - prullenbak, paddenstoel: idem

• Maar!

                     - horlogemaker: het meervoud van horloge is horloges

                     - groentesoep: het meervoud van groente is groentes of groenten

Uitzonderingen

• Schrijf geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling op een zaak of persoon slaat die enig in zijn soort is.

                    - Koninginnedag (er is maar één koningin)

                    - zonnewijzer (wij kennen maar één zon)

                    

Uitzonderingen

• Schrijf ook geen tussen-n als het eerste deel een versterkende betekenis heeft.
  

                     - beregoed ('bere' staat hierbij voor heel goed)

                     - pikkedonker ('pikke' staat hierbij voor heel donker)

                     - reuzeleuk

                     - stekeblind

                     - apetrots

Tussen -s-

• Schrijf een tussen-s als je die ook hoort.
  

              - stadsdeel

              - eendagsvlieg

              - reinigingsmiddel

              - levensgroot

              - carnavalshit

• Maar let op!
  

              - damesschoen … want -> dameskleding

              - voedingssupplement … want -> voedingsadvies

              - liefdesscène … want -> liefdesverdriet

Streepje ertussen (koppelteken)

• Gelijkwaardige woorden
  

   hotel-restaurant; twee-onder-een-kap-woning

• Woorden met hoofdletters (eigennamen en aardrijkskundige namen)

    Zuid-Afrika

• Met een speciaal teken of cijfers
  

    een 80-jarige, het &-teken

• Bij een afkorting
  

    mbo-diploma                            e-mail                                                           usb-stick                              

• Verwarring in de uitspraak (botsende klinkers)
  

   chocolade-ei        chocoladeei

   reclame-inkomsten   reclameinkomsten

 Maar ... radioantenne en vakantieadres = geen klinkerbotsing 

• Eerste deel is een eigennaam

    Netflix-serie

   

paard + bloem

1. paardebloem
2. paardenbloem

aap + rots

1. aperots
2. apenrots

aap + trots

1. apetrots
2. apentrots

bureau + inhoud

stad + sport + hal

btw + tarief

lade + kast

griep+ vaccinatie + voorbereiding + werkzaamheden

Aan de slag

1.  Werk in tweetallen.

2. Kies een vaktijdschrift.

3. Selecteer een artikel dat jullie interessant vinden en lees het door.

4. Zoek en noteer minimaal 5 samenstellingen uit het artikel. Selecteer  voorbeelden die op de vier verschillende manieren zijn samengesteld. Schrijf niet in het tijdschrift!

5. Leg kort uit welke spellingsregel is toegepast en waarom.

6. Klaar? Werk verder aan: Studiemeter-takenlijst.

Samengestelde woorden

Verschillende manieren om samenstellingen te maken:

- 'gewoon' (hoofdregel)

- tussen-n

- tussen-s

- koppelteken

Voorbeeld

huidafwijking (huid + afwijking) = hoofdregel

huid (en niet huiden) omdat huid een verzamelnaam is die verwijst naar de huid in het algemeen.

Bron: Sobot, K. (2024, 5 oktober). Vlekjes, plekjes, bultjes: zo herken je deze 7 huidletsels. Nursing.