Les 1 8.1 Wat is gedrag?

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

8.1 Wat is gedrag

Nieuw thema

• Laatste toets over thema 8 (16 t/m 20 juni 2025)
• Korte uitleg, sneller uitsturen?

8.1 Wat is gedrag

• 8.1.1 Je kunt beschrijven wat gedrag is en hoe biologen gedrag bestuderen.

8.2 Oorzaken van gedrag

• 8.2.1 Je kunt beschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden.

Gedrag

• = Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag bestaat uit handelingen. 

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Gedrag bestaat vaak uit een groot aantal handelingen

Gedragsketen

Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Vaak te zien bij paringsgedrag

Wat is gedrag?

1. Alles wat mensen doen
2. Alles wat dieren doen
3. Alles wat mens en dier doet
4. Alles wat planten, dieren en mensen doen

Prikkels en gedrag

Gedrag volgt altijd op een prikkel.

• inwendige prikkel: honger, hormonen,dorst
• uitwendige prikkel: geluid, geur (dus iets wat je met je zintuigen waarneemt)

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Studie van gedrag.

• Gedrag moet objectief waargenomen worden, dan worden er alleen feiten gebruikt en geen meningen van de waarnemer.

• Een beschrijving van de handelingen van een dier heet een ethogram.
• Een lijst van opeenvolgende handelingen van een dier heet een protocol.

Onjuiste beschrijving; 

'de hond is angstig.'

Wel juist zou zijn; 

'de hond doet zijn oren iets naar achter, buigt zijn rug en plaatst zijn staart tussen zijn benen'

Gedragsonderzoek

Ethogram

- handeling

- afkorting

- beschrijving

Gedragsonderzoek

Protocol

- lijst van handelingen van het dier (hoe vaak handeling, hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?

Is dit een juiste observatie:
'de hond kijkt angstig'

1. Ja
2. Nee

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Sam zegt: "Een ethogram bestaat uit de beschrijving van handelingen van een dier."

Bas zegt: "Een ethogram bevat afkortingen van handelingen van een dier."

1. Beide hebben gelijk
2. Sam heeft gelijk
3. Bas heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Is dit een juiste observatie:
'de apen kussen, omdat ze elkaar leuk vinden'

1. Ja
2. Nee

Gedrag ontstaat door prikkels. Wat is een prikkel?

1. Iets wat je ruikt, proeft, ziet of hoort
2. alles wat een mens doet
3. een handeling
4. een verandering van gedrag

Aan de slag

Zie magister volgende week én het bord.

Prikkel

Inwendige prikkel 

Uitwendige prikkel

Motivatie

Motivatie:  is de bereidheid om bepaald gedrag te verrichten

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel is een prikkel die altijd een bepaalde reactie veroorzaakt.

De rode vlek op de snavel is bijvoorbeeld de sleutelprikkel voor het pikgedrag van de jongen (als er een motivatie is).

De respons (reactie) op  een sleutelprikkel is aangeboren.

Consumentengedrag

=gedrag van mensen die producten kopen

Reclame:  sleutelprikkels en supranormale prikkels om consumentengedrag te beïnvloeden

consumentengedrag

Supranormale prikkels

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

Wat is consumentengedrag?

1. De inwendige prikkel voor honger of dorst
2. De motivatie van mensen om producten te kopen
3. Het gedrag van mensen beïnvloeden
4. Het gedrag van mensen bij de aankoop van producten

De prikkel 'motivatie' is een voorbeeld van een ... ?

1. Uitwendige prikkel
2. Inwendige prikkel
3. Sleutelprikkel
4. Sperren

Wat heb je in deze les geleerd?

Voor ik begin wil ik jullie vragen wat jullie weten over gedrag. Je mag proberen uit te leggen wat het is of gewoon voorbeelden noemen ervan.

Wat vond je van de les?

😒🙁😐🙂😃

Kun je toelichten waarom je het een leuke les vond? En wat kan beter?

Weektaak:

Maak paragraaf 1 en 2 van thema 8 Gedrag

Stoelen aanschuiven

dankjewel :)