Praten over de dood

• Levensbeschouwing
• Basisschool
• Groep 5-8

Doodgewoon

Herdenkingen en vieringen

Hoe zit het met de dood?

Wat zou er na de dood kunnen zijn?

Hoe wordt er in Nederland omgegaan met de dood?

Jodendom

Sterfbed

• De stervende joodse vrouw of man vraag aan God om hun alles te vergeven wat ze in hun leven verkeerd hebben gedaan. 
• Joodse geloofsbelijdenis uit te spreken, het Sjema = blijk van vertrouwen en devotie aan God. 
• שמע ישראל יהוה אלהינו יהוה אחד dit betekent: "Sjema Israel, Adonai Elo-hénoe, Adonai echád". Hoor, Israël! de HEERE, onze God, is een enig HEERE!

Uitvaartrituelen

• Uitgangspunt: eenvoud en gelijke behandeling. Voor God is iedereen gelijk , rijk of arm. De ziel heeft geen belang bij materiele zaken. 
• wit katoenen lijkkleding, geen bloemen en begraven in een simpele vurenhouten kist.  
• Mannen krijgen in de kist hun gebedsmantel mee waarvan één van de gebedskwasten is doorgesneden. Een overledene heeft immers geen religieuze plichten meer.
• De rituele wassing 
•  Israëlisch zand in de kist gedaan. 
•  een licht of kaars aangestoken, dat blijft branden tot aan de begrafenis.

Bij de begrafenis

• religieuze plicht de uitvaart bij te wonen. 
• Bij het graf wordt het belangrijkste rouwgebed, het kaddisj uitgesproken door de rabbijn. 
• Soms zegt de familie ook iets persoonlijks over de overledene. 
• De aanwezigen scheppen zelf het graf vol zand. 
  
• orthodoxe joden: krie´a snijden. Op de dag van debegrafenis maakt de naaste familie scheuren in de eigen kleding als uiting van verdriet.

Rouwtijd

• De begrafenis vindt zo snel mogelijk na het overlijden plaats,  
• vóór de uitvaart weinig gelegenheid voor troosten. 
• sjivve: week van rouw
• zeven dagen lang thuis op lage krukjes,
• De gehele rouwperiode duurt 30 dagen tot een jaar. 
• Dan wordt pas de grafsteen geplaatst: steentjes op gelegd (liefde en respect).

Wat gebeurt er na de dood?

• nadruk op het leven in het hier en nu dan het hiernamaals. 
• Tora: nauwelijks over een hemel of een hel. 
• geloven meestal wél dat de ziel voortleeft. 
• Kinderen krijgen erg belangrijk: je leeft voort door je kinderen. 

Christenen

Sterfbed en sacramenten

• de pastoor de laatste sacramenten toe: rituelen waarin de gelovige de nabijheid van God ervaart. 
•  het Heilig Oliesel: de stervende wordt gezalfd met gezegende, pure olijfolie. Zo kan de dode bevrijd van zonden de overgang naar het eeuwige leven maken.

Uitvaartrituelen

• De overledenen wordt  opgebaard. 
• laatste keer afscheid te nemen van het lichaam en ter voorbereiding op de afscheidsdienst
• Aan het hoofdeind van de kist staat een crucifix. Ook branden er grote kaarsen. 
•  avondwake
  

Uitvaartmis

• de dode wordt aanbevolen aan God. 
• Er zijn toespraken, gebeden en gewijde muziek. 
• de hostie. 
•  kist besprenkeld met wijwater en bewierookt (de absoute). De priester vraagt daarbij om vergiffenis van de zonden. 
• bidprentjes.

Wanneer het lichaam de kerk wordt uitgedragen, zingen de aanwezigen het ‘In Paradisum’.

Bij het graf aangekomen, gaat de priester aan het hoofdeinde staan. Hij draagt een kruis en zegent en bewierookt het graf in stilte. 

Wanneer de kist is neergelaten bidt hij het Onze

Vader en strooit hij een schepje aarde op de kist met de woorden: ‘Gij bent stof en tot stof zult gij wederkeren.’ 

Wat gebeurt er na de dood?

• een mysterie. 
•  ziel van de overledene leeft na de dood voort bestaat in het hiernamaals (hemel en hel). 

Islam

Sterfbed en de Sjahada

• Als een moslim stervende is spreekt hij of zij de Sjahada (de geloofsbelijdenis) uit . 
• Hij wordt op zijn rechterzij gelegd, met het gezicht naar Mekka. 
• De stervende vraagt Allah om vergeving van zijn zonden en het liefst praat hij conflicten met zijn omgeving uit.

Na het overlijden

•  lichaam wordt ritueel gewassen door familie, vrienden 
• Er zijn drie wassingen met water met geuren: zoals musk of oranjebloesem (soennieten), cederhoutpoeder (sjiieten) of bloemessences (Javanen).
• het inwikkelen van het lijk in een kafan, een katoenen lijkwade. man bestaat uit drie doeken in navolging van Mohammed. 
• Een vrouw: vijf doeken . De lijkwade is wit= iedereen gelijk
• In uitvaartcentrum of moskee het dodengebed; de salaat al-djanaazah. 

Uitvaart

• Er is geen muziek, weeklagen of emotionele
• toespraken. 
• het  lichaam binnen 24 uur begraven worden. 
• In Nederland: de wettelijke termijn van 36 uur. 
• Moslims cremeren niet.

Wat gebeurt er na de dood?

•  het leven is een reis
• de dood  is een etappe, geen eindpunt. 
• een goed en vroom aards leven heeft geleid:  ziel naar het paradijs
• de dood moet ook aanvaard worden als deel van Allahs wil, je mag wel verdrietig zijn

www.uitvaart.nl

Hindoeïsme

Sterfbed

•  uitgebreide rituelen rondom het overlijden.  
• voor het sterven: De zieke krijgt dan Gangeswater toegediend. 
• Een pandit (priester) bidt en leest voor uit deBhagavad Gita, het heilige boek van Hindoes.

Uitvaartrituelen

De overledene: gewassen en afgelegd door familieleden. 

Vlees en alcohol mag niet tijdens de rouw

De opbaring: rouwcentrum. 

Het rouwbezoek is massaal

Iedereen brengt bloemen mee en uit openlijk zijn verdriet. 

Thuis vinden elke avond tot de uitvaart

rouwdiensten plaats.

Crematie

• De overledenen worden gecremeerd. Verbranding zorgt ervoor dat de ziel (atman) het lichaam zuiver en snel verlaat. 
• Offerdienst bij crematie. 
•  De  overledene wordt bijvoorbeeld met licht beschenen door een diyaa. Dat is een kaarslampje met geklaarde boter (ghee). 
• Het lichaam wordt besprenkeld met geurig water.
  
• Tot besluit strooien de aanwezigen bloemblaadjes en kruiden over de dode.
  
• Bij de verbrandingsceremonie is alleen de familie aanwezig.  Op de borst van de overledenen wordt een diyaa geplaatst  en oudste zoon zet de verbranding in werking. . 
• In India is crematie in open lucht: liefst in Varanasi. Zoon steekt de brand ook aan, is in het wit gekleed. Loopt eerst 5 ronden om de dode heen. De as wordt in de Ganges gegooid. 

Wat gebeurt er na de dood?

de dood niet het einde van het leven, 

maar het begin van een nieuw leven = Reïncarnatie

Het leven is als een rad van geboorte, dood en wedergeboorte in een ander lichaam

De uiteindelijke bestemming van de mens ligt in zijn verlossing, waarbij hij opgaat in het eeuwig goddelijke, het Brahman.

Boeddhisme

Na het overlijden

Het lichaam wordt na het overlijden niet aangeraakt. 

Waarom niet? Een boeddhist gelooft dat door een overleden persoon niet aan te raken, het bewustzijn het lichaam kan verlaten.

Uitvaartrituelen 

Het lichaam wordt niet aangeraakt of verplaatst. 

Pas daarna vinden er diverse rituelen plaats. 

Lichaam gewassen met saffraan 

het lichaam wordt bedekt met een dun laagje stof. 

in een kist gelegd met rondom de kist kaarsen, kransen en wierook. 

Er worden gebeden uitgesproken : om de overledene te helpen de verlichting te bereiken

 Na deze plechtigheden vindt een crematie plaats.

Mantra's worden gezongen,

Wierook en geld verbrand: zorgt voor positief karma.

Na crematie: Bardo: overgangstijd van 49 dagen voor de ziel om de verlichting te vinden: vinden verschillende rituelen plaats: lichtceremonies, zuiveringsrituelen, voedseloffers en meditaties 

www.facebook.com

Herdenkingen

Allerzielen 2 november

Dias de las muertas

 Ied-feesten aan het einde van de ramadan of vastenmaand,

bezoeken moslims vaak de begraafplaats uit respect voor de doden.

Wat vinden jullie belangrijk om te herdenken? Hoe doe je dat?

De geloofsbelijdenis in het Jodendom noemen we .....

1. Sjahada
2. Sjema
3. Sjoelen
4. Sjedoe

Bij een Joodse begrafenis wordt er zand in de kist gegooid. Uit welk land komt dit zand?

1. Egypte
2. Nederland
3. Israël
4. Jemen

Joden leggen uit respect ..... op graven

1. Bloemen
2. Kaarsjes
3. Steentjes
4. Foto's

Wat is een sacrament?

1. Een ritueel die een christen doet op belangrijke momenten in het leven.
2. Een soort broodje wat je krijgt na een dienst.
3. De wijn die wordt gedronken tijdens een dienst.
4. Het kruis van Jezus Christus.

Waar of niet waar:
De absoute is wanneer een priester de kist bewierookt en besprenkeld met wijwater.

1. Waar
2. Niet waar

Waar of niet waar:
Als een moslim sterft wordt hij/zij op zijn linkerzij gelegd met het hoofd richting Mekka

1. Waar
2. Niet waar

Waar of niet waar:
Een hindoe wordt gecremeerd

1. Waar
2. Niet waar

Hindoes geloven in reïncarnatie:
Je kunt terug komen als .....

1. Mens
2. dier
3. Boom
4. alle bovenstaande antwoorden zijn juist

Waar of niet waar:
In het boeddhisme wordt het lichaam na de dood een tijdje niet aangeraakt.

1. Waar
2. Niet waar

De periode van 49 dagen waarin de boeddhist gelooft dat de ziel verlicht kan raken, noemen we de .......

1. Barrade
2. Bardo
3. Barda
4. Bareda

Maak je eigen ritueel

1. Wat wil je vieren, herdenken of in een ritueel uitdrukken?

2. Waarom wil je dit?

3. Wie moet het doen? 

4. Waarmee? 

5. Wanneer?