Bs. 5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Bs. 5 Transport door membranen

Deze les

Terugblik

Leerdoelen

Bs. 5

Zelf aan de slag

Wat is het verschil tussen een polaire stof en een apolaire stof?

Leg uit dat spiercellen meer mitochondriën bezitten dan huidcellen.

Mitochondriën leveren energie (ATP) voor de cel. Spiercellen zijn actiever dan huidcellen en hebben daardoor meer energie nodig.

Het golgisysteem ligt dicht tegen het celmembraan aan.
Waarom is dit een gunstige ligging voor dit organel?

Het golgisysteem snoert eiwitten in blaasjes af, die vaak de cel verlaten. Voor de afgifte van eiwitten is de ligging van het golgisysteem dicht tegen het celmembraan aan daardoor gunstig.

Amylase is een enzym dat zetmeel afbreekt. Cellen in de speekselklieren produceren amylase en geven dit enzym via een afvoerbuisje af.
Maken de ribosomen die vrij in het cytoplasma voorkomen amylase, of gebeurt dit door de ribosomen die zijn gebonden aan het endoplasmatisch reticulum? Leg je antwoord uit.

De ribosomen die zijn gebonden aan het endoplasmatisch reticulum maken amylase. Nadat amylase is gemaakt, gaat dit enzym via het endoplasmatisch reticulum in blaasjes naar het golgisysteem. Daar wordt amylase bewerkt en in blaasjes afgevoerd naar het celmembraan. De blaasjes versmelten met het celmembraan en amylase wordt buiten de cel afgegeven.

In welke cellen is het cytoskelet belangrijker voor het handhaven van de vorm: in plantaardige cellen of in dierlijke cellen? Leg je antwoord uit.

Het cytoskelet is belangrijker voor het handhaven van de vorm in dierlijke cellen. Plant-aardige cellen hebben om hun celmembraan een stevige celwand die de vorm van de cel bepaalt.

Het MELAS-syndroom is een mitochondriale ziekte, waarbij de mitochondriën niet meer goed functioneren. Dit leidt bij patiënten vaak tot problemen in het functioneren van de hersenen en spieren.
Waardoor functioneren juist deze organen niet goed?

Deze organen gebruiken heel veel energie. Wanneer de mitochondriën niet goed functioneren, krijgen deze organen niet voldoende energie.

Leerdoelen

Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen

Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij stevigheid van planten

Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt

Membraan

Dubbele fosfolipide laag

Apolaire stoffen: vetten, O2, CO2 en N2 

-> makkelijke doorheen

Polaire stoffen niet

(ionen, eiwitten, water)

-> speciale eiwitten

Concentratie

De hoeveelheid opgeloste stof in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel

Oplossing: oplosmiddel en opgeloste stof(fen)

(g/L)  of %

Concentratie van een stof kan je berekenen

Infuus 9% keukenzout

9 gram zout oplossen in 991 gram water -> 1000 gram

Concentratie

(9 / 1000) * 100% = 0,9 %

Voorbeeld

Rosalie lost 6 g keukenzout en 4 g suiker op in 40 g water.

Hoe groot is de zoutconcentratie die ze krijgt en hoe groot de suikerconcentratie?

Even voor jezelf doen

Het totale gewicht van de oplossing is 6 + 4 + 40 = 50 g. De zoutconcentratie is dan (6 / 50) × 100% = 12%. De suikerconcentratie is (4 / 50) × 100% = 8%.

Diffusie

Verplaatsing van een stof van een plaats met hoge concentratie naar een plaats met lage concentratie

Homogene verdeling

Gasvormig of vloeibaar

Membraan

Permeabel membraan

- membraan met poriën

- doorlatend voor de stoffen die kleiner zijn dan de poriën

Osmose

Semipermeabel of selectief permeabel

- Kleine moleculen wel, grote niet

Osmose:  diffusie van water door semipermeabel membraan (hoge concentratie water moleculen -> lage concentratie water)

Osmotsiche waarde

Opgeloste deeltjes per volume eenheid

Hoe meer deeltjes (aantal deeltjes) in een oplossing, hoe hoger de osmotische waarde

Zelf aan de slag

Opdrachten 77 t/m 82

blz 51

Membranen

Celmembranen en membranen van organellen

-> Semipermeabel

Transport van stoffen door diffusie en osmose + speciale eiwitten

Osmose dierlijke cellen

Water vergiftiging

Osmose plantaardige cellen

Osmose plantaardige cellen

Passieftransport

Transport van stoffen van een hoge concentratie naar een lage concentratie -> Geen energie nodig

Diffusie en Osmose

Transportkanaaltje

Transport eiwitten

Binden zich aan specifieke moleculen en transporten ze

- glucose moleculen

- één soort molecuul -> specifiek voor bepaalde stof

Hoe meer transporteiwitten in het membraan -> hoe sneller de diffussie

Van hoge concentratie -> naar lage concentratie = passief

Transport eiwitten

Actief transport -> Van lage concentratie naar hoge concentratie

Energie nodig (ATP)

Practicum: Plasmolyse

Wat gebeurt er met cellen van een rode ui in een hypertone zoutoplossing?

Eerst preparaat maken buitenste rode vliesje 

Vacuolen zoeken die rood gekleurd zijn

Verder de stappen volgen van het voorschrift

Zelf aan de slag

Thema 1 Bs. 5

Opdrachten 77 t/m 82

blz 51 

Opdrachten 83 t/m 92