10.1 en 10.2

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Opgroeien

Deze les

Uitleg 10.1

Leerdoelen

Je kunt de levensfasen van de mens benoemen

Je weet hoe lichamelijke veranderingen ontstaan

Je weet hoe je groeit

Levensfasen

Iedere levensfase zijn er veranderingen 

• Lichamelijke ontwikkeling
• Geestelijke ontwikkeling   

                               

Ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Geestelijke ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Geestelijke ontwikkeling

Je leert met je hoofd, of eigenlijk je hersenen

Hormonen

Regelstoffen in het lichaam

Hierdoor ontstaan lichamelijke veranderingen

Hormonen

Worden gemaakt in de hormoonklieren

Hypofyse

Receptoren

• Zitten op het celmembraan.
• Elk hormoon heeft zijn eigen vorm.
• Sleutel en slot werking.
• Past de sleutel (hormoon) op het slot (receptor) dan komt er een reactie bij de cel. 

Receptoren en hormonen

Hormonen worden afgegeven aan het bloed

Hormonen komen zo in alle delen van het lichaam

Sommige organen reageren op het hormoon

Dit komt door receptoren

Groeien

Groeihormoon regelt de groei van het lichaam

Puberteit > veel groeihormoon in de hypofyse

Groeispurt

Hormonen kunnen cellen aansturen om te gaan delen

Celdeling = ontstaan van meerdere cellen

Celgroei = cellen worden groter

Groeischijven 

In de uiteinden van lange botten zitten groeischijven van kraakbeen. 

In de groeischijven delen de cellen zich, waardoor de botten langer worden.

Als je stopt met groeien, verkalken groeischijven

Tanden wisselen

1. Lichamelijke ontwikkeling
2. Geestelijke ontwikkeling

Verliefd worden

1. Lichamelijke ontwikkeling
2. Geestelijke ontwikkeling

Wat zijn hormonen

1. Hypofyse
2. Regelstofjes
3. Voedingsstof

De alvleesklier maakt de hormonen insuline en glucagon aan. Wat is de functie van deze twee hormonen? Deze hormonen regelen de:

1. hoeveelheid gal.
2. bloedsuikerspiegel.
3. dikte van de klieren.
4. productie van maagsap.

Wat is de functie van hormonen?

1. Hormonen regelen de werking van organen.
2. Hormonen zorgen voor de voeding van veel hormoonklieren.
3. Hormonen zorgen voor snelle reacties op prikkels.

00:59

Hoe heet het 'slot' op een celmembraan waar een hormoon in past?

1. Regelstofje
2. Receptor
3. Hormoonslot
4. Antigeen

Einde van deze les

Huiswerk volgende week dinsdag/woensdag

Maken opdracht 4 t/m 14 

wb blz. 161 t/m 163

Puberteit

Puberteit en vruchtbaarheid

Puberteit -> geslachtsorganen worden volwassen 
--> zaadcellen aanmaken, dus vruchtbaar!

Vruchtbaarheid

In de pubertijd worden jongens en meisjes vruchtbaar. 

Als je vruchtbaar bent maak je geslachtscellen. (voorplantingscellen)

Man: Zaadcellen

Vrouw: Eicellen

Vruchtbare periode

Primaire geslachtskenmerken ontstaan in de puberteit?

1. juist
2. onjuist

De schaamlippen bij een vrouw zijn

1. Primaire geslachtskenmerken
2. Secundaire geslachtskenmerken

Wanneer kun je de primaire geslachtskenmerken bij de mens zien?

1. Vanaf de geboorte
2. Tijdens de puberteit
3. Als de mens volwassen geworden is

Secundaire geslachtskenmerken bij meisjes ontstaan onder invloed van oestrogenen.

1. juist
2. onjuist

Waardoor verandert je lichaam?

Tijdens de puberteit gaat een belangrijk hormoonklier in je hersenen, de hypofyse, hormonen afgeven.

Deze hormonen gaan naar de geslachtsorganen. De geslachtsorganen gaan vervolgens zelf hormonen maken

Bij mannen maken de teelballen testosteron. Testosteron veroorzaakt de ontwikkeling van de mannelijke secundaire geslachtskenmerken

Bij vrouwen maken de eierstokken Oestrogeen. Oestrogeen zorgt voor de ontwikkeling van de vrouwelijke secundaire geslachtskenmerken

De hypofyse produceert

1. Testosteron
2. Oestrogenen
3. Hormonen die werking teelballen regelen
4. Zaadcellen en eicellen

Waar wordt oestrogeen geproduceerd?

1. Hypofyse
2. hypothalamus
3. Eierstok
4. Nieren

Waar wordt testosteron geproduceerd

1. Hypofyse
2. Hypothalamus
3. Bijnieren
4. Teelballen

Genderdysforie

Sommige mensen voelen dat ze niet met het juiste geslacht zijn geboren. Dit noemen we genderdysforie

Aan de slag

Maak de opdrachten die bij paragraaf 10.2 horen