Grensoverschrijdend gedrag (in de zorg en hulpverlening) GB5.2 les 1

• Verpleging en verzorging
• Zorgprofessional GB
• MBO
• Studiejaar 2-4

Grensoverschrijdend gedrag (in de zorg- en hulpverlening)

Wat is verstaan jullie grensoverschrijdend gedrag?

grensoverschrijdend gedrag

"Grensoverschrijdend gedrag is een verzamelterm voor alle vormen van gedrag waarbij de ene persoon de grenzen van de andere persoon niet respecteert: fysiek, verbaal of non-verbaal. Dat ervaart iemand dan als bedreigend, vernederend of intimiderend. In principe is de persoonlijke grens leidend; gedrag is grensoverschrijdend als iemand dat zo ervaart. Of als het gedrag de grenzen overgaat die zijn vastgelegd in de organisatie, zoals gedragscodes en huisregels. Natuurlijk ook als het gedrag wettelijke grenzen overgaat, zoals bij racisme of aanranding."

Grens

= is de scheidslijn tussen welk gedrag jij van een ander accepteert en wat je niet meer accepteert.

 

Grensoverschrijdend gedrag:

“Grensoverschrijdend gedrag is bewust of onbewust, verbaal of non verbaal gedrag  en dat door degene die ermee wordt geconfronteerd als ongewenst en onprettig wordt ervaren.”

Vormen grensoverschrijdend gedrag

- seksueel (ongewenste aanraking, verkrachting)

- psychisch (pesten, uitschelden, negeren)

- fysiek en verbaal (schreeuwen, slaan, schoppen, vernielen)

- discriminatie (buitensluiten)

- financiele en materiele uitbuiting (chanteren, stelen) 

Agressie

Bescherming van:

• zichzelf
• anderen
• eigendom

Soorten agressie:

• Frustratie-agressie
• Impulsieve agressie
• Instrumentele agressie

Frustratie agressie

Frustratie/emotionele agressie

De agressor is gefrustreerd, emoties en frustratie kunnen snel oplopen en er kan verminderde controle over het eigen gedrag ontstaan (geweld). 

Uitspraken die passen bij frustratie agressie zijn bijvoorbeeld:

‘Dit meen je niet toch? Nee, dit is niet waar!"

‘Ik word gek he!’

‘Ik raak alles kwijt door jullie.’

‘De vorige keer was ik ook al de sjaak.’

‘Ik word totaal niet serieus genomen hier! 

‘Het is al de zoveelste keer dat beloftes niet nagekomen worden!’

‘Het is altijd wat met jullie, nooit gaat hier iets normaal!’

Impulsieve/ Explosieve agressie

Impulsieve/explosieve agressie

Deze vorm van agressie kan spelen bij mensen met psychische problemen (bijvoorbeeld: schizofrenie), maar ook bij mensen die bijvoorbeeld drugs gebruikt hebben en daar slecht op reageren. De realiteitszin ontbreekt volledig. impulsieve/explosieve agressie uit zich direct vanuit een primaire reactie.  Uitspraken die passen bij deze vorm van agressie zijn bijvoorbeeld:

‘Ik ben de moeder van Jezus, jullie zullen hiervoor boeten.

‘Dat rode autootje dat hier steeds rijdt, is van jullie, Dat weet ik allang.’

‘Ik weet dat jullie mij afluisteren. Jullie proberen mij gek te maken.’

‘Jij hebt mijn persoonlijke gegevens aan de krant gegeven, hè?’

‘Ik ga de hele boel opblazen en ik neem jullie mee!'

Instrumentele agressie

Instrumentele agressie

Bij instrumentele agressie wordt de agressie ingezet als instrument om het doel te bereiken. De agressor weet wat hij doet en heeft controle over zichzelf. Vaak is deze vorm van agressie op de persoon gericht.

Uitspraken die passen bij instrumentele agressie zijn bijvoorbeeld:

‘Hier ga jij spijt van krijgen..’

‘Jij stelt helemaal niets voor.’

‘Jij moet je bek houden! wie denk je dat je bent joh!’

‘Jij werkt hier nog niet zo lang, hè…..?’

‘Jij moet en beetje uitkijken, vriend.’

‘Ik dien een klacht in over jou als je niet doet wat ik zeg.’

‘Ik heb dit gesprek met jou trouwens opgenomen. Zal ik het even op Facebook zetten?’

tips om om te gaan??

Tips omgaan met agressie

• Bepaal je eigen grenzen
• Veiligheid
• Ieder heeft een aandeel
• Wat is de reden?
• Benoem het gedrag
• Duidelijkheid
• Uitleggen 

Voorkomen nieuw incident

- Gebruik de uitkomsten van de evaluatie (vanuit de cliënt en collega’s)

- Aanleidingen wegnemen (bv. overvraging, overprikkeling, om leren gaan met emoties)

- Vroegtijdige signalering (o.a. door signaleringsplan)

- Duidelijke regels en consequente uitvoering:

• Blijf jezelf afvragen waarom jullie welke regels hanteren.
  
• Zorg dat je het kan uitleggen aan de cliënt.
  
• Voorkom onnodig veel regels, dit kan weer agressie uitlokken.
  

De escalatie ladder

• Een manier om agressie te leren herkennen is de escalatieladder.
• Een verdeling van drie fase's. 
• Als je het concrete gedrag herkent, kun je daarna bepalen wat je kunt doen. 

stoplichtmethode 

Escalatie ladder

Fase 1: Bewust van spanningen en 
tegenstellingen. Conflict in onderlinge
samenwerking willen oplossen

Fase 2: Emoties, gedreigd. Wantrouwen
en geen samenwerking mogelijk.

Fase 3: Schade toebrengen. Geen winst
te behalen. Feiten, belangen en logica
ontbreekt. Beide partijen zullen de 'strijd'

verliezen

Wat als het de-escalatiemodel niet werkt?

1. Zelfzorg
2. Risicotaxatie
3. Time-out
4. Contact maken
5. Grens aangeven
6. Gesprek beëindigen
7. Veilige afstand
8. Collega's en beveiliging alarmeren
9. Schakel zo nodig de politie in  (doe aangifte) 

casus 

gehandicaptenzorg

LVB

uitproberen nieuw ( jong) personeel

Grensoverschrijdend gedrag door hulpverleners

• grensoverschrijdend gedrag niet altijd bewust en actief.
  
•  komt veel vaker voor dan je denkt
  
• Niet reageren als iemand roept, slechte hygiëne, ongeoorloofd toepassen van vrijheidsbeperkende middelen, te hard vastpakken, schreeuwen, discrimineren, diefstal, spullen afpakken, bang maken, vernederen, iemand geen zeggenschap geven, privacy beperken…
• niet altijd te wijten is aan het personeel. Ook targets, eisen van het management en regels van de zorginstelling kunnen ervoor zorgen dat deze kwetsbare doelgroep niet de zorg of aandacht krijgt die wenselijk is.
•  Ook in deze situatie is het belangrijk melding te doen.

Conclusie en aanbeveling

• Geen duidelijk , kort en bondig antwoord
• Iedereen ervaart agressie anders, gaat hier anders mee om
• De theorie kan per situatie erg verschillen met de praktijk
• Veiligheid en nazorg is erg belangrijk
• Overige tips

• Protocollen kennen en hier naar handelen
• Melding maken en bespreken in het team
• Goede scholing 

Wat is grensoverschrijdend gedrag in de zorg?

Niet eenvoudig te beantwoorden.

• Andere normen en waarden en dus andere grenzen. 
• Niet alleen om bewust, maar ook om onbewust gedrag.
• Niet alleen om fysiek contact, maar ook om verbaal en non verbaal gedrag. 
• Denk aan ongewenste aanrakingen, seksueel ontremd gedrag of agressie en geweld maar ook aan verwaarlozing, discriminatie, pesten, vernederen, chantage of sociale isolatie.

Welke elementen spelen een rol 

• Machtsverschil en machtsmisbruik
• Grenzen niet respecteren
• Context en perceptie ( de zorg kan als grensoverschrijdend worden ervaren bv wassen)
• Niet altijd bewust (soms hand op knie kan onschuldig zijn)
• Alle ongepaste omgangsvormen of ongewenst gedrag

Grensoverschrijdend gedrag voorbeelden:

• Verwijten: “Je doet het helemaal verkeerd. Kan je nu werkelijk niets?”
  
• Uitschelden: “Opschieten stomme hoer! Ik lig al 30 minuten te wachten.”
  
• Een cliënt die tijdens de verzorging een seksfilm aan het kijken is.
  
• Een bezoeker die veel te dicht bij komt staan tijdens het uiten van zijn ongenoegen.
  
• Dreigen met slechte beoordelingen op sociale media.

Grensoverschrijdend gedrag door zorgvragers

Voorbeelden?

Ouderenzorg, Thuiszorg, Jeugdhulpverlening, Reclassering, Maatschappelijk werk, Gehandicaptenzorg..... etc. 

Wat zeggen de beroepscodes?

Preventie van grensoverschrijdend gedrag in de zorg- en hulpverlening

Wat kun jij doen?:

Allereerst: Je kunt het niet voorkomen

• Geef je grenzen aan
• Creëer een veilige sfeer zodat collega's of zorgvragers grensoverschrijdend gedrag durven te bespreken
• Zorg dat je grensoverschrijdend gedrag van cliënten bespreekt met collega’s
• Meldt het gedrag volgens het protocol van de instelling
• Neem collega's of zorgvragers serieus bij een melding
• Indien mogelijk: volg intern een training in de signalering en omgang met grensoverschrijdend gedrag