H11: voortplanting (herhaling 1 - 3)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Leerdoelen 11.1 Man en vrouw

- Je kent de onderdelen en functies van het voortlantingsorgaan van de man.

- Je kunt in je eigen woorden vertellen wanneer de zaadballen zaadcellen gaan maken

- Je kent de weg die de zaadcellen afleggen

- Je kunt in je eigen woorden vertellen waardoor en wanneer er in de eierstokken eicellen gaan rijpen

- Je kent de verschillende stappen van een eisprong

- Je kent de verschillende fases van de menstruatiecyclus, zie bron 7

- Je kunt uitleggen wat er tijdens de menstruatie gebeurt

- Je kunt uitleggen welke hormonen betrokken zijn bij de mensturatiecyclus 

Puberteit

• In zaadballen ontstaan zaadcellen
• Bijballen slaan deze op
• Bij een zaadlozing vervoert de zaadleider zaadcellen
• Zaadblaasjes en prostaat voegen vocht toe. (daarna heet het sperma)

Voortplantingscellen man = zaadcellen

Voortplantingscellen vrouw = 

eicellen

erectie

Wanneer is een jongen vruchtbaar?

In de puberteit maken jongens voor het eerst zaadcellen

De hypofyse  maakt  hormonen aan. Deze geven de zaadballen het signaal om zaadcellen te maken.

De zaadcellen worden tot de volgende zaadlozing opgeslagen in de bijballen. 

Puberteit

• In de eierstokken liggen (onrijpe) eicellen
• De eileider vervoert eicellen naar de baarmoeder
• Een eicel rijpt in een follikel in de eierstok. Na 2 weken is die rijp en barst de follikel (= ovulatie of eisprong). De eicel komt in de eileider. 

Een cyclus duurt ongeveer 28 dagen......

Menstruatie dus ook om de 28 dagen

Menstruatiecyclus

1. Er rijpt een eicel in één van de eierstokken

2. Het baarmoederslijmvlies wordt dikker

3. Ovulatie

4. Menstruatie

Hormonen en menstruatiecyclus

• Follikelstimulerend hormoon (FSH) -> zorgt dat de follikel gaat groeien

• Luteïniserend hormoon (LH)  -> zorgt voor de eisprong

• Oestrogeen                -> wordt gemaakt door follikel vooral vóór ovulatie

(baarmoederslijmvlies wordt daardoor dikker en ovulatie vindt plaats)

• Progesteron               -> wordt gemaakt door lege follikel na de ovulatie. 

Zorgt ervoor dat baarmoederslijmvlies dik en goed doorbloed blijft.

In één plaatje

bs 4 menstruatie

0

11.2 en 11.3 Bevruchting en zwangerschap

• Je leert hoe een zaadcel een eicel bevrucht
• Je leert met welke voorbehoedmiddelen je een zwangerschap voorkomt.
• Je leert hoe bij een zwangerschap het kindje groeit.
• Je leert hoe het kindje wordt geboren

Hoe komen zaadcellen bij de eicel?

De zaadcellen komen via de vagina in de baarmoeder.

Vandaar gaan ze een van de eileiders in. Deze zijn ong.

15 cm lang. Als de zaadcel in de eileider een rijpe 

eicel tegenkomt kan die deze bevruchten.

Wanneer ontstaat een baby?

Als de kern van de zaadcel en eicel samensmelten vindt er een bevruchting plaats.

van de eierstokken , via de eierleider, naar de baarmoeder

Hoe voorkom je zwangerschap?

Als je juist niet zwanger wilt worden, moet je voorbehoedsmiddelen gebruiken.

Een voorbehoedsmiddel is goed als het aan de volgende voorwaarden voldoet:

1. Het voorkomt een zwangerschap
2. Het is gemakkelijk in gebruik
3. Het is niet schadelijk voor de gezondheid

Voorbehoedsmiddelen

Een condoom is een soort hoesje wat je om de penis schuift.

Het vangt de zaadcellen op, zodat ze niet in de vagina van de  vrouw komen.

Het condoom is het enige voorbehoedsmiddel wat ook beschermt

tegen SOA's!

Voorbehoedsmiddelen

De anticonceptiepil (de pil) bevat hormonen die de eisprong voorkomen.

Hierdoor rijpt er dus geen eicel en kan die ook niet bevrucht worden.

Daarnaast wordt het slijm in de baarmoedermond dikker, waardoor 

zaadcellen moeilijker naar binnen komen.

De meeste pilsoorten slik je 21 dagen, waarna je een stopweek hebt. In

die stopweek wordt je dan ongesteld.

De pil beschermt niet tegen SOA's!

Voorbehoedsmiddelen

In de anticonceptiepleister en het hormoonstaafje zitten hormonen 

die hetzelfde werken als de hormonen in de pil.

De pleister plak je op je huid, het hormoonstaafje wordt

onder de huid geplaatst.

Voorbehoedsmiddelen

Het spiraaltje wordt in de baarmoeder geplaatst. Om het steeltje van 

het spiraaltje zit koperdraad of er zitten hormonen in.

Het spiraaltje maakte vrouw minder vruchtbaar en het voorkomt dat 

een bevruchte eicel zich kan innestelen.

Voorbehoedsmiddelen

Een niet-tijdelijk voorbehoedsmiddel is sterilisatie. Bij sterilisatie worden de zaadleiders bij een man en de eileiders bij een vrouw afgebonden en doorgesneden.

Dit is dus een voorbehoesmiddel dat voor man en vrouw gelijk is.

Onbetrouwbare methoden

Coitus interruptus - trekt de man zijn penis terug uit de vagina voordat hij klaarkomt. (voorvocht bevat ook al zaadcellen)

Periodieke onthouding - heeft het stel geen geslachtsgemeenschap tijdens de vrichtbare periode. 

Wat kun je doen bij een noodgeval?

• Morning-afterpil: als deze pil binnen 72 uur ingenomen wordt, voorkomt het hormoon in de pil het innestelen van de bevruchte eicel.
• Abortus: via een abortus kan een bestaande

zwangerschap beëindigd worden. De bevruchte

eicel wordt dan weggezogen. Een abortus kan 

alleen als de vrouw niet langer dan 24 weken

zwanger is.

11.3

Zwangerschap

Leerdoelen

• Je leert hoe bij een zwangerschap het kindje groeit.
• Je leert hoe het wordt geboren.
  

Eicellen

Een eicel is veel groter dan een zaadcel. 

Bij de geboorte zijn alle eicellen aanwezig -> eierstokken

Hormonen seintje -> hypofyse 

Eicel rijpt vanaf puberteit -> ongesteld

Vocht en voedingsstoffen komen in de cel

0

In de eierstok en baarmoeder

Geen bevruchte eicel:

- geel lichaam verdwijnt

- menstruatie treedt op

Wel bevruchte eicel:

- geel lichaam blijft bestaan

- baarmoederslijmvlies blijft intact

Hoe veranderen moeder en kind?

Bij een zwangerschap verandert er veel bij de moeder en het kind.

• In de eerste 12 weken noem je het ongeboren kind een embryo. Alle organen van het embryo worden gevormd.
  
• Na 12 weken noem je het ongeboren kind een foetus. Het kindje groeit nu vooral.

Hoe veranderen moeder en kind?

• De eerste 12 weken is de vrouw wat moe en eet ze meer.

• Pas na 20 weken wordt de buik dikker en kan ze het kind voelen bewegen. 

• Kind steeds groter, de organen van de moeder komen in de verdukkinng. o.a. de blaas,de vrouw moet vaker plassen.

• De melkklieren in de borsten groeien.

De vruchtvliezen

Het embryo maakt ook vruchtvliezen met vruchtwater aan, 

Dit beschermt tegen schokken of stoten. 

Ook houdt het de temperatuur constant

Placenta

De placenta zorgt dat het kind voeding en zuurstof krijgt, dus kan groeien.

Het bloed van zowel de moeder als het kind loopt hier langs elkaar om stoffen uit te wisselen

Hoe leeft (groeien en ademen) de foetus in de baarmoeder ?

Navelstreng

De navelstreng brengt het bloed met afvalstoffen van het kind naar de placenta.

En bloed met voedingstoffen en zuurstof van de placenta naar het kind. 

Hoe leeft het kindje in de baarmoeder?

0 t/m 12 weken embryo

na 12 welken foetus: alles zit er al aan

Hoe gaat de bevalling?

Een zwangerschap duurt gemiddeld 40 weken.

Als het kindje met de hoofd naar beneden ligt,

naar de baarmoedermond toe, gaat de bevalling

het gemakkelijkst.

De bevalling?

Een bevalling bestaat uit drie fasen:

1. Weeën: spieren in de baarmoederwand trekken samen.

Baarmoedermond gaat open, ontsluiting

Vruchtvliezen breken tijdens of hier vlak voor.

2.Uitdrijving. Sterke persweeën drukken de baby naar buiten.

3. Nageboorte. Weeën duwen de placenta met de vruchtvliezen en de rest van de navelstreng naar buiten. de navelstreng wordt afgeknipt, het litteken van de navelstreng is de navel.

Welke stoffen zijn schadelijk voor de baby?

Omdat er stoffen uitgewisseld worden tussen kind en moeder, kunnen schadelijke en giftige stoffen ook van de moeder bij het kind komen. Denk hierbij aan drugs, alcohol en nicotine. Hierdoor kan het kind minder goed groeien en kunnen de hersenen minder goed ontwikkelen. In ernstige gevallen kan het kind zelfs doodgaan. Als een kind overlijdt in de baarmoeder noemen we dat miskraam.

Bij het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS) krijgt het ongeboren kind

via de moeder zoveel alcohol binnen dat de hersenen niet voldoende

ontwikkelen. Dat kun je in de foto hiernaast zien.