H4V4P2CultKerk-KLAAR

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Digitale toets 

• antwoorden wel op papier!

Vierde klas: "Cultuur van de kerk"

• Deze toets duurt 80 minuten

• De toets heeft 29 vragen en er zijn 59 punten te verdienen

Antwoorden gewoon met pen op papier!

Blijf bij het maken van deze toets in de toetsomgeving van deze LessonUp! Als ik een melding krijg dat je deze omgeving verlaat, dan krijg je een 1 als cijfer!

Op de afbeeldingen hiernaast zie je de Sainte-Chapelle, de kapel die koning Lodewijk de Heilige in de dertiende eeuw in Parijs heeft laten bouwen. De slanke, hoge kapel met het opvallende torentje op het dak is een goed voorbeeld van de late gotiek. Het torentje, een 'dakruiter', zie je hiernaast. De kapel is aan de buitenkant rijk versierd, onder meer met grote en kleine torentjes.

(4p) Vraag 1:  Noem aan de hand van de afbeeldingen nog vier verschillende soorten versieringen. 

<< relieken >>

De koning heeft de kapel laten bouwen voor relieken die hij gekregen heeft. Een reliek is een stukje van een heilige of van een voorwerp dat bij die heilige hoort. De relieken, een stukje van de doornenkroon van Christus en een splinter van zijn houten kruis, worden bewaard in een kist gemaakt van kostbaar materiaal. Vroeger stond die op een goed zichtbare plaats in de kapel, zoals je hiernaast ziet. Tegenwoordig staat de kist met relieken op een andere locatie.

Ik

close-up

Volgende dia >>

<< Relieken >>

Bekijk de afbeelding en de close-up hiernaast. De plek waar de kist met relieken heeft gestaan is aangegeven op de afbeeldingen. Dit is een belangrijke plek in de kerk. 

(2p) Vraag 2:  Leg aan de hand van twee aspecten uit waaruit blijkt dat dit een belangrijke plek in de kerk is. 

De koning besteedde veel aandacht aan de relieken. Hij geloofde dat door verering van, en goede zorg voor, relieken zijn ziel gered zou worden. Voor de koning waren de relieken ook nog om een andere, wereldlijke reden van belang...

(1p) Vraag 3: Leg uit om welke wereldlijke reden relieken van belang waren voor de koning.

close-up

1

3

(3p) Vraag 4: 

Welke onderdelen van een kathedraal zie je hiernaast bij nummers 1, 2 en 3 ? 

2

2

A

B

(2p) Vraag 5: 

Hoe noem je de bogen van afbeelding A en B? 

3

2 >>

           

          << 2

1

(3p) Vraag 6: 

Hoe noem je onderdelen 1, 2 en 3? 

(1p) Vraag 7: Hoe wordt hetgeen je hierboven ziet genoemd? 

(1p) Vraag 8:

Hoe wordt een driehoekig boogveld of gevelveld genoemd, zoals je het hiernaast ziet? 

(4p) Vraag 9: 

Neem alleen de nummers 4, 5, 6 en 7 over op je proefwerkblad. Schrijf erachter welk onderdeel wat is. 

(2p) Vraag 10:

In een Gotische kathedraal als deze wordt skeletbouw toegepast. Leg dit bouwprincipe uit. 

A

B

Vraag 11: 

a) Je ziet hier een Romaans en een Gotisch Beeldhouwwerk. Schrijf de letter A en B over en zet erachter welke soort erbij hoort. (1p)

b) Benoem daarna 3 verschillen tussen Romaanse en Gotische beeldhouwwerken. (3p)

Dit onderdeel gaat over kloosters in de Middeleeuwen

In de loop van de middeleeuwen nam het aantal kloosters in West-Europa sterk

toe. Hoewel de kloosterorden wel enigszins verschilden in uitgangspunten en

huisregels, legden alle kloosterlingen bij hun intrede in het klooster dezelfde drie

geloftes af.

(3p) Vraag 12: Welke drie geloftes zijn dat?

Veel kloosters waren rijk en straalden macht en aanzien uit. De kloosters

verkregen hun inkomsten uit diverse bronnen.

(3p) Vraag 13: Noem drie van deze bronnen van inkomsten.

 

audio 1 (alleen eerste minuut luisteren!)

Gregoriaanse gezangen maakten deel uit van de gebedsdiensten in de

kloosters. Audiofragment 1 is een gedeelte uit de gregoriaanse lofzang

‘Benedictus Dominus Deus Israël’ (Geprezen zij de Heer, de God van Israël), uitgevoerd door benedictijner monniken. LUISTER HIERVAN ALLEEN DE EERSTE MINUUT!!!!

(2p) Vraag 14:  Noem aan de hand van dit fragment twee kenmerken van het gregoriaans. Laat buiten beschouwing dat het door mannen wordt gezongen.

audio 2 (alleen eerste minuut luisteren!)

Audiofragment 2 is een gedeelte uit de compositie: ‘O Felix Anima’ (O, gelukkige ziel) van Hildegard von Bingen. LUISTER HIERVAN ALLEEN DE EERSTE MINUUT!!!! Dit lied vertoont kenmerken van het

gregoriaans, zoals in audiofragment 1, maar er zijn ook verschillen.

(2p) Vraag 15:  Vergelijk beide melodieën en noem twee verschillen. Laat het aantal stemmen en dat het door mannen, respectievelijk vrouwen wordt gezongen buiten beschouwing.

audio 1

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

audio 2

Fresco's van de kunstenaar Lorenzetti op muren van Palazzo Pubblico in de Italiaanse stad Siena laten "Het goede bewind" zien. Hieronder zie je één van de Fresco's:

Vragen op volgende dia!!! >>>

(1p) Vraag 16:  Wat wordt er met "Het goede bewind" bedoeld?

(1p) Vraag 17:  Wat is een fresco?

(1p) Vraag 18:  Welke manier van tekenen werd er aan het einde van de Middeleeuwen uitgevonden en werd in de Renaissance verder verbeterd? (Kijk goed naar de afbeelding hiernaast!)

In de late Middeleeuwen ontstaan vanuit kloosterscholen de eerste Universiteiten. De leer van de Scholastiek levert hier een belangrijke bijdrage aan.

(2p) Vraag 19:  Leg uit wat Scholastiek is en verklaar daarna waardoor scholastiek kan bijdragen aan het oprichten van Universiteiten.

Dit onderdeel gaat dieper in op gotische kathedralen in Nederland.

In de middeleeuwen speelde de christelijke religie een dominante rol in de West Europese cultuur. Vanaf de twaalfde eeuw werden in Frankrijk enorme kathedralen gebouwd in een nieuwe, gotische bouwstijl. Behalve een plaats voor kerkdiensten, waren deze kathedralen bovenal een symbool voor de hemel op aarde.

(2p) Vraag 20: Noem twee kenmerken van een gotische kathedraal die bijdragen aan deze symboliek van 'de hemel op aarde'. Leg uit waarom die kenmerken bijdragen aan de sfeer van een hemel op aarde.

De gotische bouwstijl bleef in de twee eeuwen daarna toonaangevend voor de kerkenbouw in een groot gedeelte van Europa. Ook in Utrecht besloten de bisschop en de belangrijkste geestelijken in 1254 een kathedraal in gotische stijl te laten bouwen.

Om zo’n hoge kathedraal met grote ramen te kunnen bouwen, waren

bouwtechnische oplossingen nodig. Deze zijn aan de buitenkant van het koor van de Utrechtse domkerk duidelijk te zien (zie afbeelding 1a en 1b).

1a

1b

(2p) Vraag 21:

Noem twee gotische stijlkenmerken die je op afbeelding 1a/b ziet en leg voor

beide uit wat hun bouwtechnische functie is.

Tekst 1 hoort bij de volgende dia/slide en vragen !!!

In de middeleeuwen bestonden verschillende opvattingen over wat gepast was

bij de uiterlijke vormgeving van het geloof. Dit kwam het duidelijkst tot uiting in

het meningsverschil tussen abt Suger en Bernard van Clairvaux.

Ook in Utrecht bestonden deze verschillende geloofsbelevingen naast elkaar.

Uit tekst 1 blijkt dat de kanunnik Geert Grote de domtoren (zie afbeelding 2)

‘monsterachtig’ vond.

(2p) Vraag 22:  Noem, met behulp van Tekst 1 in de vorige dia/slide, twee bezwaren die Geert Grote had tegen de bouw van de Utrechtse domtoren.

Afbeelding 2

Toen Utrecht in 1674 getroffen werd door een zware storm, stortte het middenschip van de domkerk in elkaar. Dit gedeelte van de kerk is niet meer herbouwd. Tussen de domtoren en het koor van de domkerk is nu een leeg plein. Op afbeelding 3 zie je een tekening van het ingestorte middenschip. Op afbeelding 4 zie je de plattegrond van het huidige domplein met links de domtoren en rechts het koor van de domkerk. Er zijn mensen die pleiten voor de herbouw van het middenschip. Zij noemen als belangrijk argument dat door het ontbreken van het middenschip de symbolische betekenis van de plattegrond van de kathedraal is weggevallen. 

(2p) Vraag 23: Noem de oorspronkelijke symbolische betekenis van de plattegrond van de kathedraal die hier wordt bedoeld en leg deze betekenis uit.

Afbeelding 3

Afbeelding 4

dom-plein

Tekst 2 hoort bij de volgende dia/slide en vragen !!!

afbeelding 5 hiernaast, tekst 2 van vorige dia/slide

In de achttiende en het begin van de negentiende eeuw werden veel gotische kerken verwaarloosd en zelfs gesloopt. Pas halverwege de negentiende eeuw werd de gotische bouwstijl opnieuw populair. Het kerkbestuur van de gotische Sint Jan te Den Bosch besloot de kathedraal te herstellen en te voorzien van een nieuwe, veel uitgebreidere decoratie dan in

de middeleeuwen het geval was. Zo werd een van de portalen van een geheel nieuw beeldhouwwerk voorzien (zie afbeelding 5 hiernaast), waarbij de oorspronkelijke, beschadigde fragmenten werden weggehaald.

In tekst 2 van de vorige dia/slide staan hedendaagse uitgangspunten bij restauratie vermeld.

Afbeelding 5

(1p) Vraag 24:  Noem een punt van kritiek dat men tegenwoordig kan hebben op de wijze waarop het portaal op afbeelding 5 is gerestaureerd.

Extra toetsvragen

Vragen staan op de volgende dia's >>

Afbeelding 8

19 x 14 cm

Afbeelding 9

30 x 21 cm

Afbeelding 10

Christus en de duivel                   

_________________________________

Vragen bij afbeelding 8 tot en met 10

Afbeelding 8:     19 x 14 cm  

Op de miniatuur op afbeelding 8 hiernaast zie je de derde uitdaging: de duivel wil dat Christus voor hem knielt en hem aanbidt, in ruil voor alle rijkdommen van de wereld.

Christus vertegenwoordigt het Goede, de duivel is het Kwaad.

(2p) Vraag 25: Leg uit hoe dit blijkt uit de manier waarop elk van beiden is voorgesteld.

Afbeelding 8:     19 x 14 cm  

De rijkdommen die de duivel belooft, zijn hiernaast weergegeven als drie

goudkleurige voorwerpen op de grond. Uit schetsen onder de verflaag bleek dat de maker van de miniatuur aanvankelijk veel meer gouden schatten had willen schilderen.

Bekijk afbeelding 8 hiernaast.

(2p) Vraag 26: 

• Geef een reden waarom de maker kennelijk van plan was om méér schatten te schilderen.
• Geef ook een argument voor zijn beslissing om het uiteindelijk niet te doen.

Afbeelding 8:     19 x 14 cm  

Miniaturen zoals op afbeelding 8 werden in de vroege middeleeuwen uitsluitend vervaardigd in kloosters.

(1p) Vraag 27: Verklaar waarom dat alleen in kloosters gebeurde.

Afbeelding 9

30 x 21 cm

Afbeelding 8

19 x 14 cm

De miniatuur op afbeelding 8 is romaans, die op afbeelding 9 gotisch van stijl. Dat is onder meer te zien aan de manier waarop ruimte is gesuggereerd.

Bekijk afbeelding 9.

(1p) Vraag 28: Bespreek een manier van ruimtesuggestie op afbeelding 9 die in de gotiek, dus in de late Middeleeuwen, veel werd toegepast.

Op afbeelding 10 zie je een deel van een glas-in-loodraam van de kathedraal van Chartres uit de eerste helft van de dertiende eeuw. De duivel daagt Christus uit om van de tempel naar beneden te springen.

Rechts is een engel afgebeeld.

Bekijk afbeelding 10.

(2p) Vraag 29: Bespreek twee functies die glas-in-loodramen in de middeleeuwen

hadden. Laat de bescherming tegen weer en wind buiten beschouwing.

Afbeelding 10

Einde toets !

Bronnen:

onder andere...

• Examen HAVO 2013-1 TEHATEX 
• Examen HAVO 2021
• Examen HAVO TEHATEX 2016 -Christus en de duivel- oefenblok middeleeuwen