Les 3: Wind en luchtdruk

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

      Lesdoel

De leerlingen kennen de invloed van het tropisch minimum op het klimaat in Noord-Amerika. 

De leerlingen kunnen uitleggen waarom er seizoenvariaties, zoals natte en droge perioden, optreden in de gebieden net boven en net onder de evenaar door de verschuivingen van het tropisch minimum binnen de ITCZ.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen weten wat wind is.

2. De leerlingen weten wat luchtdruk is.

3. De leerlingen weten het luchtmassa is. 

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Phoenix BS

Minneapolis Df

New Orleans Cf

San Francisco Cs

Terugblik

Wat is de verschil tussen landschap en een klimaat? 

Klimaatzone	Landschapszone
Aw
Cf
Cs
BS
BW
Df
EH

Terugblik

Savanne

Gematigd loofbos

Mediterrane vegetatie

Steppe

Woestijn

Taiga

Hooggebergte

Landschap - groot stuk grond zoals je het voor je ziet Voorbeelden:   `berglandschap`, `duinlandschap`

Wat zou je verwachten van de
temperatuur in New York als je alleen
kijkt naar de breedteligging?

Welke factor speelt een belangrijkste rol bij de temperatuur in 1.New York, 2.San Francisco en 3.Chicago?

Vorige les

Terugblik

Vorige les

Terugblik

B                A                D                B        

LEZEN 10 min

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Stap I: Wind ontstaat

Wat is wind?

beweging van lucht.

Wat veroorzaakt het?

www.ventusky.com

Het grote windsysteem

L

H

Bij de evenaar het is altijd warm = lucht stijgt (L)

Bij de polen alrijd koud = lucht daalt (H)

En dan, Aarde draait...

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

drajmarsh.bitbucket.io

Luchtdruk = gewicht van kolom lucht op aarde (10 000 kilo per 1m2)

Hogedrukgebied (maximum):

 - teveel aan lucht

 - lucht stroomt weg 

 - aanvulling door dalende lucht

 - helder weer

Lagedrukgebied (minimum):

 - tekort aan lucht

 - lucht stroomt toe

 - lucht stijgt op

 - bewolkt, regenachtig weer

Stap II: de wet van Buys Ballot

Wind beweegt altijd van hogedruk naar lagedruk.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Vaste drukgebieden op Aarde 

Stap III: Corioliseffect

I Wind ontstaat 

II Buys Ballot: Lucht verplaatst zich van          naar         .

III Corioliseffect: Op het Noordelijk halfrond beweegt een          met de klok mee.

Noordelijk halfrond: Wind buigt naar rechts.

Zuidelijk halfrond: Wind buigt naar links.

H

L

H

Grote windsystemen

1. Passaatwinden naar de evenaar

2. Westenwinden in de gematigde zone

3. Poolwinden verlaten hoge luchtdruk zone bij de polen

EN ITCZ !!!!

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Huiswerkcontrole

par. 1.2

Opdrachten 1 t/m 4

Polaire zone

Toendra

• permafrost (grond is altijd bevroren)
• veel sneeuw
• gemiddelde maandtemperatuur niet boven 10
• groeien geen bomen

Boreale zone

Naaldwoud 

• overgang tussen polair en gematigd
• strenge winters
• enkele maanden per jaar is de temperatuur boven 10
• weinig neerslag
• veel naaldbomen

Gematigde zone

Zomergroen loofwoud, grassteppe

• Vochtig klimaat met relatief gematigde temperaturen
• Temperatuurverschil tussen zomer en winter niet groot
• bovenste laag grond is humus --> grond is vruchtbaar 

Subtropische zones

Mediterraan

• Warmer dan in gematigde zone, kouder dan in tropen.
• gedurende hele jaar neerslag, maar ook een droog seizoen mogelijk. 

Aride zone

Woestijn en woestijn-steppe

• Valt weinig neerslag, waardoor er bijna geen bomen zijn.
• In bodem veel zout en kalk
• Kleinschalige akkerbouw 
• Op sommige plekken oasen 

Tropische zone

Tropisch regenwoud en savanne

• gemiddelde maandteperatuur nooit onder 18
• veel neerslag
• grote diversiteit aan flora en fauna
• ongeschikt voor landbouw 

VS klimaten

Hooggebergteklimaat

Steppeklimaat

Landklimaat

Zeeklimaat

VS klimaten

Hooggebergteklimaat

Steppeklimaat

Landklimaat

Zeeklimaat

Waarom gaat het waaien (wind) door verschillen in luchtdruk?

Hoog

Laag

Waarom ontstaat er een hogedrukgebied op 30° N.B. (en Z.B.)?

H

L

H

H

H

L

L

Waar horen  passaten te zijn?

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

pak je pen en schrift

ITCZ = tropical minimum

ITCZ

verschuift met loodrechte zonnestand mee.

Windsysteem rond evenaar verschuift in juli naar noorden 

gevolg => orkaanen in VS

Orkanen in de VS

L

Orkanen: wat valt op?

Beschrijving:

In de meteorologie is een luchtmassa of luchtsoort een groot volume lucht (aardatmosfeer) met een bepaalde temperatuur en vochtigheid. Boven de zee is de lucht vochtig, boven land droog. In het zuiden is de lucht warm en in het noorden koel of koud. 

Orkaan - zware tropische storm

1. Water verdampt boven de oceaan die >27 graden is (eind zomer)
   
2. Met passaten beweegt warme en vochtige lucht vanuit Afrika richting de VS
3. Met de opstijgende lucht ontstaat er een lagedrukgebied
4. De luchtmassa begint te draaien vanwege het Coriolis-effect
5. Na een week bereikt het de VS
6. Enorme golven beuken op de kust
7. Boven land is er geen vochtige lucht meer en sterft de orkaan uit

www.ventusky.com

Windkracht op de schaal van Beaufort.

Extra: Saphir-Simpson

orkaankracht = windsnelheden boven de 119 km per uur

- oog van de orkaan: windstil, wolkeloos gat van 30-50 km

Tornado

ontstaat door botsing sterk verschillende luchtsoorten: droge, koude lucht en vochtige, warme lucht     

bij zo’n front: warme lucht stijgt snel, waterdamp condenseert, lucht gaat wervelen

Werkvorm: Andere problemen

Stap 1:    Teken (globaal) een kaart van de Verenigde Staten

Stap 2:  Teken de Rocky Mountains en de Appalachen in de kaart

Stap 3:  Teken de Tornado Alley, drogte risico, blizzards, orkanen, watertekort

droogte

orkanen

tornado

branden

blizzards

     Kleine afsluiting

ITCZ

Orkaan

Tornado

Andere natuurgeweld

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

 Zelf aan de slag

Maak de opdrachten 5 t/m 8 in paragraaf 1.2

Aw: Dit klimaat komt voor in het zuidelijke deel van Florida.

BS: Het bijbehorende landschap bij het BS-klimaat is de steppe, een droge grasvlakte.

Juist of onjuist?

Controle van begrip

Vraag 1

Uitspraak 1: Juist

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de wind draait tegen de klok in rond een lagedrukgebied op het noordelijk halfrond)

Vraag 2

Uitspraak 1: Onjuist (op het zuidelijk halfrond buigt de wind naar links af volgens de wet van Buys Ballot)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Juist

Vraag 3

Uitspraak 1: Onjuist (de wet van Buys Ballot gaat over de afwijking van de windrichting door de draaiing van de aarde, niet over de richting van de luchtstroom van hoge naar lage druk)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (een hogedrukgebied zorgt voor stabiel weer, niet voor regenbuien)

Vraag 4

Uitspraak 1: Juist

Uitspraak 2: Onjuist (in een hogedrukgebied stroomt de lucht naar buiten, maar dit leidt niet tot wolkenvorming en regen, eerder tot helder weer)

Uitspraak 3: Onjuist (lucht stroomt van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied)

 Vraag 1

Reproductie

Hogedrukgebieden worden vaak geassocieerd met stabiel en droog weer. In een lagedrukgebied stijgt de lucht en ontstaat vaak neerslag.

-> Geef aan wat het effect is van stijgende lucht in een lagedrukgebied op 

      het weer.

Aw: Dit klimaat komt voor in het zuidelijke deel van Florida.

BS: Het bijbehorende landschap bij het BS-klimaat is de steppe, een droge grasvlakte.

Vraag 2 

Toepassing 1

De wet van Buys Ballot verklaart hoe winden afbuigen door de draaiing van de aarde. Op het noordelijk halfrond buigt de wind naar rechts af, en op het zuidelijk halfrond naar links.

-> Noem de richting waarin de wind op het noordelijk halfrond afbuigt 

     volgens de wet van Buys Ballot.

Loefzijde: De loefzijde ontvangt meer neerslag omdat de lucht wordt opgestuwd door de bergen, afkoelt, en condenseert, wat leidt tot regen.

Lijzijde: De lijzijde is droger omdat de lucht, nadat het zijn vocht heeft verloren aan de loefzijde, daalt en opwarmt, wat zorgt voor een droog, woestijnachtig klimaat (regenschaduw).

Vraag 3 

Inzicht

Hogedrukgebieden ontstaan vaak door dalende lucht, terwijl lagedruk-gebieden worden veroorzaakt door stijgende lucht.

-> Welke beweging van lucht leidt tot de vorming van een hogedrukgebied?

BW: Het BW-klimaat draagt bij aan het ontstaan van woestijnen in de VS door extreem lage neerslag en hoge temperaturen, die verdamping versterken.

Cf: De ligging aan zee beïnvloedt het Cf-klimaat door milde winters en gematigde zomers te brengen, dankzij de nabijheid van de oceaan, die temperatuurverschillen dempt.

     Grote afsluiting

Vandaag gaan we dieper ingaan op het ontstaan en de werking van hogedruk- en lagedrukgebieden. Ook gaan we ontdekken hoe deze druksystemen samen met de wet van Buys Ballot leiden tot de grote windsystemen op aarde. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

retrieval practice

https://quizlet.com/join/A5xDxSXpV?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

Een klimaatdiagram brengt de gemiddelde temperatuur en neerslag van een plaats in beeld.

Landschapszones 

Tropische zone

Aride zone

Subtropische zone

Gematigde zone

Boreale zone

Polaire zone

Waar de nacht het grootste deel van het jaar regeert, en de hemel soms oplicht met dansende kleuren, daar strekt zich een ijskoude wereld uit waar het leven zich aanpast aan de bittere omstandigheden.

Een land van eeuwige kou, waar de zon weigert te stijgen in de winter en in de zomer niet ondergaat. Een wereld van ijzige stilte, waar de grond bevroren is en het water in vaste vorm heerst.

Een land van verzengende hitte, waar de zon ongenadig schijnt en het zand tot de horizon reikt. Een wereld van schaarse waterbronnen, waar het leven hardvochtig en taai moet zijn om te overleven.

Tropische zone

Aride

zone

Sub-tropische zone

Gematigde zone

Boreale
zone

Polaire 

zone

     Kleine afsluiting

Hogedrukgebied 

Lagedrukgebied

Wet van Buys Ballot

Windrichting

Corioliseffect

Grootschalige windsysteem

Passaatwinden

Front

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen