4. Observeren

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

4. Observeren / Vitale functies

Manieren om te observeren

• Beschrijvend: wat je ziet en je opvalt
  

- Je geeft een compleet beeld
- Je geeft vaak je eigen mening hier bij (subjectief)

• Via een schema:
  

- Lijst met concrete punten
- Turven of ja/nee
- Geeft duidelijk beeld

• Via beoordelingsschaal
  

- Oordeel via een cijfer (bijv. pijn)

- Subjectief

objectief / subjectief

• Objectief:

- Feiten
- Voor iedereen hetzelfde

• Subjectief:
  

- Meningen
- Voor iedereen anders

Vitale Functies

Wat zijn vitale functies?

Vitale Functies

• Dit zijn de meest belangrijke functies in het lichaam en zijn onmisbaar zijn voor het behoud van leven.  Deze functies houden het menselijk lichaam in leven.

• De vitale functies die we kennen zijn: ademhaling, circulatie (hartslag en bloeddruk), bewustzijn, temperatuur.
  

Vitale Functies

• Wanneer één van de functies een stoornis heeft of wegvalt, heeft dat gevolgen voor de andere functies

• Een belangrijk taak in het werk van de zorgverlener is het monitoren en controleren van deze waarden en een wijziging hierin opmerken en doorgeven

• Vitale functies moeten in rust gemeten worden

Ademhaling

Wat kan je observeren aan
de ademhaling?

observaties ademhaling

• Ademfrequentie/snelheid (aantal ademhalingen per minuut) Een normale ademhalingsfrequentie ligt tussen de 12 en 20 ademhalingen per minuut. Bij kinderen ligt dit wat hoger.
• Ritme (het ritme van de ademhalingen of bijvoorbeeld het ademhalen met pauzes)
  
• Diepte en gelijkmatigheid (de hoeveelheid lucht ingeademd per inademing)
  
• Adembewegingen  (ademhalingsspieren:  let op de nek en neusvleugels)
  
• Ademgeluiden (piepen, reutelen, rochelen)
  
• Saturatie (hoeveelheid zuurstof die in de weefsels wordt opgenomen, normaalwaarde is >98%

hulpademhaling

Anatomie van het ademhalingsstelsel

1. strottenhoofd

2. luchtpijp

3. linkerlong

4. rechterlong

5. hoofdbronchi

6. bronchi

7. longblaasje

Hoe werkt de ademhaling....

• Filmpje ademhaling
• Regeling vanuit de hersenen
  
• Is een reflex --> kun je niet stoppen
  
• Borst en/of buikademhaling

Hoe tel je de ademhalingsfrequentie?

Hartslag

Het hart

• In de borstholte
  
• Wijst naar links
  
• Zo groot als je vuist
  
• Zit in het hartzakje
  
• Weegt ± 300 gram
  
• Per slag ± 70 cc bloed
  
• Slaat 2,5 miljard keer in je leven
  

het hart

• Holle spier
  
• Krijgt zuurstof en voeding door de kransslagaders die om het hart heen liggen
  
• Kransaders vervoeren afvalstoffen af

werking

Wat kan je observeren aan de hartslag?

Hartslag

• Frequentie (het aantal hartslagen per minuut)
  
• Ritme (slaat het hart regelmatig of onregelmatig, ook wel regulair of irregulair)
• Vulling (is de vulling per hartslag: veel of weinig)
  
• Gelijkmatigheid (van de vulling van de hartslag)

Hartslag

• Het hart vormt samen met de bloedvaten het circulatiesysteem. Bij iedere samentrekking van de linker hartkamer wordt bloed in de aorta (= lichaamsslagader) gepompt. Hierdoor zetten de wanden van de slagaders (arteriën) telkens even uit en nemen daarna hun oorspronkelijke vorm weer aan.
  

• Dit wordt pulsatie genoemd. De pulsatie is het best voelbaar op plaatsen waar slagaders vlak onder de huid lopen boven een benige onderlaag. 

Hartslag

• Het hart is een pomp die 4 tot 5 liter bloed per minuut rondpompt. Het bloed bevat zuurstof en voedingsstoffen voor alle spieren en organen.
  
• Het hart is ongeveer zo groot als een gebalde vuist en groeit met je lichaam mee. Het hart bestaat uit 4 holle ruimtes:
  
• Linkerboezem: hier stroomt zuurstofrijk bloed uit de longen binnen
  
• Linkerkamer: pompt het zuurstofrijke bloed het hele lichaam rond
  
• Rechterboezem: hier stroomt zuurstofarm bloed uit het lichaam binnen
  
• Rechterkamer: pompt het zuurstofarme bloed naar de longen
  

Waar voel je de hartslag het best?

Pols

Hals

Lies

Bij kinderen op de slaap of op de borst

Hier loopt slagader vlak onder de huid

Hoe tel de pols..

• Met een polsteller of een klokje met een secondewijzer
  
• Je gebruikt je middel- en wijsvinger
  
• Je telt minstens 15 seconden lang
  
• Aantal slagen X vier = aantal slagen per minuut
  

Bloeddruk

Bloeddruk

• Het hart pompt het bloed rond in je lichaam via je slagaders. De druk die dit uitvoert op de bloedvaten wordt 'bloeddruk' genoemd.
  
• Je bloeddruk bestaat altijd uit 2 waarden: een bovendruk en een onderdruk.
  
• Bovendruk = Systolische bloeddruk is de druk op de bloedvaten als het hart samentrekt
  
• Onderdruk = Diastolische bloeddruk is de druk op de bloedvaten als het hart zich ontspant.
  

Bloedruk

• Bloedruk wordt ook wel tensie genoemd.
• De bloeddruk wordt gemeten in mm/Hg
• Bloeddruk wordt vaak genoteerd als rr 120/80; rr staat voor Riva Rocci (de bedenker van de meetmethode)  

Hypotensie / Hypertensie

• Een lage bloeddruk (hypotensie) is een bloeddruk waarbij klachten optreden zoals duizeligheid, flauwvallen of een licht gevoel in het hoofd
• Bij een hoge bloeddruk (hypertensie) is meestal zowel de onder- als de bovendruk verhoogd
• Je merkt vaak niets van een hoge bloeddruk. Bij een ernstig verhoogde bloeddruk kunnen wel klachten optreden. Je kunt dan hoofdpijn hebben of vermoeid, misselijk, kortademig, rusteloos zijn. Ook kun je wazig zien.

Hoe meet je de bloeddruk?

98/68

108/68

136/90

Temperatuur

Temperatuur

• De normale lichaamstemperatuur is bij de meeste mensen tussen de 36,5C en 37,5C, met als gemiddelde 37C. Bij deze temperatuur werkt het lichaam het beste
• Te grote afwijkingen kunnen schade veroorzaken bij de mens

• Verhoging; temperatuur tussen de 37,5C en 38,0C

• Koorts: > 38.0C

• Hypothermie = < 35 °C
• Regeling temperatuur zorgt de Hypothalamus voor

Verloop lichaamstemperatuur

• Moment van de dag: ochtend laagst in de avond het hoogst
  
• Lichamelijke inspanning: verhoogt de temperatuur
  
• Menstruatiecyclus: rond de eisprong is temperatuur hoger
  
• Gifstoffen in het lichaam (infectie): verhogen de temperatuur
  

Temperatuur bij ouderen

• Bij ouderen werkt regulatie minder goed
  
• Vaak lagere uitgangstemperatuur (tot 35) en minder snel koorts als symptoom
  
• Ouderen hebben het vaak koud doordat ze minder bewegen en minder spieren hebben
  
• Dorstgevoel is minder bij ouderen  grote kans op uitdroging bij warm weer; hierdoor stijgt de temperatuur
  
• Hitteprotocol gaat in werking bij hoge temperatuur gedurende een aantal dagen
  

Wat is koorts?

Koorts

• Koorts is een reactie van je lichaam op een infectie met virussen of bacteriën. Bij een hogere temperatuur groeien virussen en bacteriën minder goed. Het is dus een natuurlijk afweerreactie.

Stadia bij koorts

• Het koude stadium -->rillen en klappertanden
  
• Warmte stadium--> snelle stijging temperatuur, angst en onrust
  
• Transpiratie stadium --> veel transpireren waardoor temperatuur daalt; persoon is bleek, klam en zweet veel, pols is snel
  

Verschijnselen bij koorts

• Warmtegevoel
  
• Transpireren
  
• Koude rillingen
  
• Bleke huid
  
• Rood gezicht
  
• Snelle pols en ademhaling
  
• Vermoeidheid
  
• Ziek voelen
  
• Verlaagd bewustzijn bij hoge koorts
  

Complicaties bij koorts

• Uitdroging
  
• Bij mensen met diabetes : ontregeling bloedsuikers
  
• Koortsstuipen bij kinderen
  
• Hyperthermie:  lichaamstemperatuur > 41.1

- Lichaam kan warmte niet meer kwijt: mechanismen werken niet meer, evenals medicatie

• Opname in ziekenhuis is dan nodig: kan levensbedreigend zijn
  

Koorts

• 38,0C tot 38,5C =lichte koorts
  
• tot 39,0C = matige koorts,
  
• tot 39,5C = hoge koorts
  
• 40C of hoger = hevige koorts.
  
• Koortspieken van 41C en 42C komen ook voor, bij koortspieken van 43C is de situatie levensbedreigend.

Op wat voor manieren kan je de tempratuur meten?

Met een thermometer

Kwik

Digitaal

Oorthermometer

Waar meet je de temperatuur?

• Rectaal (in de anus)
  

Meest betrouwbaar en nauwkeurig

3 minuten of tot thermometer piept

• Sublinguaal/oraal (onder de tong)
  

7 minuten of tot thermometer piept

+ 0.3 graden

Geen warme/koude dranken vlak ervoor

• Axillair (in de oksel)
  

10 minuten of tot thermometer piept

+0.5 graden

• Tympaan (in het oor)
  

Belangrijk dat oor goed schoon is

Gehoorapparaat vijf minuten voor meting uit

Bewustzijn

Vormen van bewustzijn

• Iemand is alert:
  

Goed wakker is en op omgeving reageert

Goede antwoorden geeft op vragen

• Iemand is bij bewustzijn maar niet alert:
  

Verward, suf, agressief reageert

Niet/amper regeert op omgeving

Onduidelijke geluiden maakt

• Iemand is bewusteloos:
  

Niet reageert op aanspreken en schudden aan schouders

Onderuit/scheef gezakt zit/ligt

Manier om te beoordelen

A =persoon reageert normaal

V = persoon reageert op aanspreken

P = persoon reageert op pijnprikkel

U = persoon reageert niet

Beoordelen bewustzijn

• Benader slachtoffer zo dat persoon je kan zien
  
• Schud aan de schouders
  
• Stel een vraag
  

Oorzaken verstoord bewustzijn

• Hersenen werken niet meer goed door bijvoorbeeld zuurstofgebrek
  
• Toename van de druk in de hersenen (hersenbloeding, ernstige hersenschudding)
  
• Infecties; bijvoorbeeld hersenvliesontsteking
  
• Epilepsie
  
• Ernstig ontregelde bloedsuiker bij mensen met suikerziekte
  
• Drugs, alcohol, gifstoffen
  

Vragen?

Pols

Bloeddruk

Ademhaling