D2BTh6 B5 Geschiedenis vh leven - lln

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 2

D2B Erfelijkheid en evolutie 

B5 De geschiedenis van het leven

Info gebruikt van:

Malmberg methode Biologie en verzorging voor jou

Biologiepagina.nl

Bioplek.org

Biologieweb.nl

e.a. 

Zijn alle soorten waarvan fossielen worden gevonden uitgestorven?

1. Ja
2. Nee

De gevolgen van de inslag van de meteoriet.....
Wat is NIET waar

1. het werd donker
2. het werd warmer
3. er was veel stof en roet
4. er was weinig zonlicht

Mensen leven in het tijdperk ..1...
in de periode ..2..

1. 1. Cenozoïcum 2. Kwartair
2. 1. Cenozoïcum 2. Tertiair
3. 1. Cenozoïcum 2. Holoceen
4. 1. Cenozoïcum 2. Pleistoceen

De eerste landplanten verschenen ongeveer 500 miljoen jaar geleden

1. Tijdperk Paleozoïcum
2. Tijdperk Perm
3. Periode Perm
4. Tijdperk Mesozoïcum

De eerste Insecten maakten hun bloeitijd 300 miljoen jaar geleden door.
Dat begon tijdens de periode.....

1. Perm
2. Devoon
3. Carboon
4. Paleozoïcum

Varens hebben zich ontwikkeld uit:

1. bruinwieren
2. groenwieren
3. roodwieren
4. naaktzadigen

Welke dieren zijn waarschijnlijk eerder ontstaan?

1. neteldieren
2. stekelhuidigen
3. vogels
4. zoogdieren

In de afbeelding is in een stamboom weergegeven hoe verschillende groepen roofdieren zich volgens de evolutietheorie hebben ontwikkeld Drie groepen roofdieren zijn: de hondachtigen, de wasbeerachtigen en de zeehonden.
Aan welke van deze groepen zijn de beren het meest verwant volgens de informatie?

1. aan de hondachtigen
2. aan de wasbeerachtigen
3. aan de zeehonden
4. aan de mangoesten

Met welke dieren vertonen de geleedpotigen de meeste verwantschap:
weekdieren of gewervelde dieren?

uitleg

Omdat ze met weekdieren minder lang geleden een gemeenschappelijke voorouder hebben gehad. Ontstaan in de oceanen/zeeën 

1. weekdieren
2. gewervelden

Tijdschaal: Sleep op volgorde

eerste 

dieren

eerste 

landdieren

heel eenvoudige vorm van leven

eerste 

mensachtige

eerste 

eencellige

planten

eerste 

bacteriën

eerste 

landplanten

Vul in:
1. Sauriërs leefden ........ jaar geleden op aarde.
2. Door .......... stierven ze uit.

1. 1) 186 miljard 2) andere organismen
2. 1) 186 miljard 2) een groot rotsblok
3. 1) 186 miljoen 2) doordat er zoogdieren kwamen
4. 1) 186 miljoen 2) een meteoriet

Stamboom slangen.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Stamboom slangen.
Met welk soort vertoont soort 2 de meeste verwantschap?

1. 1
2. 3
3. 4
4. 6

Stamboom slangen.

Welk soort is uitgestorven?

1. 1
2. 7
3. 4
4. 6

Stamboom slangen.

Welk soorten hebben giftanden

1. 1, 2 en 5
2. 1, 2, 3, 4, 6
3. alleen soort 5
4. 5 en 6

1. Verwantschap :
Soorten hebben een gemeenschappelijke voorouder
2. Geologische tijdschaal:
Weergave van de tijd sinds het ontstaan van de aarde,
onderverdeeld in tijdperken

1. 1: waar 2: nietwaar
2. 1: nietwaar 2: waar
3. beide waar
4. beide nietwaar

Het tijdperk
Mesosoïcum begon

1. 251 miljard jaar geleden
2. 251 miljoen jaar geleden
3. 65 miljard jaar geleden
4. 65 miljoen jaar geleden

Geologie is

1. de leer van de aarde
2. de leer van het leven
3. de leer van alle organismen
4. de leer van het sterrenstelsel

Levensvormen op de juiste volgorde.
Van oud naar jong

1. waterdieren - landdieren - landplanten - mensen
2. landplanten - waterdieren landdieren - mensen
3. waterdieren - landplanten - landdieren - mensen
4. mensen - landdieren - landplanten - waterdieren

Wat zijn kenmerken van eenvoudige levensvormen?

1. eencellig en levend in het water
2. meercellig en levend in het water
3. eencellig en levend op het land
4. meercellig en levend op het land

Levensvormen in volgorde van ontstaan van oudste naar jongste.

1. 2 - 5 - 4 - 3
2. 1 - 6 - 3 - 7
3. 3 - 1 - 6 - 4
4. 1 - 3 - 2 - 7

Levensvormen in volgorde van ontstaan van oudste naar jongste.

1. 4 - 7 - 2 - 5
2. 3 - 1 - 2 - 7
3. 2 - 4 - 5 - 7
4. 7 - 4 - 5 - 2

Door welke organismen ontstond het eerste zuurstof in de lucht

1. meercellige organismen
2. eenvoudige levensvormen
3. eencellige organismen
4. bacteriën

Welke is/zijn juist?
1. Cebochoerus is de voorouder van alle varkensachtigen.
2. Het wild zwijn is meer verwant aan het hertzwijn dan aan het gewoon wrattenzwijn.

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 : waar 2: niet waar
4. 1: niet waar 2: waar

Geef de naam van het tijdperk waarin Microstonyx is uitgestorven.

Toen de aardkorst voldoende was afgekoeld, ontstond de oerzee. Allerlei stoffen mengden zich in het water.     3 Miljard jaar geleden kwam er leven in de oceanen / zeeën. Het bestond maar uit 1 cel, later ontstonden meercelligen. Het leven groeide uit tot miljoenen verschillende levensvormen.

1. Mioceen
2. Plioceen
3. Heloceen
4. Pleistoceen

Hoeveel miljoen jaar geleden begon de ontwikkeling van de apen van de oude wereld als aparte groep volgens de gegevens in de stamboom?

1. 35 miljoen jaar geleden
2. 37 miljoen jaar geleden
3. 43 miljoen jaar geleden
4. 25 miljoen jaar geleden

Aan welke groep zijn de gorilla’s het meest verwant volgens de stamboom?

1. de chimpansees
2. de gibbons
3. de halfapen
4. aan de apen van de oude wereld

Hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder van twee soorten leefde,
hoe ..... vul in ...... de soorten verwant zijn.

1. minder
2. meer
3. meer of minder
4. dat weet je niet

Leer eerst de lesstof van het boek

Eerst  zie je de oefenvragen

(Als je wilt kun je nog wat extra uitleg 

over de basisstof bekijken )

Oefenvragen.... wat weet je (niet)?

Als je fouten maakt, het niet snapt:

STEL VRAGEN

NOTEER IN JE SCHRIFT DE VRAAG EN HET JUISTE ANTWOORD

Je hebt er helemaal niets aan om de vragen 

'even snel'  te maken ... als jij er niet over nadenkt: 

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. Ong. 3 miljard jaar geleden
2. Ong. 13,7 miljard jaar geleden
3. Ong. 4,6 miljoen jaar geleden
4. Ong. 4,6 miljard jaar geleden

4,5 miljard jaar geleden jaar geleden is de aarde ontstaan

1. 4500 miljoen jaar
2. 4,5 miljoen jaar
3. 45 miljoen jaar
4. 45000 miljoen jaar

1) 1.000.000 = één miljoen = 1 met 6 nullen
2) 1.000.000.000 = één miljard = 1 met 9 nullen
3) 4.500.000.000 = 4,5 miljard

Wat is waar?

1. alleen 1
2. alleen 2
3. alleen 1 en 2
4. 1,2 en 3 zijn waar

De eerste eenvoudige
vormen van leven:

1. dierlijke organismen
2. eencelligen
3. plantaardige organismen
4. schimmels

De eerste eenvoudige
vormen van leven:

1. dierlijke organismen
2. eencelligen
3. plantaardige organismen
4. schimmels

Waar is het leven op aarde ontstaan?

1. Het is vanuit de ruimte gekomen
2. In het water
3. Op het land
4. In de grond

Hoe oud zijn de oudste fossielen?

1. Ong. 3 miljard jaar oud
2. Ong. 1 miljard jaar oud
3. Ong. 3 miljoen jaar oud
4. Ong. 30 miljard jaar geleden

Leerdoelen

Hoeveel jaar geleden is de aarde ontstaan?

Wat weet je (al) van de geschedenis van het leven?

1. Kun je een geologische tijdschaal en een tijdbalk aflezen?

2. Weet je wat een tijdperk is?

3. Weet je wanner de aarde ontstaan is?

4. Weet je wat de rol is van de gemeenschappelijke voorouder bij de verwantschap van soorten?

5.  Kun je een stamboom van organismen aflezen?

6.  Kun je aflezen hoe groepen organismen zich hebben ontwikkeld, zijn uitgesorven en hoe ze 

      verwantschap vertonen?

Het eerste leven: In het water

ong. 3800 miljoen jaar geleden:

- eerste eencellig leven in het water.  

- geen zuurstof in de lucht. 

Uit de eerste organismen ontstonden de eerste bacteriën. Een deel van die bacteriën kon zuurstof produceren. 

ong. 3300 miljoen jaar geleden. 

Eencellige organismen ontstonden  

langzaam meer zuurstof in het water en in de lucht 

ong. 1600 miljoen jaar geleden 

- meercellige organismen ontstonden uit de eencelligen.

ong. 700 miljoen jaar geleden 

- de eerste dieren. in de oceanen en zeeën: - de sponzen, neteldieren, weekdieren, stekelhuidigen en geleedpotigen. 

Op het land kwamen alleen bacteriën voor.

door fotosynthese van eencelligen. 

Na het leven in het water: LEVEN OP HET LAND

ong. 500 miljoen jaar geleden: Eerste landplanten en de vissen.

ong. 450 miljoen jaar geleden:  Eerste landdieren: Vooral de geleedpotigen, vooral duizendpoten. 

                                                  Later andere gewervelden op het land: De amfibieën en de reptielen.

ong. 251 miljoen jaar geleden:  Bloeitijd van de reptielen: allerlei soorten sauriërs (hagedissen).

Ze leefden ook in het water en de lucht.

Er leefden enorme sauriërs: dinosauriërs

Toen de sauriërs ontstonden, 

ontstonden ook de eerste zoogdieren en vogels.

Uitsterven sauriërs

Misschien heeft een enorme knal, veroorzaakt doordat een rotsblok vanuit de ruimte insloeg op aarde, er voor gezorgd dat de suariërs zijn uitgestorven. 

Dit gebeurde ongeveer 65 miljoen jaar geleden.

De explosie veroorzaakte grote bosbranden waardoor er een paar jaren zwarte wolken van stof en roet boven het aardoppervlak hingen. 

Het zonlicht bereikte de aarde niet meer. 

Het wat bijna donker en de temperatuur daalde sterk. 

Zoogdieren en vogels overleefden, de sauriërs stierven uit. 

Evolutie van mensen

Minder aap, meer mens.

ong. 3 miljoen jaar geleden: Eerste mensachtigen

 

Onze voorouders:

Wetenschappers vonden overblijfselen van een soort aapmensen die langzaam rechtop gingen lopen, hun haar verloren en gereedschap leerden gebruiken. 

De homo erectus is een van de soorten mensachtigen die hebben bestaan. Ze hadden meer succes dan hun hurkende, harige tijdgenoten. 

Zo werden we in vijf à zes miljoen jaar langzaam maar zeker minder aap en meer mens. 

De mensensoort die nu leeft noem je de Homo sapiens.

Homo erectus

Homo sapiens

Geologie = de leer van de aarde

Geologische tijdschaal: Geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

De geschiedenis van het leven op aarde is verdeeld in tijdperken.

Tijdperk = ERA: 

            Een lange periode waarin veel gebeurd is. 

Tijdperken zijn onderverdeeld in perioden

Tijdbalk: Verdeelt de geschiedenis in delen

De aarde bestaat ongeveer 4600 miljoen jaar

4600 miljoen = 4,6 miljard jaar

Geschiedenis van het leven

Tijdbalk

De tijdbalk verdeelt 

de geschiedenis van de aarde in delen.

Ongeveer 4600 miljoen jaar geleden (4,6 miljard) ontstond de aarde.

Er was geen leven mogelijk. Hiervoor was het veel te heet (waarschijnlijk 400 graden Celsius).

1

Eerste bacteriën

3

Eerste eenvoudige vormen van leven

2

Zuurstof in de atmosfeer

4

Eerste eencellige planten

5

Eerste meercellige organismen

6

Eerste dieren

7

Eerste landplanten

8

Eerste landdieren

9

Eerste mensen (mensachtigen)

10

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. Ong. 3 miljard jaar geleden
2. Ong. 13,7 miljard jaar geleden
3. Ong. 4,6 miljoen jaar geleden
4. Ong. 4,6 miljard jaar geleden

ERA

ERA = Tijdperk: een lange tijd waarin van alles gebeurt

3

Geologische tijdschaal

Deze geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

2

Geologie

Geologie is de leer van de aarde

1

Levensvormen

Je ziet welke organismen aanwezig zijn in welk tijdperk / welke periode.

De oudste levensvormen zie je onderaan in de afbeelding.

5

EON

EON = Een Zeer lang tijdperk. Bestaat uit meerdere ERA

4

Mensen leven in het tijdperk ..1...
in de periode ..2..

1. 1. Cenozoïcum 2. Kwartair
2. 1. Cenozoïcum 2. Tertiair
3. 1. Cenozoïcum 2. Holoceen
4. 1. Cenozoïcum 2. Pleistoceen

Ontwikkeling van het leven op aarde.

3 tijdperken

12 perioden

              mjg = 

miljoen jaar geleden

NIET leren!

Wel:

- snappen

- af kunnen lezen 

- conclusies kunnen trekken 

Het tijdperk
Mesosoïcum begon

1. 251 miljard jaar geleden
2. 251 miljoen jaar geleden
3. 65 miljard jaar geleden
4. 65 miljoen jaar geleden

Verwantschap 

van soorten

De mensen die nu leven, hebben een gemeenschappelijke voorouder. Deze leefden ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika.

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.

Stamboom slangen.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Stamboom van organismen

In een stamboom zie je welke organismen zich ontwikkelen uit bepaalde organismen. 

Je kunt afleiden welke groepen veel en welke weinig verwant zijn. 

Als in een stamboom een lijn niet doorloopt, is een groep dieren uitgestorven.

De 4 rijken