Vulkanen

• Aardrijkskunde
• Basisschool
• Groep 5

Wat ga je leren?

• Hoe kan een vulkaan ontstaan?
• Wat hebben aardplaten en vulkanen met elkaar te maken?
• Lava en magma, wat is het verschil?
• Wat hebben Italië en IJsland met vulkanen te maken?
• Wat zal dit betekenen voor de mensen die in zo'n gebied wonen?
• Wat zijn de gevolgen?

Wat is een vulkaan?

Openingen in de aarde waaruit heet, vloeibaar gesteente, dat magma heet, wordt gespuwd. Het klotst, borrelt en stroomt naar boven.

De top van de vulkaan heet de krater. 

Als de druk te hoog wordt, worden magma, as en stenen naar buiten geperst: een vulkaanuitbarsting!

Waarom aardplaten bewegen

De binnenkant van de aarde is vloeibaar. 

Vol met gloeiend heet gesmolten gesteente.

De grond waarop jij en ik staan is eigenlijk een dunne schil aarde. 

Zo'n dunne schil aarde noemen we een aardplaat. 

Waarom aardplaten bewegen (2)

De aarde heeft meerdere aardplaten. 

Die dobberen op de magma. 

Soms botsen de aardplaten tegen elkaar aan. 

Dan is er een aardbeving. 

Of komt er een diepe scheur in de aardplaat zodat er magma naar buiten kan komen. Dat noem je een vulkaan. 

Vulkanen staan op plekken waar aardplaten botsen. 

Hoe ontstaat een vulkaan?

•  Vulkanen staan op plekken waar aardplaten botsen. 
  
• de aarde heeft meerdere aardplaten, deze dobberen op magma.  
• Soms botsen de aardplaten tegen elkaar aan. 
• gevolg = aardbeving of een diepe scheur in de aardplaat zodat er magma naar buiten kan komen.

Vulkanen zien er vaak uit als flinke bergen. 

Het woord vulkaan komt van Vulcano, een eilandje boven Sicilië. 

1

De oude Romeinen geloofden dat de god Vulcanus daar leefde en wapens maakte voor de goden. De Grieken noemden Vulcanus anders, namelijk Hephaistos.

Zij dachten dat de vulkaanuitbarstingen vonken waren van het vuur waarin hij zijn wapens smeedde. 

2

Je ziet hier duidelijk een kuil in de berg. 

Dat noem je een krater. 

De top van de berg is weggeblazen en ge-explodeerd 

door een vulkaanuitbarsting. 

BOEM! Dan 'regent' het stenen, rotsblokken en as.

Het verschil

Magma

Onder de grond heeft het vloeibare gesteente magma.

Lava

Is het magma boven de grond dan noem je het lava.

Vulkanisch gesteente

Als lava afgekoeld is, dan noem je het vulkanisch gesteente.

Waar komen vulkanen voor?

Vulkanen liggen in 2 gebieden:

1. Daar waar een zeeplaat in botsing komt met een aardplaat.

2. Daar waar 2 platen uit elkaar schuiven. 

aardplaat

zeeplaat

Waar is dat dan?

3 bekende vulkanen

Op de kaart zie je drie bekende (Italiaanse) vulkanen:

• Stromboli
  
• Etna
  
• Vesuvius

Op het linker plaatje is de Etna afgebeeld. 

Ligging Etna 

ee

Wat zie je hier op de kaart?

Waarom komen vulkanen hier voor? 

Hebben we dit ook ergens anders gezien?

Vulkaan in IJsland!

Vulkanen in Europa

Zowel IJsland als Italië hebben beide vulkanen. 

Op het kaartje zie je Nederland, en IJsland linksboven. 

Dunne bodem

Op IJsland heerst een poolklimaat, erg koud dus. 

De aardkorst is in IJsland erg dun. Er is dus weinig bescherming tegen de gloeiend hete magma onder de aardkorst. 

De grond kan er dus (gloeiend) warm zijn, maar het klimaat is berekoud. 

Warm en koud, dan kan niet goed gaan...

https:

Zou jij bij een vulkaan willen wonen?

Heel gevaarlijk!

• Giftige gassen
• Aardbevingen 
• Lavastromen 
  
• Verwoestingen
• Gloedwolken 
• Modderstromen

Wat zijn de gevolgen?

Een vulkaanuitbarsting

Een vulkaanuitbarsting is natuurlijk erg gevaarlijk voor plant, mens en dier:

- asregen 

- kapotte huizen

- aardbevingen 

Toch is een uitbarsting ook positief. 

Lava is namelijk erg vruchtbaar! 

Je kunt erg goed boer zijn rondom een vulkaan, want er zullen veel goede oogsten zijn.

Het is ook goed voor het toerisme: veel mensen willen een keer zo'n vulkaan bezoeken.

Quiz

Pak je wisbordje er maar bij!

Wat is een vulkaan ?

1. Scheur in je tuin
2. Opening van je huis
3. Opening in de aarde
4. Een soort berg

Hoe zien vulkanen eruit?

1. Het lijkt op een berg met een gat erin.
2. Het is een grote kuil
3. Het is een soort tunnel
4. Het is een groot zwart gat waar je in een kunt kijken.

Hoe werkt een vulkaan?

1. Een vulkaan spuwt zomaar
2. Botsing van aardplaten

Wat komt er uit een vulkaan?

1. Brokken en blokken steen
2. As
3. Magma
4. Lava

Het verschil tussen lava en magma is

3

1. Lava is magma boven de grond
2. Er is geen verschil tussen lava en magma
3. Lava is warmer dan magma

Waar komt het woord vulkaan vandaan?

1. Het eiland Valcona in Ierland
2. Het eiland Valcuno in Nederland
3. Het eiland Vulcano in Italië (bij het eiland Sicilië)
4. Het eiland Vulcinu in Frankrijk

Waar komen vulkanen voor?

1. Alleen in Nederland
2. Alleen in Europa
3. Over heel de wereld

Waar ligt de Etna?

1. Frankrijk
2. Engeland
3. Duitsland
4. Italië

Wat is een gevolg van een vulkaanuitbarsting?

1. Verwoeste dorpen
2. Blauwe lucht
3. Straten met as
4. Snoepregen

Na een uitbarsting is de grond rondom de vulkaan vruchtbaar

1. Waar
2. Niet waar

Kun je gemakkelijk door de aarde?

Ja, makkie

Nee, veel te ver

Wat is de binnenkant van de aarde?

Heel warm

Een beetje warm

Koud