herhaling Hoofdstuk 4 (belangrijkste theorie)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 4: Steden en Staten 

1000-1500, Middeleeuwen

Paragraaf 4.1 Woonplaats en Werkplaats

Geschiedenis

Dit hoofdstuk

Hoofdstuk 4: Steden en staten
Bestaat uit vier paragrafen

• 4.1 Woonplaats en werkplaats 
• 4.2 Zelfstandige burgers
• 4.3 De machtige kerk
• 4.4 De macht van vorsten

4.1 gaat voornamelijk over de bloei van de economie, 4.2 over het bestuur van de stad, 4.3 over de invloed van de christenen op de samenleving en 4.4 over staatsvorming

Geschiedenis

Leerdoelen

4.1 Woonplaats en werkplaats
In deze paragraaf leer je;

• hoe in Europa weer een landbouwstedelijke samenleving ontstond.
• hoe de economie zich ontwikkelde.
• hoe ambachtslieden en handelaren samenwerkten.
• Kenmerkend aspect: de opkomst van handel en het ontstaan van steden.

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Oorzaak en gevolg - De geschiedenis zit er vol mee!

Wanneer de ene gebeurtenis tot de andere leidt

OORZAAK

GEVOLG

Waardoor het gebeurt

Wat er gebeurt

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

De domeinen in de middeleeuwen werden uitgebreid =

Moerasgebied werd omgevormd tot landbouwgrond. = 

Doordat de landbouwgrond groter is werd er meer voedsel geproduceerd =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Er werden betere en nieuwe ploegen gebruikt om het land te bewerken =

Hierdoor groeide er minder onkruid en mengde het mest beter met de grond =

De productie van voedsel neemt toe =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Doordat er meer voedsel werd geproduceerd =

Leefden mensen langer en gezonder = 

Groeide de bevolking (tussen 1000 en 1300 verdubbelde de Europese bevolking = 

Veel boeren produceerden meer dan ze zelf nodig hadden = 

Dit verkochten ze op een markt= 

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Gevolg

Geschiedenis
Uitleg 4.1

Stad en Platteland

Boeren gingen hun spullen verkopen op markten =

Hierdoor groeide de handel = 

Handelaren en ambachtslieden gingen dichtbij een markt wonen = 

Sommige marktplaatsen groeiden uiteindelijk uit tot steden =

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Op welke plekken ontstonden de eerste steden in Nederland?

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Meer geld

• Door de groeiende handel gingen steeds meer mensen met geld betalen
• Door het handelen maakten de handelaren winst (wat je overhoudt na verkoop)
  
  
• Alle steden hadden hun eigen munten
  
• Bij de bank kon je je geld wisselen, bewaren, lenen en uitlenen.
• Banken liet leners rente betalen =vergoeding voor het lenen van geld

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Samenwerking

Ambachtslieden mochten niet zomaar maken en verkopen wat zij wilden:

• Ze moesten lid zijn van een gilde, dit was een verenging 'club' van mensen met hetzelfde beroep
• Voor bijna elk beroep was er een gilde

Was je geen lid van het gilde? 
Dan mocht je het beroep niet uitoefenen

Geschiedenis

Uitleg 4.1

Samenwerking

• Op de markten was vaak handel in producten uit de omgeving
  
• Nederlanders deden ook aan internationale handel (tussen verschillende landen)
  

Steden aan de Noordzee en Oostzee werkten samen in een verbond: De Hanze 

Zij vroegen elkaar geen tol (belasting om de wegen, rivieren en bruggen te gebruiken)

Hoofdstuk 4: Steden en Staten 

1000-1500, Middeleeuwen

Paragraaf 4.2 Zelfstandige burgers

Geschiedenis

Leerdoelen

4.2 Zelfstandige Burgers
In deze paragraaf leer je:

• hoe steden stadsrechten kregen.
• hoe burgers hun stad bestuurden.
• waardoor steden zelfstandiger werden en lage edelen macht verloren.

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Stadsrechten

• Graaf Floris V was een belangrijke man in het gewest (de provincie) Holland 

Floris V gaf marktplaatsen de vrijheid (het privelege) om dingen zelf te gaan regelen:

• Stadsbestuur
• met eigen stadswetten

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Stadsrechten

• Door deze vrijheden kregen marktplaatsen/dorpen stadsrechten
• Deze krijg van vorsten of hoge edelen
• Met deze rechten werd een dorp een stad
  
  

Steden mochten vanaf dat moment:

• Zelf zorgen voor hun rechtspraak
• Een stadsmuur bouwen
• Eigen belasting heffen (laten betalen) - tol

Geschiedenis
Oefening/herhaling

Maak de juiste combinaties: welke omschrijving hoort bij welk begrip.

Begrippen

Provincies

Privilege van een stad

Beslissen over een toepassing in de wet door rechters

(Lage Landen) Gewesten in Nederland, België en Luxemburg

Gewesten

Nederlanden

Stadsrechten

Rechtspraak

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Het stadsbestuur

De macht in steden was meestal in handen van rijke en aanzienlijke families.

• Uit deze families kwamen burgers
   de schepenen.
  - Zij spraken recht
  - Zij bestuurden de stad 

Geschiedenis

Uitleg 4.2

Het stadsbestuur

• Het gebouw van het stadsbestuur heette het raadhuis.
  
  
• In het gewest Holland waren vanaf de 15e eeuw burgemeesters de hoogste stadsbestuurders.
  
  
• De vroedschap was een groep aanzienlijke burgers die het stadsbestuur adviseerde en controleerde.

Hoofdstuk 4: Steden en Staten 

1000-1500, Middeleeuwen

Paragraaf 4.3 De machtige kerk

Hoofdstuk 4: Steden en Staten 

1000-1500, Middeleeuwen

Paragraaf 4.4 De macht van vorsten

Geschiedenis

Leerdoelen

4.4 De Macht van Vorsten
In deze paragraaf leer je;

• hoe Engelse, Franse en Bourgondische vorsten machtiger werden.
• hoe vorsten samenwerkten met de drie standen.
• hoe Duitse koningen minder machtig bleven.

Geschiedenis

Uitleg 4.4

Drie Vorsten

Vorst of Vorsten is een ander woord voor;

Koning of Koningen 

Frankrijk: Koning Lodewijk IX

Geschiedenis

Uitleg 4.4

Drie Vorsten

De koningen werden steeds machtiger en rijker. Dit had te maken met de opkomst van steden;

• Verkochten stadsrechten
• Verdienden veel geld aan belastingen

Koninklijk paleis in Parijs (geschilderd rond 1412)

Geschiedenis

Uitleg 4.4

Drie Vorsten

Dit geld gaf de Franse vorst uit aan;

• Ambtenaren =

Mensen in dienst van de koning die helpt bij het besturen

• Een eigen leger=
• Vanaf 1337 verovert Engeland grote delen van Frankrijk ->

Slag bij Maupertuis, 1356 (geschilderd omstreeks 1475)

Geschiedenis

Uitleg 4.4

Drie Vorsten

Vanaf 1453 is Engeland verdreven uit heel Frankrijk. 

• Zowel de Franse als de Engelse koningen gingen hun land meer als één staat besturen 
• Staatsvorming

Slag bij Maupertuis, 1356 (geschilderd omstreeks 1475)

Geschiedenis

Uitleg 4.4

Staatsvorming

• De koningen maakten wetten voor het hele land
• Deze landelijke wetten werden belangrijker dan lokale wetten
  
  

Bijvoorbeeld: De wetten die gelden voor Frankrijk zijn belangrijker dan de weten in Parijs

Geschiedenis

Uitleg 4.4

Staatsvorming

• De koningen maakten van hun land één staat met één bestuur
  
  
• Dit noemen we staatsvorming

Frankrijk en Engeland

In Frankrijk en Engeland had de koning meer te vertellen

Daar was de titel namelijk erfelijk

Samen met de steden kon de koning leenmannen verslaan

Hierdoor kregen de Franse en Engelse koning meer macht

Dat het koningschap erfelijk was betekent dat de zoon van de koning de nieuwe koning wordt. Hij hoeft dus niet gekozen te worden.

Staten-Generaal

De derde stand werd in de steden erg rijk en belangrijk

De koning moest hen soms om advies of geld vragen

Hiervoor riep hij alle standen bij elkaar voor een vergadering

Deze vergadering werd de Staten-Generaal

Staten = standen

Generaal = algemeen

Staten-Generaal = een algemene vergadering van alle standen