Thema 14 - Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 14

Gaswisseling en uitscheiding

BINAS tabellen 82D, 83, 85, 87A-B

2 basisstoffen per week. Ma 6de, di 8ste, woe 9de uur. Vanaf deze week elke week een 'oud' hoofdstuk herhalen. Week 50 in les herhalen V4 T6 en V5 T1. Week 51 in les herhalen V5 T2, V5 T5.

Bespreek binnen je groepje:

• Het effect van watervervuiling en stijgende temperaturen op de ademhaling van amfibiën
• Gevolgen van microplastics in longweefsel mens
• Wat voor aanpassing in uitscheiding zullen woestijndieren hebben?

Basisstof 1

14.1.1 Je kunt beschrijven wat de bouw, werking en functie zijn van de gaswisselingsorganen van eukaryoten, in het bijzonder de mens.

14.1.2 Je kunt beschrijven hoe opname, transport en afgifte van zuurstof en koolstofdioxide plaatsvinden en wat de rol van hemoglobine en myoglobine daarbij is.

14.1.3 Je kunt bij insecten en vissen beschrijven hoe gaswisseling plaatsvindt en hoe zuurstof naar de cellen wordt getransporteerd.

De wet van Fick

Transport O₂

• Hemaglobine: vier heemgroepen met ijzeratoom
• Als zuurstof bindt aan ijzer vormt het oxyhemoglobine
• Hb + O₂ ↔ HbO₂
• Hoge zuurstofspanning: bindt zuurstof (reactie naar rechts)
• Lage zuurstofspanning: zuurstof laat los (reactie naar links)

Bohr-effect

• Actief weefsel lagere pO2, dus minder zuurstofverzadiging Hb
  
• Actief weefsel hogere pCO2, lagere pH, meer zuurstofmoleculen komen vrij
  
• Hoge temperatuur zorgt ervoor dat er meer zuurstof vrijkomt uit oxyhemoglobine

Transport CO₂

• Deel als CO₂ door bloedplasma vervoerd
  
• Deel CO₂ gebonden aan hemoglobine
  
• Grootste deel bindt met water tot H₂CO₃, valt uiteen tot HCO₃^- (ook door koolzuuranhydrase) en diffundeert naar bloedplasma. Ladingsverschil rode bloedcellen opgelost door Cl^-, vrijgekomen H⁺ gebonden aan hemoglobine, O₂ komt vrij

Transport CO₂

• Longhaarvaten opgeloste CO₂ vanuit bloedplasma naar alveolaire vocht
  
• Hemoglobine gebonden CO₂ en H⁺ komt vrij
  
• HCO₃^- vanuit bloedplasma naar rode bloedcellen, vormt H₂CO₃ met H⁺ , wordt door koolzuuranhydrase meteen gesplitst in CO₂ en H₂0

Tracheeën

Kieuwen

Bespreken basisstof 1, vraag 4

a:

- Zoek de pO2 in de longblaasjes op en kijk wat er gebeurt 

als je deze met bijvoorbeeld 25% verandert

b:

- Zoek op wat het zuurstofgehalte van een weefsel in rust is

c:

- Ik lees, ik weet, dus

- Welke waarden horen bij weefsels in rust en actieve weefsels? 

Wat zie je daar gebeuren?

Basisstof 2

- Je kunt uitleggen op welke wijze longventilatie tot stand komt

- Je kunt beschrijven hoe het longvolume verandert tijdens ventilatiebewegingen

- Je kunt beschrijven hoe de ademfrequentie wordt geregeld

Interpleurale ruimte

• Dunne laag vloeistof in ruimte tussen longvlies en borstvlies
• Lagere druk dan buitenlucht

Luchtdruk

Respirogram

• V = ademvolume
• IRV = inspiratoir reservevolume
• ERV = expiratoir reservevolume
• RV = restvolume
• VC = vitale capaciteit

Chemoreceptoren

Rekreceptoren

Bespreken basisstof 2, vraag 19

19a:

- ik lees, ik weet, dus

b:

- connectie met thema Regeling (gebruik Binas)

Binnen is beginnen

Telefoon in telefoontas

Boeken en planning erbij pakken, zelfwerkzaamheid

Nakijken en aftekenen als een basisstof af is

Om 14:25 bespreken vraag 30 (basisstof 3)

Basisstof 3

- Je kunt de bouw, werking en functies van de lever beschrijven en je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de lever (homeostase)

Bespreken basisstof 3, vraag 30

30a:

- Ik lees: verstopte galwegen leiden tot geelzucht

- Ik weet: wat doen de galwegen?

- Dus:

b:

- Ik lees, ik weet, dus

Bouw lever

• Op hoekpunt elk leverlobje aftakkingen poortader, leverslagader, galgang
• Midden leverlobje aftakking leverader

Cellen leverlobjes produceren gal

Afbraak bilirubine

Koolhydraatstofwisseling

Eiwitstofwisseling

Lipidenstofwisseling

Detoxificatie

Basisstof 4

- Je kunt de bouw, werking en functie van de nieren en de urinewegen beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren (homeostase)

Binnen is beginnen

Telefoon in telefoontas

Boeken en planning erbij pakken, zelfwerkzaamheid

Nakijken en aftekenen als een basisstof af is

Om 15:10 bespreken vraag 35 (basisstof 4)

Basisstof 4

- Je kunt de bouw, werking en functie van de nieren en de urinewegen beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren (homeostase)

Bespreken basisstof 4, vraag 41

41a:

- Oorzaak: hoge concentratie ADH

- Verband: wat is het effect van ADH?

- Gevolg: bloeddruk stijgt

b:

- Gebruik dezelfde aanpak als bij 41a

Nieren

• Uitscheiding afvalstoffen (ureum), lichaamsvreemde stoffen (medicijnen), overtollig water en zouten
• Osmotische waarde inwendig milieu constant houden

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Basisstof 5

- Je kunt de bouw en functie van de huid beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu (lichaamstemperatuur) min of meer constant wordt gehouden door de huid (homeostase)

Binnen is beginnen

Telefoon in telefoontas

Boeken en planning erbij pakken, zelfwerkzaamheid

Nakijken en aftekenen als een basisstof af is

Om 15:10 bespreken vraag 41 (basisstof 5)

Basisstof 5

- Je kunt de bouw en functie van de huid beschrijven

- Je kunt uitleggen hoe het interne milieu (lichaamstemperatuur) min of meer constant wordt gehouden door de huid (homeostase)

Bespreken basisstof 5, vraag 41

41a:

- Er wordt naar een verschil gevraagd, benoem dus beide afbeeldingen in je antwoord

b:

- Gebruik de afbeeldingen voor je antwoord

c:

- Ik lees/zie: verschil in ligging en verwijding van bloedvaten tussen de twee afbeeldingen

ik weet: 

dus: 

De huid

• Bescherming
• Waarneming
• Thermoregulatie 

• Ademhalingsstelsel, diffusie, transport O2 en CO2 
• Longventilatie, longvolume, ademdrang
• Lever onderdelen en werking
• Nier onderdelen en werking
• Huid functies

https: