Hoofdstuk 8 paragraaf 2 Politieke-maatschappelijke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.2: Politiek-maatschappelijke stromingen 

K.A.: de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Lesdoel: Je kan het volgende K.A. in je eigen woorden uitleggen: 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.'

Voorkennis nodig voor deze les: Belangrijkste ideaal van liberalen

Planning voor vandaag

1. Uitleg werkvorm. 
2. Herhaling (Samen)
3. Uitleg: Samen of individueel.
4. Uitleg 2: Samen of individueel. 
5. Afsluiting (samen) 

Leg de relatie uit tussen het Congres van Wenen en de opkomst van nieuwe ideologieën in de 19de eeuw.

Leg uit hoe de industriële samenleving ontstond

Liberalisme, nationalisme en conservatisme 

• Congres van Wenen (1814 - 1815).
• Wie: overwinnende mogendheden (Pruisen, Oostenrijk, Rusland en Groot-Brittannië)
  
• Wanneer: na de val van Napoleon
  
• Waarom (doel): Machtsevenwicht in Europa zodat Frankrijk de vrede niet opnieuw kon bedreigen.  

Liberalisme, nationalisme & conservatisme

• Praktijk: Frankrijk: monarchie - Nederland: monarchie & kreeg Zuidelijke Nederlanden (latere België) - Duitsland: los verbond van meerdere monarchieën, waaronder twee grote mogendheden: Pruisen (Noorden) & Habsburgse keizerrijk (Oostenrijk) 
• Reden: Frankrijk in toom houden!
• Italië verdeeld tussen koningen, hertogen en paus; noorden bij Habsburgse rijk
  

Noem het belangrijkste ideaal van het liberalisme.

Liberalisme

• Niet precies als tijd ancien régime, máár: voorrechten adel & kerk hersteld, burgerrechten beperkt
• Gevolg: ontstaan politiek-maatschappelijke stromingen met eigen opvattingen over staat & maatschappij.
• Liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme & feminisme (feminisme & confessionalisme bespreken we in 8.4)

Liberalisme

• Liberale ideeën kwamen voort uit Verlichting & democratische revoluties
  
• Willen grondwet: 1)macht koning beperken 2)burgerrechten garanderen
• Regering moet ondergeschikt zijn aan gekozen volksvertegenwoordiging
  
• Wet moet voor iedereen gelijk zijn
  
• Vrijheid individu (dus géén overheidsbemoeienis economie
  🡪 laissez-faire, economisch liberalisme)
  
• Vrije marktprincipe: op basis van vraag & aanbod (beste voor groei van de welvaart!)

Conservatisme

• Vrijheid & gelijkheid = gevaarlijk (verwijzen naar Franse Revolutie). 
• Leiding: kerk, adel, monarchie & leger.  

Nationalisme

• Volkeren hebben recht op eigen staat (natiestaat)
  
• Verbonden door taal, geschiedenis, cultuur 🡪 moeten volgens nationalisten daarom verenigd zijn in onafhankelijke staat.
  
• Congres Wenen hield geen rekening met nationale gevoelens 🡪 leidde tot frustratie bij o.a. Duitsland en Italië.
  

Nieuwe natiestaten en agressief nationalisme

• Opnieuw opstanden tegen machthebbers
  
• 1848: opstand Parijs 🡪 FA uiteindelijk een republiek
  
• NL: 1830: België onafhankelijk (1848: Thorbecke (liberaal) stelt nieuwe grondwet op: macht Willem II beperkt)
• 1859 – 1870: Italiaanse eenwording
  
• Bismarck (conservatieve kanselier): Maakt handig gebruik van het nationalisme. D.m.v. oorlogen weet hij Duitsland te verenigen o.l.v. Pruisen (1871: Duitse Keizerrijk).

Socialisme

• Arbeiders 
• Gelijkheid
• Bestreden verschillen in macht en inkomen  
• 2e helft 19e eeuw: massabeweging (industriële arbeidersklasse)
• SPD (Sozialdemokratische Partei Deutschlands): Karl Marx
• Bekijk nu eerst het filmpje van Karl Marx. Daarna volgen een aantal vragen. 

Marx schreef onder andere 'Het Kapitaal' en 'Beginselen van het communisme'

1. Waar
2. Niet waar

Volgens Marx kunnen de arbeiders het alleen beter krijgen wanneer ze een wereldwijde revolutie ontketenen.

1. Waar
2. Niet waar

Leg uit hoe het socialisme van Marx verschilt met het socialisme van nu.

Socialisme 

• Proletariaat moet macht grijpen: kapitalisme afschaffen - bedrijven eigendom van staat
• Gevolgen: productie voor behoeften mens i.p.v. winst - internationale arbeiderssolidariteit
• Verbonden met alle arbeiders ter wereld: samen kapitalisme bestrijden
• Anti-nationalisme: arbeiders geen bezit, dus ook geen vaderland

Leg het verschil uit tussen het socialisme en communisme.

Socialisme

• Ontstaat vanaf 1900 een gematigde socialistische groep (reformisten): Lot arbeiders kan wél binnen bestaande maatschappij verbeteren
• Aanvaarden parlementaire democratie
• Doelen bereiken via politieke partijen
• 1919 definitieve breuk: gematigde sociaaldemocraten (parlementairen)

       vs. revolutionaire communisme (revolutionairen)

Geef nu antwoord op de onderstaande vragen. Nummer ze in je antwoord:
1. Noem vier uitgangspunten van het liberalisme.
2. Leg uit wat het 'kernidee' van het nationalisme was.
3. Welke standen / klassen zullen waarschijnlijk conservatief zijn?

Voorkennis nodig voor deze les: Je weet wat belangrijk is een democratie

Lesdoel: Je kan het volgende K.A. in je eigen woorden uitleggen: 'de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.'

Aan de slag: Huiswerk

• Maken paragraaf 8.2.
• Leren leerdoelen 8.2.