05.01

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

wat heb je nodig om te overleven?

Zaken die je tenminste nodig hebt om te overleven=primaire levensbehoeften

drinkwater

voedsel

onderdak

kleding

medische hulp

(elektriciteit)

Energie

Belangrijk: 

1) Energie zit in stoffen, het bestaat niet uit stof

2)Energie kan een andere vorm aannemen

3) Warme lucht bevat meer energie dan koude lucht

4)In een bewegende voorwerp zit energie 

Iets dat energie bezit noem je een energiebron.

5 (vijf) soorten energie.

- Bewegingsenergie,

- Warmte energie,

- Chemische Energie,

- Stralingsenergie,

- Elektrische energie

Elektrische energie

De energie die een apparaat krijgt via het stopcontact is elektrische energie. Apparaten hebben dit nodig om een bepaalde taak uit te voeren.

 Hierbij wordt er altijd energie omgezet in een andere soort energie

Voorbeeld:. Een beeldscherm van een computer heeft elektrische energie nodig, maar zet dit tegelijkertijd om in warmte. Voel maar eens dicht bij je scherm.

Volgens de wet op het behoud van energie gaat er zelfs nooit energie verloren. Het grote probleem hiervan is dat het wordt omgezet in een andere soort energie, die misschien niet bruikbaar is.

Chemische energie

Energie die vrijkomt door een chemische reactie. 

Denk maar aan een barbecue. Door de verbranding komt er warmte vrij, waardoor het vlees op de barbecue geroosterd wordt. 

Je avondeten van gisteren bevat chemische energie. Dit komt vrij wanneer het verteerd wordt. 

voorbeelden zijn:hout/benzine/elektrolyt(batterij)/voedsel

Bewegingsenergie

Doormiddel van beweging wordt energie omgezet in een ander vorm.

Voorbeeld van een fietser;

Door het trappen (bewegingsenergie) ontstaat er een  ''draaiing  van de dynamo'', de energie wordt dan omgezet in licht (elektrische energie)

 Windmolens en waterkrachtcentrales werken ook op deze manier

Warmte energie

Doormiddel van warmte wordt energie omgezet in een ander vorm.

Bijvoorbeeld bij het koken van ''water''

de verandering die optreed is: van ijs naar water, van water naar damp of van vast naar gas.

Stralingsenergie

Doormiddel van straling wordt energie omgezet in een andere vorm.

Een voorbeeld hiervan is het licht dat uit de gloeilamp (stralingsenergie)  komt, dit wordt door elektrische energie opgewekt. 

Een ander voorbeeld is de verwarming.Als je deze aanzet wordt het water in de verwarming opgewarmt en vervolgens warmt de hele kamer op (stralingsenergie).

Maar ook zonlicht (stralingsenergie)  dat wordt opgevangen door zonnecollectoren,  kan het worden omgezet in elektrische energie. 

Zonne-energie is dus ook stralingsenergie. 

Fotosynthese

Een voorbeeld van stralingsenergie is de zon

(fossiel gebruik)

formule fotosynthese

 05.01 Overleven

 Je kan uitleggen  en voorbeelden hiervan benoemen.

Wat zijn de primaire levensbehoeftes zijn?

wat heb je nodig om te overleven?

Zaken die je tenminste nodig hebt om te overleven=primaire levensbehoeften

drinkwater

voedsel

onderdak

kleding

medische hulp

(elektriciteit)

 05.01 Overleven

 Je kan uitleggen dat energie nodig is om iets te veranderen.

 Je weet dat energie niet bestaat uit een stof, maar dat energie wel in een stof kan zitten.

 Je kent de verschillende energieomzettingen en kan deze uitleggen.

 Je kan uitleggen dat energie nooit verloren gaat, maar dat de ene vorm van energie kan worden omgezet in een andere vorm van energie.

Wet van behoud van energie

• Alle energie blijft ergens. Het verdwijnt niet. 
• Het wordt alleen omgezet in een andere energievorm.
• Meestal is deze "afval" energie een vorm van warmte. 

5 (vijf) soorten energie.

- Bewegingsenergie,

- Thermische energie,

- Chemische Energie,

- Stralingsenergie,

- Elektrische energie

Herken jij ze in de volgende vragen?

Welke energieomzetting vindt er plaats in een stromende rivier?

1. hoogte energie-> bewegingsenergie
2. bewegingsenergie --> elektrische energie
3. bewegingsenergie --> hoogte energie

De energieomzetting in een batterij is

1. van chemische energie naar stralingsenergie
2. van hoogte energie naar bewegingsenergie
3. van chemische energie naar elektrische energie
4. van elektrische energie naar chemische energie

1. Chemische energie
2. Stralingsenergie
3. Elektrische energie
4. Warmte energie

1. Chemische energie
2. Stralingsenergie
3. Bewegingsenergie
4. Elektrische energie

1. Elektrische energie
2. Stralingsenergie
3. Bewegingsenergie

1. Elektrische energie
2. Stralingsenergie
3. Chemische energie
4. Bewegingsenergie

1. Elektrische energie
2. Stralingsenergie
3. Chemische energie
4. Bewegingsenergie

Als hout verbrand wordt? dan..

1. Warmte omgezet in chemische energie
2. Chemische energie omgezet in licht
3. Warmte omgezet in licht
4. Chemische energie omgezet in warmte

Welke energievorm zit er in voedsel?

1. chemische energie
2. bewegingsenergie
3. stralingsenergie
4. elektrische energie

Welke energievorm zit er in de zon?

1. chemische energie
2. stralingsenergie
3. elektrische energie
4. bewegingsenergie

Welke energie-omzetting vindt er plaats in een dynamo?

1. chemische energie -> licht
2. bewegingsenergie -> chemische energie
3. chemische energie -> bewegingsenergie
4. bewegingsenergie -> elektrische energie

05.01 Overleven

 Je kan het proces van fotosynthese uitleggen.

 Je kan beschrijven hoe fossiele brandstoffen zijn ontstaan en kan de verschillende soorten benoemen.

Formule fotosynthese

Fossiele brandstoffen

• Aardolie
• Aardgas 
• Steenkool

Het kleine beetje energie op aarde dat we kunnen gebruiken, 

zit hoofdzakelijk opgeslagen in plantenresten.

Deze zijn de afgelopen miljarden jaren in de bodem

terechtgekomen.

Wat is het ''broeikaseffect'' precies?

• Door aardgas, aardolie en steenkool te verbranden komt de energie er weer uit.  Die energie kunnen we gebruiken voor:

Wat is de grootste nadeel van het verbranden van fossiele brandstoffen.

1. broeikaseffect
2. aardbevingen
3. tsunami
4. orkanen

Welke energievorm zit er in een brandstof?

1. elektrische energie
2. chemische energie
3. warmte
4. bewegingsenergie

Welke 3 fossiele brandstoffen ken jij?

ik vond deze les