Digitaal Burgerschap Les 3

• Informatievaardigheden
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Digitaal Burgerschap

Les 3

Wat leren we vandaag?

• Wat zijn massamedia, het verschil tussen vroeger en nu
• Hoe werken verschillende soorten nieuwsmedia, de pers en internetnieuws
• Wat is het verschil tussen feiten en meningen
• Hoe kun je je eigen mening vormen

Massamedia

Met media kun je informatie overbrengen naar één of meerdere personen. Denk aan een boek, een brief of aan de televisie.

Als je met media informatie kunt overbrengen naar heel veel mensen tegelijk, noemen we dit ook wel 'massamedia'.

Historie van massamedia

Vijfhonderd jaar geleden werd massacommunicatie voor het eerst mogelijk door de uitvinding van de boekdrukpers.

Hierdoor konden grote oplages boeken, en later kranten, worden gedrukt.

Pas in de twintigste eeuw kwamen daar massamedia bij met beeld en geluid, zoals film en radio.

Vroeger en nu

Tot zo'n 30 jaar geleden hadden we:

• Radio
• TV
• Kranten en tijdschriften
• Boeken

Vroeger en nu

In de laatste 30 jaar zijn er veel massamedia bijgekomen:

• Online nieuwssites
• Youtube
• Twitter/X/Reddit
• Spotify
• Facebook
• En meer...

Nieuwsmedia

"Nieuws is een van de belangrijkste informatiebronnen in onze democratische samenleving. Het bepaalt voor een groter deel dan ooit wat we van de wereld weten, denken en vinden. Het beinvloedt ons stemgedrag, ons beeld van andere mensen, andere culturen en andere landen. Het bepaalt, in grote mate, zelfs het beeld van onszelf."

(Rob Wijberg, de Correspondent)

Wat verder ingaan op hoe belangrijk betrouwbaar nieuws is met hedendaagse voorbeelden.

Hoe volg jij meestal het nieuws?

Via social media

Via nieuwsapps

Via nieuwssites

Via de krant

Via de TV

Ik volg geen nieuws

Bespreek de uitkomst, welke van deze bronnen zijn het meest betrouwbaar?

De Pers

Bij de pers werken onder andere 'journalisten' en 'redacteuren'.

Een journalist maakt het nieuwsbericht. De redactie controleert het bericht en maakt de keuze of het bericht belangrijk genoeg is om te plaatsen.

De Journalist

Journalisten brengen het nieuws meestal 'objectief'. Met objectief wordt bedoeld dat de journalist zoveel mogelijk de waarheid probeert te vinden en te laten zien. De journalist geeft niet zijn eigen mening over de gebeurtenis.

Een journalist past 'hoor en wederhoor' toe: door meerdere bronnen te raadplegen, voor- en tegenstanders aan het woord laten. En wanneer iemand iets zegt, dit na te vragen bij een andere bron.

Nieuws op internet

De nieuwsmedia zijn ook te vinden op internet. Denk aan nos.nl, nu.nl of telegraaf.nl.

Op internet worden ook nieuwsberichten geplaatst door andere organisaties en mensen. Hier zijn dus geen journalisten en redacteuren bij betrokken.

Hierdoor kan het nieuws subjectief (niet objectief) zijn. Het is dan bijvoorbeeld de mening van de schrijver, terwijl hij niet heeft uitgezocht of het waar is.

Het kan dus zelfs onwaar zijn wat er staat, nepnieuws.

Waar of niet waar?
Als er geen redactie is dan is het nieuws slecht.

1. Waar
2. Niet Waar

Zonder redactie weet je niet zeker of het nieuws waar is.

1. Waar
2. Niet Waar

Berichten op internet kun je nooit vertrouwen

1. Waar
2. Niet Waar

Op internet is altijd een redactie.

1. Waar
2. Niet Waar

Feiten en meningen

Op internet is het soms moeilijk om feiten en meningen van elkaar te onderscheiden.

Wat het extra verwarrend maakt, is dat sommige mensen hun mening geven in de vorm van een feit. Bijvoorbeeld: ‘Onze burgemeester is onbetrouwbaar’.

Hoe weet je nou wie gelijk heeft en wat waar is?

Feiten en meningen

Een feit is:

• Controleerbaar
• Objectief
• Het is waargenomen of gemeten

Feiten en meningen

Een mening is:

• Niet per se gebaseerd op feiten of bewijs
• Subjectief 
• Het is een persoonlijke beoordeling / waardebepaling over een onderwerp

Mening

Feit

Alle ballen zijn rond 

Coca-cola is de beste cola 

Alle mensen zijn hetzelfde 

Iedereen is anders 

Lachen is gezond 

Jouw mening

Hoe vorm jij een mening?

• Sommige meningen heb je op basis van feiten die je bijvoorbeeld in de nieuwsmedia hebt gelezen.
• Andere meningen neem je over van mensen die belangrijk voor je zijn. Sommige van deze mensen ken je persoonlijk, anderen volg je via de televisie of internet (via de massamedia dus).
• Ook kun je een mening hebben op basis van je gevoel.

Heb jij snel overal een mening over?

Ja, ik vind overal iets van.

Ja, maar ik kan het altijd goed beargumen-teren.

Ik heb niet zo snel een mening.

Ik vind het moeilijk om een mening te vormen.

Ik vind het moeilijk om een mening te vormen.

Confirmation bias

We hebben de neiging om naar mensen te luisteren die dezelfde mening hebben als wij. We luisteren liever niet graag naar mensen die een andere mening hebben. 

Dit noemen we de 'confirmation bias': we geven de voorkeur (bias) om te luisteren naar mensen die onze mening bevestigen (confirmation).

Filter bubbel

Wat wordt in de digitale wereld bedoeld met de "Filter Bubbel"?

Vraag de klas of ze weten wat de "Filter bubbel" is

Filter bubbel

Organisaties zoals Google, Meta (eigenaar van Facebook en Instagram) en TikTok maken een selectie voor jou. Hiervoor gebruiken ze 'algoritmes'.

De informatie die je krijgt is afgestemd op je eerdere zoekgedrag, likes, bekeken berichten, geklikte links, etc.

Uitleg over "virtueel persoon / profiel" dat wordt opgebouwd door grote tech-platforms. 

De waarheid?

Door de confirmation bias en filterbubbel kan het zijn dat je helemaal overtuigd bent dat jouw eigen mening de waarheid is.

Wees je altijd bewust dat je niet altijd alle feiten kent. Je krijgt nou eenmaal niet alles gepresenteerd.

Dus als iemand een andere mening heeft, ga dan in gesprek met elkaar. Vergelijk de bronnen die jullie hebben gebruikt.

Volgende keer

Digitale media en democratie