Paragraaf 6.1 Wateroverlast: rivieren en gevaren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

6.1 Wateroverlast: rivieren en gevaren

Hoofdstuk 6

Domein Leefomgeving

5H

Onderwerpen

Leefomgeving:

4H - hoofdstuk 3 (§1 t/m §6)    -             Stedelijke gebieden

          hoofdstuk 4 (§1 t/m §6)    -             Wateroverlast

Herhaling: hoofdstuk 6

Boek lj. 4: Wateroverlast

• Van de bergen naar de zee
• De invloed van de mens
• IJsselmeergebied en de Zuidwestelijke Delta
• Adaptief deltamanagement
• Ruimte voor de rivier
• Rivieren: Het IJsselmeer en de Zuidwestelijke delta

Lengteprofiel

Begrippen: stroomgebied, waterscheiding, stroomstelsel, verhang en verval

Stroomgebied A       Stroomgebied B

het verzamelgebied van een rivier waarbinnen alle neerslag en grondwater via de zijrivieren uiteindelijk in de hoofdrivier stroomt

Stroomgebied A       Stroomgebied B

Waterscheiding: grens tussen de stroomgebieden

Dit zijn gebergten / verhogingen in landschap

Verhang

 Verval

Verval en verhang

Dwarsprofiel

Begrippen: winterdijken, uiterwaard, zomerdijken

Dwarsprofiel - getemde rivier

Dwarsprofiel

Vanaf 11e eeuw bescherming door dijken. 

Dijkdoorbraken -> terpen

1e dijken dwars op de rivier, later parallel aan de rivier

Gebied dat met hoogwater mag overstromen

Uiterwaard

Uiterwaarden bebouwd --> ophoging zomerdijken

Regiem, debiet

Begrippen: regiem, debiet, piekafvoer, vertragingstijd, klimaatverandering

• Debiet: totale hoeveelheid water
  

• Regiem: schommelingen in waterafvoer ((on)regelmatig)
  

• Piekafvoer: maximale afvoer tijdens hoogwaterperiode
  

• Vertragingstijd: tijd dat neerslag erover doet om in de rivier te komen
  

         -> afhankelijk van vegetatie, doorlaatbaarheid ondergrond, invloed mens

Debiet

Regiem

Soorten rivieren:

•       Gletsjerrivier = Rivier die smeltwater van een gletsjer afvoert 
•       Regenrivier = Rivier die helemaal afhankelijk is van regenwater (de Maas)
•       Gemengde rivier = Rivier die smeltwater van gletsjers en regenwater afvoert. (de Rijn)

Piekafvoer

Zomerdijk

Winterdijk

Uiterwaarde

Zomerbed

Kribben

Binnendijks

Kanaliseren van rivieren

Rivieren rechttrekken tbc de scheepvaart.

- kribben

- stuwen

Gevolgen verstedelijking

Verstedelijking -> minder groen

• Regenwater kan minder in de bodem infiltreren en stroomt sneller naar de rivier
  
• Meer water naar de rivier en ook sneller naar de rivier

Klimaatveranderingen

Gevolgen:

• winters worden warmer en natter
• toename neerslag in de zomer
• neerslagregiem onregelmatiger

Vertragingstijd -> korter en piekafvoer groter

IJsselmeergebied en Zuidwestelijke Delta

               Deltawerken                                                              Zuiderzeewerken

IJsselmeergebied en Zuidwestelijke Delta

Blijft kwetsbaar gebied door klimaatverandering en bodemdaling.

Grootste gevaar bij combinatie springtij, noordwesterstorm en piekafvoer. 

Springtij is de periode van het getij waarin het verschil tussen hoog- en laagwater het grootst is. Niet alleen het hoogwater is dan hoger dan gemiddeld, het laagwater is dan ook lager dan gemiddeld.

Springtij treedt eens in de ongeveer 15 dagen op en volgt gemiddeld ruim twee etmalen op het moment dat de getijkrachten van de maan en die van de zon dezelfde richting hebben en elkaar maximaal versterken. Dat laatste is het geval wanneer zon, maan en aarde in een rechte lijn staan, dus tijdens nieuwe maan en volle maan. 

Een noordwesterstorm is extra gevaarlijk in Vlaanderen, Nederland en Noord-Duitsland omdat daardoor het water in de Noordzee wordt opgestuwd.

Welke problemen ontstaan bij een watertekort? 

• tekort aan drinkwater 
• tekort aan water voor landbouw
  
• verzilting
  

De hoofdkranen verdelen bij watertekorten het water over Nederland.

Bekijk GB55 40 en 41

1993 en 1995

Zijn er nog vragen over paragraaf 6.1

Aan de slag

Maak opdracht 1 en 3 van paragraaf 6.1