les 4: Koning Willem I en de verzuiling

les 4: Koning Willem I en de verzuiling

Doelen

• Je weet wat voor gevolgen de grondwet had
• Je kan laten zien hoe een bepaalde bevolkingsgroep achtergesteld werd.

Koning Willem I en de grondwet (GW), Maart 1814 

• 1814: Willem Frederik van Oranje wordt koning der Nederlanden waarbij de koning zich moest houden aan de grondwet, een constitutionele monarchie.

• Invoering grondwet: hier staan de belangrijkste rechten en plichten in van de overheid + burgers.
• Grondwetswijziging: nodig: 2/3 meerderheid Parlement + nieuwe parlement moet het er ook mee eens zijn.

Waarom zijn de wetten in de grondwet zo algemeen gehouden denk je?

• Koning Willem I wel een koning met een grondwet, maar nog steeds veel macht.

• Conservatieven vonden het prima dat besluitvorming een zaak van de koning was en de elite. Liberalen streefden naar verandering hierin.

• Koning benoemde ministers en kon ze ontslaan of negeren. 

• Willem II kreeg vanaf 1840 meer weerstand.

Grondwet 1848

Revolutiejaar 1848: Duitsland, Frankrijk vanwege hongersnoden.

Willem II vraagt Thorbecke om grondwetswijziging om revolutie te voorkomen:

• Macht koning beperkt -> Ministers verantwoordelijk.
• Ministers leggen verantwoording af aan parlement i.p.v. aan de koning
• leden tweede kamer, provinciale staten en gemeentes direct verkozen.
• Leden eerste kamer niet langer gekozen door de koning.
• Eerste + Tweede kamer recht van interpellatie / - amendement/ - enquête.
• vrijheid van vereniging en vergadering.

Belangrijke waarden: Vrijheid en gelijkheid!

verschil met onze tijd

Censuskiesrecht: alleen mannen die een minimumbedrag aan belasting uitgaven mochten stemmen.

Districtenstelsel: geen partijen, maar personen (vertegenwoordiger district)

Willem III: probeerde weer machtiger te worden dan zijn vader.

Daarna volksvertegenwoordiging hoogste macht.

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

Stroming	Kernwoord	Kern
Liberalisme	Vrijheid	Hogere burgerij. Liberalen willen dat mensen zoveel mogelijk vrij zijn. De overheid moet zich niet veel bemoeien met mensen en de economie.
Socialisme	Gelijkheid	Arbeiders. Socialisten vinden dat iedereen gelijkwaardig is. De regering moet armen (arbeiders) helpen met wetten en regels.
Confessionalisme	Geloof	Het geloof moet centraal staan bij het besturen van het land. Er waren twee groepen confessionelen: protestanten en katholieken De protestanten werden ook wel de kleine luyden genoemd

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuyper	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

Schoolstrijd:

• in de grondwet staat: de overheid betaalt de scholen
• confessionelen gingen hun eigen scholen oprichten: het bijzonder onderwijs
• zij moesten dit onderwijs wel zelf betalen
  
• confessionelen vonden dat overheid zowel het openbare als het bijzondere onderwijs moesten betalen

Schoolstrijd:

• in de grondwet staat: de overheid betaalt de scholen
• confessionelen gingen hun eigen scholen oprichten: het bijzonder onderwijs
• zij moesten dit onderwijs wel zelf betalen
  
• confessionelen vonden dat overheid zowel het openbare als het bijzondere onderwijs moesten betalen

Mening Tweede Kamer:

• Waren voornamelijk liberalen
• Voelden niets voor deze wens

Het conflict over het onderwijs wordt de schoolstrijd genoemd. Pas in 1917 opgelost mbv socialisten.

Ontstaan verzuiling:

• Protestanten gaan eigen scholen, ziekenhuizen en politieke partijen oprichten om het leven van hun groep te verbeteren.
  Zij willen achterban beschermen tegen 'verkeerde' ideeën
• Socialisten volgen. Zij wilden kiesrecht en sociale wetten voor arbeiders
• Katholieken wilden einde aan discriminatie. 

Nederland kwam in de verzuiling:

• Eigen scholen
• Eigen verenigingen
• Eigen vakbonden
• Eigen media (krant, radio)

In 1887 werd de grondwet gewijzigd: het censuskiesrecht werd afgeschaft.

Het nieuwe artikel gaf aan alle mannen met ‘kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand’ kiesrecht.

Door de vaagheid kregen steeds meer mensen kiesrecht. Het kiesrecht werd steeds uitgerekt, net als rubber.

Het nieuwe artikel kreeg de bijnaam caoutchouc-artikel. (caoutchouc is Frans voor rubber)

Tot de dood

Deze foto is genomen op een begraafplaats in Roermond

Bedenk samen wat het verhaal achter deze merkwaardige grafstenen is (denk aan de verzuiling)

Zie hier de voetbalclub ONA (Ontspanning Na Arbeid). Bij welke zuil hoorde deze club?

1. Katholieken
2. Protestanten
3. Liberalen
4. Socialisten

Katholieke geitenfokkers