20. Grieks: participium 4 (aoristus, vorming)

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Participium Aoristus

In deze les leer je:

- hoe een ptc aor. wordt gevormd en hoe je deze herkent

Participium aoristus

Om een participium aoristus te vormen, moet je eerst weten hoe je een sigmatische aoristus en een thematische aoristus ook alweer herkent. 

Beantwoord voor jezelf de volgende vragen:

- Een sigmatische aoristus herken ik aan ...

- Een thematische aoristus herken ik aan ...

Participium aoristus

Als het goed is, heb je de twee zinnen op de vorige dia zo aangevuld:

Een sigmatische aoristus herken ik aan σ(α)

Een thematische aoristus herken ik aan de veranderde aoristus-stam

Participium aoristus

Deze voorkennis van de aoristus hebben we ook weer nodig als we het participium van de aoristus willen vormen!

Het participium van de thematische aoristus wordt als volgt gevormd:

aoristus-stam + uitgang van ptc praesens

Participium aoristus (thematisch)

VB: de aoristus van λαμβανω is ἐλαβον.

De aoristus-stam hiervan is λαβ- (dit kan je vinden door het augment en de uitgang weg te halen).

De nom ev M van de ptc aor. wordt: λαβων

De nom ev V van de ptc aor. wordt: λαβουσα

De nom ev O van de ptc aor. wordt: λαβον

TIP (ptc aor)

Kijk eens bij de participium aoristus naar het augment.

Wat valt je op?

TIP (ptc aor)

Kijk eens bij de participium aoristus naar het augment.

Wat valt je op?

Precies! Er is nooit een augment bij het participium, ook niet als deze in de aoristus staat.

Oefening

Op de volgende dia zie je twee kolommen: praesens en aoristus. Sleep de participia naar de juiste kolom. Heb je te maken met een praesensvorm of een (thematische) aoristusvorm?

Tip: check eventueel p. 188 van je HB voor een overzicht van aoristusstammen.

Praesens

Aoristus

μαθων

λαμβανων

πιπτουσαν

τρεποντα

λιποντας

βαλον

μανθανουσιν

ἰδον

δραμουσαις

Participium aoristus (sigmatisch)

Het participium van de sigmatische aoristus wordt als volgt gevormd:

praesens-stam + σα + uitgang

De uitgang voor de nom ev ziet er als volgt uit:

M: -ς (VB: λυσας)

V: -σα (VB: λυσασα)

O: -ν (VB: λυσαν)

Participium aoristus (sigmatisch)

Hierna volgen de uitgangen van het participium sigmatisch aoristus gewoon de normale ptc-uitgangen (zonder de -ο- tussen de stam en de uitgang, bij vrouwelijk zonder de -ου-).

VB: λυ-σα-ντος (λυσαντος)

VB: λυ-σα-σαις (λυσασαις)

De -σα- neemt dus de plek van de -ο-/-ου- tussen de stam en de uitgang in.

Vorming van de sigmatische aoristus-stam

Ken je de rekensommetjes van de verba contracta nog?

Zoiets gebeurt er ook bij de vorming van de sigmatische aoristus-stam. Bij werkwoorden waarvan de stam op een bepaalde (mede)klinker eindigt, verandert er namelijk iets in de stam zodra deze (mede)klinker in aanraking komt met de sigma (σ) van de sigmatische aoristus.

Vorming van de sigmatische aoristus-stam

-δ/-θ/-ζ + σ = σ

Bij een (z)d- of een th-klank verdwijnt deze slotletter van de stam in combinatie met de σ.

VB: de stam van ψευδω is ψευδ-

De aoristus-stam van ψευδω wordt dus: ψευδ- + σ = ψευσ-

Vorming van de sigmatische aoristus-stam

-α/-η + σ = ησ

Ken je ze nog? De verba contracta! Bij deze werkwoorden verandert de slotklinker altijd in een η in combinatie met de σ.

VB: de stam van νικαω is νικα-

De aoristus-stam van νικαω wordt dus: νικα- + σ = νικησ-

Vorming van de sigmatische aoristus-stam

-μ/-λ/-ν/-ρ + σ = verlenging stamklinker (molenaar-stammen)

α(ι) wordt η

ε wordt ει

ει blijft ει

korte ι of υ wordt lange ι of υ

VB: de stam van φαινω is φαιν-

De aoristus-stam van φαινω wordt dus: φαιν- + σ = φην-

Vorming van de sigmatische aoristus-stam

-κ/-γ/-χ/-ττ + σ = ξ

Bij een k(h)- of een g-klank ontstaat er in combinatie met de σ een nieuwe letter: ξ.

Niet zo raar eigenlijk, want dit is de letter ksi. De naam zegt het al: k + s!

VB: de stam van διωκω is διωκ-

De aoristus-stam van διωκω wordt dus: διωκ- + σ = διωξ-

Vorming van de sigmatische aoristus-stam

-π(τ)/-β/-φ + σ = ψ

Bij een p(h)- of een b-klank ontstaat er in combinatie met de σ een nieuwe letter: ψ.

Niet zo raar eigenlijk, want dit is de letter psi. De naam zegt het al: p + s!

VB: de stam van πεμπω is πεμπ-

De aoristus-stam van πεμπω wordt dus: πεμπ- + σ = πεμψ-

Oefening

Beantwoord nu de volgende waar-/niet waar-vragen over de sigmatische aoristus-stam.

Waar of niet waar: de aoristus-stam van νεμω is νεμ-

Waar of niet waar: de aoristus-stam van αγγελλω is αγγειλ-

Waar of niet waar: de aoristus-stam van ποιεω is ποιησ-

Waar of niet waar: de aoristus-stam van πειθ- is πεθ-

Waar of niet waar: de aoristus-stam van νομιζω is νομιζ-

Waar of niet waar: de aoristus-stam van κρυπτω is κρυψ-

Waar of niet waar: de aoristus-stam van φυλαττω is φυλασ-

Oefening

Op de volgende dia zie je twee kolommen. Sleep de participia naar de juiste kolom. Heb je te maken met een participium of niet?

Let op: de sigmatische en thematische aoristus kunnen nu door elkaar worden gevraagd!

Participium

Geen participium

ἐλυσας

λυσας

παθον

ἐτεκε

φυγοντα

πεμψαν

ἐνικησαν

ἀρξας

Wat heb je deze les geleerd?

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen