2: Democratie in Nederland

2.2. Democratie

in 

Nederland

VVD

FVD

GL

PVV

VVD

Hoe veel mensen zitten er in de Tweede Kamer?

1. 150
2. 75
3. 225
4. 100

Het stemrecht zou verlaagd moeten worden naar 16 jaar?

1. Ja
2. Nee

Om de hoe veel jaar mogen mensen stemmen?

1. 1
2. 2
3. 4
4. 5

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Nederland is een rechtsstaat. Burgers en overheid moeten zich aan de wet houden. 

• Daarnaast is Nederland een constitutionele (grondwet) monarchie (koninkrijk).

•  Die grondwet is ingevoerd in 1848. Daarvoor had de koning alle macht en de bevolking niets te zeggen. 

Leerdoelen

• Je kunt verklaren waarom Willem II in 1848 opdracht gaf de grondwet te herschrijven.
  

• Je kunt verschillende kenmerken van de grondwet van 1848 benoemen.

• Je kunt het verloop van de Luxemburgse Kwestie beschrijven.

• Je kunt uitleggen hoe de macht verdeeld is in een rechtsstaat.
  

Vanaf 1815

• Willem I was koning en regeringsleider.
• De ministers waren dienaren van de koning.
• Rijke burgers (liberalen) waren het hier niet mee eens. Zij willen meer vrijheid en meer inspraak in het bestuur. Ook opvolger Willem II wilde zijn macht niet delen.
• Nederland vormde een koninkrijk met België. 

Leerdoel 1

Censuskiesrecht

Alleen edelen en regenten kiezen de Provinciale Staten.

Constitutionele monarchie

Nederland werd een monarchie. Er was een koning, maar ook een grondwet. 

Eerste en Tweede Kamer zijn samen het parlement en noem je de Staten-Generaal

Liberalisme

• Komt van het Latijnse libertas. 
  
  
• Meer vrijheid voor burgers: burgerlijke vrijheden.
  
  
• Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. 

• Meer invloed in de politiek: Het parlement zou gekozen moeten worden door de burgers en niet door de koning. 

Leerdoel 1

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen
  
• Moet niets weten van democratie
  

• In 1848 vreest Willem II voor revolutie. Hij geeft Thorbecke opdracht een nieuwe grondwet te schrijven.

Rudolf Thorbecke

• Liberaal 
•  Hoogleraar grondwet
• Tweede kamerlid 
• Schrijft in 1848 de nieuwe grondwet

Aantekeningen 

Gevolgen 

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (dus ook voor de daden van de koning)
  

Nieuwe Grondwet 

1848

Geschreven door Thorbecke

Liberaal

1848 Grondwet -> Wat veranderde er?

• Ministeriële verantwoordelijkheid
• Koning is onschendbaar
• Rechtstreekse verkiezingen (Tweede kamer + gemeenteraad)
• Censuskiesrecht
• Indirecte verkiezingen voor de Eerste Kamer
• Parlement hoogste macht: wetgevende + controlerende bevoegdheden 
• Recht op amendement (wijzigingen in wetvoorstellen) 
• Recht van Enquête (parlementaire enquête commissie)
• Recht op Budget (Kamer kan begroting van het kabinet afkeuren) 
• Klassieke grondrechten

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Benoemt

Kiest

Verantwoording

Maken van paragraaf 5.2

Opdracht 1 t/m 5

Tweede kamer
wordt gekozen
door Nederlandse
rijke mannen. 

Koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk voor wat  de koning zegt en doet.  Over de koning kan geen discussie ontstaan, tegelijkertijd mag de koning niets meer zeggen of doen zonder toestemming van de minister-president. Dit is ministeriële verantwoordelijkheid.

Tweede kamer
wordt gekozen
door Nederlandse
rijke mannen. 

Leden Provinciale 
Staten kiezen 

Eerste Kamer

Johan Willem Thorbecke

Uit angst voor een revolutie in Nederland vraagt koning Willem II aan de liberale Thorbecke om een nieuwe grondwet te schrijven. Thorbecke schrijft een nieuwe grondwet. 

Aantekeningen

Willem III (1849-1890)

• Willem III volgt in 1849 Willem II op.

• Hij is het oneens met de nieuwe grondwet.

• Hij wil regeren zoals Willem I dat kon.

• Hij was ook staatshoofd van Luxemburg

• Voor de Luxemburgse Kwestie
• Duitse Bond (met Pruisen en Oostenrijk)

• Na de Luxemburgse Kwestie
• Noord-Duitse Bond (zonder Oostenrijk)

Luxemburgse Kwestie

• Pruisen wil een machtig Duits Keizerrijk

• Frankrijk en de Duitse Bond zijn vijanden.

• Frankrijk wil het machtsevenwicht in Europa herstellen.

• Frankrijk wil daarom Luxemburg kopen van de Nederlandse koning.
  

• Willem III gaat akkoord voor 5 miljoen gulden

Luxemburgse Kwestie

Verloop

Oorlogsdreiging

• Pruisen dreigt met oorlog tegen NL en FR.
  
• de verkoop gaat niet door
• Nu is Frankrijk boos en dreigt met oorlog

Hoe loopt dit af?

• -> Conferentie Londen
• luxemburg onafhankelijk

En Willem?

• die had een groot probleem, de Tweede Kamer is woedend....

Luxemburgse Kwestie

Gevolgen

   Tweede Kamer buitenspel

• Parlement wist niet van oorlogsdreiging.
• Parlement steunt niet langer de regering.
• Willem III laat parlement herverkiezen.

   Zelfde regering, nieuw parlement.

• Het nieuwe parlement stemt regering weg.
• Regering besluit op te stappen.

Willem III verliest machtsstrijd met parlement. Dit was de laatste keer dat een kabinet regeert zonder vertrouwen van de Tweede Kamer!

Willem III en de Limburgse Kwestie

Je weet...

• Dat Willem III de grondwet van 1848 probeerde te omzeilen.

• Dat de Luxemburgse Kwestie (1866-1867) bijna voor oorlog met Pruisen of Frankrijk zorgde.

• Dat elke regering sindsdien de steun nodig had van een meerderheid in de Tweede Kamer*.

*Ook een minderheidsregering heeft steun nodig van de meerderheid in de Tweede Kamer. Zo had Rutte I (VVD en CDA) slechts 52 zetels. Het kabinet kreeg echter gedoogsteun van de PVV die 24 zetels had. Op die manier werd de regering gesteund door een meerderheid (76 zetels).

Aantekeningen

Trias Politica

• Belangrijk onderdeel van een parlementaire democratie

• Verdeling van de macht in het land in drie machten

• Bedacht in Frankrijk in 18e eeuw, toen de koning alle macht(en) had.

• Iemand kan maar bij één van de drie machten horen.

Trias Politica

(Driemachtenleer)

De Rechtsstaat =

Inwoners worden beschermd

tegen de overheid

Aantekeningen

Welke 4 zinnen passen het beste bij
de grondwet van 1848?

De burgers kregen nu meer rechten

De burgers kregen vrijheid van meningsuiting

De koning verbood verdere onrust in Europa

De rechten van de koning worden uitgebreid

De rijke burgers mochten niet meer stemmen

Iedereen kreeg het recht op bezit

Voor de grondwet was iedereen voortaan gelijk

Het schema gaat over de staatsinrichting van Nederland vanaf 1848.  Sleep alle begrippen naar de juiste plek in het schema:

Eerste Kamer

Tweede Kamer

Provinciale Staten

Koning

minister-president

Burgers

ministers

Regeringsleider

Staatshoofd

Personen uit deze les

afgebeeld van boven naar beneden:

• Koning Willem I
• Koning Willem II
• Koning Willem III
• Johan Rudolf Thorbecke

Jaartallen uit deze les

• 1815-1830: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
• 1825: onstaan liberalisme


• 1848: Revolutiejaar
• 1848: Thorbecke maakt een nieuwe Grondwet

npo.nl

Start 14.30