POËZIE - strofebouw, rijm, ritme (II)

• Nederlands
• Secondary Education

POËZIE-stofebouw. rijm. ritme

HOE ZAT HET OOK WEER MET STROFEBOUW?

Een strofe die bestaat uit 2 versregels noemen we een

Welke andere strofes ken je nog?

DE AFWIJKINGEN MAKEN HET INTERESSANT

Afscheid van mijn lichaam

Waarom, mijn lichaam, was je mij zo weinig waard?

Waarom bleef ik zo koppig tronen in mijn hoofd

en woonde ik mezelf zo hevig uit?

O ja, ik hield van wijn, van zwaar doorrookte feesten,

lucide katers en oneindig gulle lakens.

Zo leefde ik verlicht mijn tijd aan stukken.

Nu lig ik op een zaal, mijn hart, die logge spier,

verlaat me, laf als een gedicht laat het me staan

en voor het eind van deze avond zakt de dood

mijn longen in.

De zon was mij nooit opgevallen als hij niet

steeds onderging. Geen lucht, geen flonkering, geen hoop.

Waarom, mijn lichaam, heb ik nooit in je geloofd?

Menno Wigman (1966)

uit: Slordig met geluk (2016)

EN MET RIJM OP BASIS VAN KLANK?

Dit kind, ons kind, dat louter vreugde is

Dit kind, dat als een bloem, zo jong, zo fris

Ontwaakt, ontluikt, al zoveel blijdschap bracht

En waar wij voor willen zorgen, dag en nacht

Afscheid van mijn lichaam

Waarom, mijn lichaam, was je mij zo weinig waard?

Waarom bleef ik zo koppig tronen in mijn hoofd

en woonde ik mezelf zo hevig uit?

O ja, ik hield van wijn, van zwaar doorrookte feesten,

lucide katers en oneindig gulle lakens.

Zo leefde ik verlicht mijn tijd aan stukken.

Nu lig ik op een zaal, mijn hart, die logge spier,

verlaat me, laf als een gedicht laat het me staan

en voor het eind van deze avond zakt de dood

mijn longen in.

De zon was mij nooit opgevallen als hij niet

steeds onderging. Geen lucht, geen flonkering, geen hoop.

Waarom, mijn lichaam, heb ik nooit in je geloofd?

Menno Wigman (1966)

uit: Slordig met geluk (2016)

Maar je kan rijm ook benoemen op basis van de PLAATS die het inneemt in een versregel

EN DAN ZIJN ER NOG

RIJMSCHEMA´S 

(op basis van eindrijm)

DIT IS EEN VOORBEELD VAN

1. gepaard rijm
2. slagrijm
3. gekruist rijm
4. omarmend rijm

EN DEZE:

papa surft

Ik wil buiten achter papa hollen.

Papa zit te surfen en te scrollen.

Hoe ik hem ook roep, op luide toon,

Papa ziet alleen zijn telefoon.

Misschien moet ik papa even bellen?

Dan kan ik hem eindelijk vertellen,

dat ik alvast de tuin in ga,

dat ik op hem wacht en ik besta.

DIT IS EEN VOORBEELD VAN

1. gepaard rijm
2. slagrijm
3. gekruist rijm
4. omarmend rijm

METRUM EN RITME

In ieder gedicht zit een bepaald ritme. Een dichter kan ervoor kiezen om altijd hetzelfde ritme aan te houden, maar dat hoeft niet. 

WAAR wijkt het ritme hier af? En waarom?

Wens

Dat je mag vinden wat je zoekt

Dat je blijft zoeken als je vindt

Dat je de dingen blijft bekijken

Met de wijsheid van een kind

Dat elke dag één ogenblik

Je overrompelt, pakt of raakt

Dat het een jaar wordt dat de grootste afstand

overbrugbaar maakt

TRUCJE 1: ENJAMBEMENT

de zin stopt niet aan het einde van de versregel

Kindertelefoon

Problemen zijn net taxushagen, zei de man aan de lijn, die moet je

snoeien voordat ze je boven het hoofd groeien. En ik zag hem voor

me met de heggenschaar in de hand, klaar voor de slag, ik voelde

de tranen in mijn oogkassen branden: hij was de tuinman van mijn

angsten. Alles wat overwoekert, is onkruid, probeerde daarom met iets

kleins te beginnen, over dat ik graag een kat of anders een cavia zou

willen, iets wat ik kan aaien als mijn hand de warmte van een lichaam

zoekt, dat ik soms zo slis dat niemand me wil verstaan, alsof ik in de

woestijn sta en roep om een glas water. Behalve als ik scheld met homo,

enkel om te verbloemen dat ik zelf stiekem van jongens met krullen houd,

nachtenlang voetbal ik met ze en denk aan tongen. Verdriet zit vaak in

het wroeten in de aarde terwijl je er eigenlijk iets hoort te zaaien.

Ik liet een stilte vallen, dacht na over hoe ik gisteren iemand op het

schoolplein in zijn buik trapte, gewoon uit verveling, daar krijg je losse

benen van, niets aan te doen. Nu ben ik geschorst, zit op mijn kamer met

het verlangen naar een kat of cavia, een jongen met krullen. En zoveel

vragen meneer de tuinman: waarom ben ik eigenlijk op aarde? Waarom

zitten er gaten in donuts? Waarom raken slakken nooit in de war van hun

tweeslachtigheid ? Waarom ben ik zo snel boos? Ik ben net als Mario uit

het computerspel: als ik ergens tegenaan loop word ik een kopje kleiner.

Soms fluister ik in bed tegen mezelf alles wat ik ooit tegen een ander

zei: Loser. Huilebalk. Homo. Apenkop. Halvegare. En dan wil ik het

liefst dood. Waar het begon? Op een dag zat ik in de klas, keek naar

mijn lievelings-Disneytrui en dacht: ben ik hier niet te oud voor? Ineens

kriebelde hij aan alle kanten, leek hij gekrompen en zonder het te

beseffen, was ik uit het kind gegroeid, uit mezelf. Ik had niet eens

de kans om afscheid te nemen. Vanaf toen schreef ik niet meer binnen de

lijntjes en werd ik een hanenpoot, schots en scheef sta ik in de wereld.

© 2019, Marieke Lucas Rijneveld

Uit: Fantoommerrie, Atlas Contact, Amsterdam

TRUCJE 2: ELISIE

woorden korter maken om het metrum te doen kloppen

"Woningloze"

   J. Slauerhoff (1898 – 1936)

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,

 nooit vond ik ergens anders onderdak;

 voor de eigen haard gevoelde ik nooit een zwak,

 een tent werd door den stormwind meegenomen.

 Alleen in mijn gedichten kan ik wonen.

 Zoolang ik weet dat ik in wildernis,

 in steppen, stad en woud dat onderkomen

 kan vinden, deert mij geen bekommernis.

 Het zal lang duren, maar de tijd zal komen

dat vóór den nacht mij de oude kracht ontbreekt

 en tevergeefs om zachte woorden smeekt,

 waarmee ‘k weleer kon bouwen, en de aarde

 mij bergen moet en ik mij neerbuig naar de

 plek waar mijn graf in ’t donker openbreekt.

  

DONDERDAG NA DE VAKANTIE:

22/2: TEST POËZIE