Leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-4

Leestekens

Lesdoelen

• Je leert leestekens op de juiste manier gebruiken.
• Je weet wanneer je een komma, een dubbele punt en aanhalingstekens gebruikt in een zin.

taaldoel

• Leestekens: tekens die in de tekst gebruikt worden om een tekst beter leesbaar te maken. 

15 januari 1915

Het was een koude winterochtend in België.

Een zin eindigt met een leesteken.

• Punt (gewone zin):
  De deelnemers presenteren hun act.
• Vraagteken (vraagzin):
  Zijn ze erg zenuwachtig?
• Uitroepteken (uitroep):
  Doe je best!

Komma

De komma is een korte pauze in een zin. Zonder de komma kan een zin verkeerd geïnterpreteerd worden.

Komma

 De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	bijvoorbeeld
als je iemand aanspreekt	'Hé, wat doe jij hier?'
tussen delen van een opsomming	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
voor voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
tussen twee persoonsvormen	Pas toen hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op z'n plaats.

komma's bij een bijstelling

Een bijstelling is een stukje tekst dat iets extra's zegt over een zelfstandig naamwoord (zoals een persoon, plaats of ding) en dat je eigenlijk ook weg kunt laten zonder dat de zin ongrammaticaal wordt. Het voelt als een soort uitleg of verduidelijking.

• Mijn moeder, een echte koffieliefhebber, kan niet zonder haar ochtendlatte.
• Amsterdam, de hoofdstad van Nederland, trekt veel toeristen.
• Jeroen, mijn beste vriend, gaat mee op reis.

Leg uit: wat is het verschil?

De gasten die op tijd waren, kregen een cadeautje. 

De gasten, die op tijd waren, kregen een cadeautje. 

Voorbeeldzin zonder komma

Schrijf de zin over, met de komma op de juiste plek!

Als je gesport hebt moet je daarna douchen.

Als je gesport hebt, moet je daarna douchen.

Voorbeeldzin zonder komma

Schrijf de zin over, met de komma op de juiste plek! Let op: er moet ook nog een ander leesteken in de zin gezet worden. 

Laatst toen ik mijn kamer aan het opruimen was vond ik allerlei spullen van toen ik jong was lego barbies kaartspellen en knuffels.

Laatst, toen ik mijn kamer aan het opruimen was, vond ik allerlei spullen van toen ik jong was: lego, barbies, kaartspellen en knuffels.

Dubbele punt

• Voor een toelichting of verklaring.
• Voor een opsomming
• Voor een citaat

Dubbele punt

citaat (directe rede)

De jongen zei: 'Vandaag zal de zon weer gaan schijnen.'

Gedachten

De jongen dacht: vandaag zal de zon weer gaan schijnen. 

Dubbele punt

opsomming:

Ik ga op vakantie en neem mee: een zonnebril, zwembroek en een boek. 

uitleg of toelichting:

Ik ga vandaag niet naar school: ik ben ziek. 

Aanhalings-tekens

• Bij een directe rede of citaat.
• Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis 

Voorbeeld aanhalingstekens

Directe reden of een citaat:

- 'Heb jij een pen voor me?' vroeg Rachel aan Sem.

- 'Volgende week ben ik bij mijn vader en zijn vriend', zei Storm.

- Linde smeekte haar zus: 'Mag ik alsjeblieft dat zwarte jurkje van je lenen?'

- 'Als ik je van het station moet halen', zei Lars, 'dan stuur je maar een appje.'

Voorbeeld aanhalingstekens

LET OP! 

Bij een indirecte rede (je schrijft dan niet letterlijk iemands woorden) en bij gedachten gebruik je geen aanhalingstekens.

- Rachel vroeg aan Sem of hij een pen voor haar had.

Aanhalingstekens

Je hebt vandaag weer 'lekker' gekookt...

Het woord 'interessant' wordt vaak verkeerd geschreven. 

‘Isabelle zei:‘ Ik heb een super vakantie gehad.

1. Goed
2. Fout

Bjorn vroeg: ‘Wil je de suiker aangeven?’

1. Goed
2. Fout

Nina zei tegen Joost: ‘Ik kan het niet vinden.’

1. Goed
2. Fout

Hij dacht dat hij wel op tijd kon komen.

1. onjuist
2. juist

Bollo, de hond van de buren, heeft het hele weekend geblaft.

1. onjuist
2. juist

'Je kunt ervan uitgaan', zegt hij, 'dat ik niet op tijd in de les kan komen.'

1. juist
2. onjuist

puntkomma

Tussen twee hoofdzinnen die sterk met elkaar te maken hebben: 

Isaac nam een grote slok cola en liet daarna een boer; dat vind ik niet zo chic

puntkomma

Bij een lange opsomming:

De volgende regels zijn belangrijk:

- je neemt zelf je bestek mee;

- je schept zelf je eten op;

- je gaat terug naar je plek en eet in stilte.

Waarvoor dienen dubbele punten?

1. Voor vraagtekens
2. Voor uitleg of opsomming
3. Voor citaten
4. Voor zinnen zonder werkwoord

Wanneer gebruik je een komma?

1. Bij vraagzinnen
2. Voor voegwoorden
3. Voor elk nieuw woord
4. Bij opsommingen

Klopt deze zin? '
Vandaag is het mooi weer: ik ga wandelen.

1. Nee
2. Ja

Is de volgende zin juist?
Hij houdt van fietsen, zwemmen en koken.

1. Nee, er ontbreekt een komma.
2. Ja, deze zin is correct.

Zelfstandig werken (3h)

Spelling 7.6

(blz. 252)

Maak opdracht 1, 2, 3 en 4. Noteer je antwoorden in je schrift. 

Zelfstandig werken (3v)

Spelling 7.6

(blz. 252)

Maak opdracht 1, 2 en 3.

Opdracht 3 maak je door de hele tekst over te nemen in je schrift.