HV3 P5.3 Ioniserende straling in het ziekenhuis

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Leerdoelen P5.3

1. Hoe wordt ioniserende straling in het ziekenhuis gebruikt
2. hoe wordt ioniserende straling gebruikt bij het stellen van een diagnose
3. hoe wordt ionisernde straling gebruikt bij het behandelen
4. wat is het verschil tussen bestraling en besmetting

P5.3 Ioniserende straling in het ziekenhuis

hv 3 - natuurkunde overal

Waarom gebruiken we ionisernde straling?

Ioniserende straling KAN schadelijk voor je zijn. Je loopt een verhoogd risico op bijvoorbeeld kanker. Toch gebruiken we het in het ziekenhuis om diagnose te stellen of te behandelen.

Soms moet de arts een keuze maken; is de kwaal erg genoeg om dit middel in te zetten?

Invulsamenvatting

Na de les ga je de samenvatting invullen tot zover je informatie hebt gekregen. 

Diagnose (kijken) met rontgenstraling

• altijd uitwendig
• bot heeft een hoge dichtheid en kleurt wit, tumoren hebben ook een hogere dichtheid dan gezond weefsel.
  (absorbeerd meer straling dan de omgeving)
• foto geeft beeld in 2d
• CT-scan geeft beeld in 3d - hoe?

Diagnose (kijken) met rontgenstraling

• CT-scan geeft beeld in 3d - hoe?
• maakt 'plakjes'  van je lichaam

je ontvangt méér rontgenstraling dan bij een gewone rontgenfoto

werking CT scan

Diagnose (kijken) met tracers

• tracer = licht radioactieve stof gekoppeld aan suikers
  (jodium speciaal voor de schildklier)
• wordt ingespoten in je bloed of je ademt het in in je longen
• de tracer zendt een signaal naar buiten je lichaam, daar wordt het opgevangen en met behulp van een PET-scan bepaald waar het precies vandaan kwam. 
  

Kiezen we alpha, beta of gammastraling voor de tracer? En waarom?

tip: denk aan het doordringend vermogen en aan het ioniserend vermogen.

1. het doordringend vermogen moet hoog genoeg zijn om je lichaam uit te treden en daar door een camera te worden opgevangen

2. het ioniserend vermogen moet laag zijn. Het gaat om diagnose dus er mag eigenlijk niets kapot gaan.

een tracer zendt ..... straling uit.

1. alpha
2. beta
3. gamma

Echografie

• werkt met geluid en niet met straling
• Echografie is niet gevaarlijk, en wordt daarom gebruikt om de foetus te onderzoeken
• Het is wel beeldvorming, en moet je (helaas, haha) ook kennen

Als je een been hebt gebroken kies je voor:

1. rontgenfoto
2. ct-scan
3. PET-scan

Als de arts een trombose vermoedt (bloedpropje in je bloedvat) kies je voor een:

1. rontgenfoto
2. ct-scan
3. PET-scan

Als de arts wil kijken of je uitzaaiingen van een tumor hebt kies je voor:

1. rontgenfoto
2. ct-scan
3. PET-scan

Behandeling uitwendig bestralen

1. de radioactieve bron draait om de tumor (om je lichaam heen)
2. de tumor ontvangt alle straling
3. het gezonde weefsel ontvangt maar 
   een beetje

Wat zou er gebeuren als de bron niet zou 

draaien?

Kiezen we alpha-, beta- of
gamma-straling
bij uitwendig bestralen?
Leg uit!

gamma, anders is het doordringend vermogen niet goed.

We willen wel dat het de tumor stuk maakt, daarom hebben we wel meer van deze straling nodig. Daarom draait de bron ook rond.

Huiswerk:

havo boek: 43, 45, 46, 51, 53, 56, 57, 58

vwo boek: 42, 43, 45, 50, 51, 54, 55, 57, 58, 59

+ invulsamenvatting maken zover je kan!

(let op, pas na de les van paragraaf 5.4 moet je hem inleveren)

+ vragenlijst 'Hoe gaat het?'

Wat doen we vandaag

Inwendige bestraling

Bestraling en besmetting

Werken aan huiswerk

Behandeling inwendig bestralen

1. Bij inwendige bestraling wordt de radioactieve bron in de tumor gebracht. 
2. De patient is nu besmet!

Kiezen we alpha-, beta- of
gamma-straling
bij inwendig bestralen?
Leg uit!

alpha, we willen dat de straling alleen dichtbij de schade aanricht. En alpha heeft het laagste doordringend vermogen.

Bijkomend voordeel: we hebben er maar weinig van nodig omdat het ioniserend vermogen heel hoog is.

Het effect van bestralen

1. Het weefsel raakt beschadigd, en zal afsterven. Het lichaam ruimt de dode cellen op.
2. Gezond weefsel raakt ook beschadigd
3. Het kan zijn dat niet alle tumorcellen bestraald worden, dan blijft er nog een stukje achter wat opnieuw gaat groeien.....

Als je over de gang op de röntgenafdeling in het ziekenhuis loopt wordt je besmet

1. waar
2. niet waar

Na uitwendige bestraling van een tumor ben je

1. bestraald
2. besmet
3. beide
4. geen van beide

na inwendige bestraling van een tumor ben je

1. bestraald
2. besmet
3. beide
4. geen van beide

medewerkers in het ziekenhuis die de röntgenfoto's maken lopen risico op

1. bestraling
2. besmetting
3. beide
4. geen van beide

Als je een behandeling hebt gekregen waarbij een radioactieve stof in je bloed is gespoten, mag je een paar dagen niet in de buurt van anderen komen. Dit komt omdat je bent

1. bestraald
2. besmet

Bestraling of besmetting

Als je bestraald bent, ben je zelf geen gevaar voor de omgeving.

Als je besmet bent, ben je wel een gevaar voor de omgeving.

Je bent besmet als je zelf straling uitzendt. De radioactieve bronnen zitten op je huid of in je lichaam. 

Huiswerk:

havo boek: 43, 45, 46, 51, 53, 56, 57, 58

vwo boek: 45, 50, 51, 54, 55, 57, 58, 59

+ invulsamenvatting maken zover je kan!

(let op, pas na de les van paragraaf 5.4 moet je hem inleveren)