Jazz lessenreeks (3 lessen)

• Muziek
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Muziekgeschiedenis

Jazz

1900-nu

Na deze lessenreeks:

• Ken en herken je de technische termen / compositie technieken uit de Jazz: 
  > Bluesschema (12 maten schema)
  > Call & Response
  > Syncope
  > Dirty intonation / blue notes
  > Improviseren
  > Walking bass
  > Swing 
  > Scatten
  > Riffs
• Heb je kennis over de verschillende stijlen binnen de Jazz: Blues / Ragtime / New Orleans jazz / Latin jazz /  Swing / Bebop / Cool Jazz / Free Jazz / Jazz Rock / Nu-Jazz
• Kun je deze verschillende stijlen herkennen en beschrijven a.d.h.v. muzikale stijlkenmerken.
  
• Ken en herken je de instrumenten uit een jazzcombo, Latin jazz band en bigband 

Dit weet ik al over jazz muziek

Maatschappij

De bekendste is de trans-Atlantische slavenhandel naar Amerika. De West-Europeanen voerden toen (in de periode 1550-1800) duizenden Afrikanen in slavernij naar Noord en Zuid-Amerika waar ze moesten werken op plantages.
De slaven werden gekocht van Afrikaanse stamhoofden. Dit systeem was in Europa geaccepteerd en er werd grof geld aan verdiend; zwarte mensen werden als minderwaardig gezien, alsof ze geen echte mensen waren. Aan het einde van de 18e eeuw begonnen protestante groepen, zoals de Quakers te protesteren tegen de slavenhandel. Volgens hen waren alle mensen gelijk.

De (Afro-Amerikaanse) burgerrechtenbeweging (Engels: civil rights movement) was een sociale beweging in de Verenigde Staten die in de jaren 1950 en 1960 streed voor gelijkberechtiging van zwarte Amerikanen. 

Ze streed met geweldloze middelen (burgerlijke ongehoorzaamheid) 

tegen de juridisch vastgelegde rassensegregatie in het zuiden van de VS 

en de meer algemene discriminatie tegen zwarten.

De ontwikkeling van de Jazz muziek

Jazz vindt zijn wortels in de muzikale tradities van Afrika. Slaven uit West-Afrika brachten hun ritmische structuren en instrumenten mee naar Amerika. Deze muzikale elementen vermengden zich met Europese harmonieën en melodieën om een uniek nieuw geluid te vormen.

Blues

KENMERKEN

Melodisch

• Dirty intonation
• Glissando (slide op gitaar)
• Blue notes
  

Harmonisch

• 12 maten schema - I / IV / V 

Tempo

• Overwegend langzaam

Klankkleur

• Zang + gitaar of piano

Structuur

• 12 maten / chorus 
• Call & Respons

Muddy Waters - Hoochie Coochie man!

Tijdens de gitaarsolo is het 12 maten schema goed te horen!

Worksong

Ragtime

KENMERKEN

Melodisch

• Syncopische melodie

Harmonisch

• Gespeeld op de piano: afwisselende basnoten in octaven
  en akkoorden, melodie in rechterhand. 

Tempo

• Overwegend up tempo

Klankkleur

• Piano

Metrisch

• Ragged time (verscheurde tijd)
• 2/4 maatsoort

Eerste gecomponeerde en genoteerde Afro-Amerikaanse muziek

Wellerman (origineel zeemanslied)

In ragtime versie

Scot Joplin - Maple Leaf Rag

Beroemde ragtime componist

Jazz

ALGEMENE KENMERKEN

Melodisch

• Improvisatie
• Walking bass
• Blue notes

Ritmisch

• Beat
• Swing

Klankkleur

• Jazz combo's / Bigbands
• Scatten / zang
• Veel blazers + ritmesectie: akkoordinstrument (piano / gitaar) + bas (contrabas / basgitaar) + drums

Structuur

• Afwisseling thema - solo's 

New Orleans Jazz (ca. 1910)

KENMERKEN

Melodisch

• Gelijktijdige gezamenlijke improvisatie

Harmonisch

• Herhalend (blues)schema 

Tempo

• Overwegend up tempo

Klankkleur

• Melodie: klarinet / trompet / cornet / trombone
  
• Ritme: piano / banjo / gitaar / contrabas of tuba / drums

When The Saints Go Marching in

New Orleans jazz tijdens een begrafenis

Latin Jazz (ca. 1924-1940)

KENMERKEN

Jazz ontstaan door een mengeling van jazz + Afro-Cubaanse

(dans)muziek: salsa / merengue / mambo / chachacha

Ritmisch

• Mengvorm van jazz met Zuid Amerikaanse ritmes

Klankkleur

• Uitgebreide ritmesectie met latin jazz percussion

Manteca 

- 

Dizzy Gillespie

Caravan 

- 

bekende Latin Jazz standard

Swing (ca. 1930)

KENMERKEN

Jazz gespeeld door bigbands die spelen in danszalen. 
Uitgeschreven partijen voor alle instrumenten - call & respons - instrumentale solo's 

Ritmisch

• Swing 
• Een basis beat in kwarten en achtsten 

Metrisch

• Half time (2/2)
  

Harmonisch

• II - V - I (drieklank met toevoegingen)

Klankkleur

• Bigband bezetting: (vaak met zang)
  Melodie: saxofoons + trompetten + trombones
  Ritme: ritmegitaar + piano + contrabas + drums 
  
  

Ella Fitzgerald / Duke Ellington

- 

It don't mean a thing

Benny Goodman

- 

Sing, sing, sing

Bebop (ca. 1940)

KENMERKEN

Musici beginnen zelf te componeren, waarbinnen ruimte is voor improvisaties. 
Thema's beginnen vaak unisono, daarna ruimte voor improvisaties, slot is herhaling van thema. 

Melodisch

• Chromatiek 

Tempo

• Extremen; zeer langzaam tot zeer snel

Structuur

• Onregelmatige korte frases

Klankkleur

• Small band / jazzcombo
  Solisten: saxofoon + trompet
  Ritme: piano + contrabas + drums 
  
  

Bebop 

- 

Dizzy Gillespie

Giant Steps

- 

John Coltrane

Cool Jazz (ca. 1950)

KENMERKEN

Ontstaan als reactie op de Bebop

Melodisch

• Lange melodische frases

Ritmisch

• Ritmesectie speelt exact en accentloos in tempo

Dynamiek

• Ingehouden manier van spelen

Klankkleur

• Jazzcombo
  Gebruik van brushes en dempers
  Solisten: saxofoon + trompet + dwarsfluit + hoorn + cello
  Ritme: piano + contrabas + drums 
  
  

So What

- 

Miles Davis

Take Five

- 

Dave Brubeck

Free Jazz (ca. 1960)

KENMERKEN

Akkoordenschema’s vervallen, de melodie beweegt zich vrijelijk over akkoorden heen.

Harmonisch

• Dissonanten

Structuur

• Aaneenrijging van melodische fragmenten
• Onafhankelijkheid van schema, metrum, tempo, ritme en vorm
• Vrije improvisatie zonder afspraken over bijv. tempo, toonsoort, ritme

Klankkleur

• Jazzcombo
  Men haalde experimentele klanken uit instrumenten
  
  

Ornette Coleman

Jazz Rock (ca. 1970)

KENMERKEN

Samensmelting van (latin) jazz, soul en rock. 

Wordt vanaf 1980 jazz-rock fushion genoemd.

Melodisch

• Herkenbare motieven en riffs

Ritmisch

• Swing wordt vervangen door een straight (rock) beat

Klankkleur

• Jazzcombo + popinstrumenten
  
  

Steely Dan

-

Do it again

Steps Ahead

-

Trains

NU - Jazz

KENMERKEN

Jazz maakt gebruik van andere muziekculturen door globalisering. 

Bijvoorbeeld EDM (elektronische dance muziek) en moderne jazz. 

Jazz wordt gespeeld over beats in house, drum&bass en techno. 

Structuur

• Improvisaties spelen over elektronische beats

Klankkleur

• Live muzikanten met elektronische beats
• Verrassende samenstellingen 
  
  

Leo P

Snarky Puppy

- 

Lingus

Yarden Saxophone

- 

Lingus

De volgende vragen zijn:

Examenvragen over de stijlperiode

Jazz

Dit vragenblok gaat over de song Old Devil Moon uit 2003 van de Engelse jazzpianist en zanger Jamie Cullum.
Het fragment is het begin. Voor een jazzsong is dit begin bijzonder, gelet op de ongebruikelijke instrumentatie. Geef de technische term voor het ensemble, gelet op de instrumentatie.

Het fragment is het einde van de intro en
het begin van couplet 1.
In de begeleiding klinkt steeds hetzelfde
ritme in de blazers en de piano en later
alleen in de piano.
Welk notenvoorbeeld geeft dat ritme het best weer?

1. A
2. B
3. C

De melodie in het fragment bestaat uit zes motieven. Deze motieven zijn (ritmisch vereenvoudigd) weergegeven, maar niet in de juiste volgorde. 

Zet de motieven in de juiste volgorde. Begin met motief 5.

1

2

3

4

5

6

Het fragment is een deel van couplet 3.
De tekst is weergegeven.
Noem twee manieren waarop het woord 'love'
in de zang benadrukt wordt.

Just when I think I'm free as a dove, old devil moon deep in your eyes blinds me with love 

Het fragment is het begin van een instrumentaal gedeelte.
De contrabas speelt op elke tel een noot.
Geef de technische term voor een dergelijke baspartij.

Het fragment is het begin van een instrumentaal gedeelte. De saxofoon speelt een solo. Deze solo is ter plekke bedacht.
(Geef de technische term voor een solo die ter plekke wordt bedacht.

Zowel fragment 1 als fragment 2 is een refrein.
Fragment 2 klinkt energieker.
Noem twee manieren waardoor dit energieker karakter ontstaat.

Fragment 1

Fragment 2

Dit weet ik nu over Jazz