Fictiebegrippen derde klas

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Theorie fictie

Bedoeling van fictie

• meeleven met personages
• nadenken over de wereld/ zichzelf
• nadenken over het onderwerp
• genieten van de schrijfstijl
• ontspanning

Fictie 1.1 realistisch en niet-realistische fictie

Fictie die 'net echt echt is' noemen we realitische fictie.

Bijvoorbeeld: films of boeken over de oorlog, of over een straatbende.

Het verhaal is verzonnen, maar het zou zo gebeurd kunnen zijn.

Fictie die niet waar kan zijn noemen we niet-realitische fictie.

Bijvoorbeeld: films of boeken over sprookjes of fantasy

Genres

Bekende genres (= verhaalsoort)

Detective

Thriller

Fantasy

Oorlogsroman

Psychologische roman

Detective

Een verhaal waarin een speurder probeert te achterhalen wie een misdrijf heeft gepleegd.

Thriller

Een spannend verhaal waarin de hoofdpersoon in een levensbedreigende situatie terechtkomt. 

Science fiction

Een toekomstverhaal (vaak in de ruimte/ruimtevaart of nieuwe technieken).

Fantasy

Een verhaal met fantasiewezens in een fantasiewereld.

Dystopische roman

Een verhaal over een wereld die door rampen of dictatuur bijna niet meer leefbaar is.

- toekomst

- dystopie vs. utopie

Ontwikkelingsroman

Een verhaal over het volwassen worden van een (jonge) hoofdpersoon.

- coming on age

Psychologische roman

Een verhaal waarin de nadruk ligt op de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon (meer dan op de gebeurtenissen).

Reisverhaal

Een verhaal waarin een verslag wordt gegeven van een reis

(vaak non-fictie).

Avonturenroman

In een avonturenroman speelt 'een held' de hoofdrol. Er gebeuren allerlei spannende dingen en daar gaat het om in dit boek.

Historische roman

Een verhaal waarin een belangrijke gebeurtenis (of gebeurtenissen) een belangrijke rol spelen.

Geëngageerde roman

Een verhaal waarin eigentijdse problemen in onze samenleving aan bod komen.

Volksverhalen

• Sprookje
• Mythe: verhalen die antwoord geven op de raadsels van het leven (Griekse mythe)
• Sage: verhalen over dappere helden uit oude tijden
• Legende: godsdienstig verhaal rond Christus, Maria of andere heilige figuren (Efteling)

Oorlogsroman

Een verhaal dat zich afspeelt in een oorlog (voornamelijk Tweede Wereldoorlog).

Andere culturen

Boeken over onbekende landen, volken of streken. Je maakt kennis met mensen die op een totaal andere manier leven.

Basisstructuur

plot

open einde

gesloten einde

Basisstructuur

Een verhaal is een aaneenschakeling van gebeurtenissen die samen een geschiedenis vertellen, dit noem je het plot.

• In veel verhalen: personage heeft een doel, wordt geholpen door iemand, er zijn hindernissen en obstakels, doel wordt bereikt (gesloten einde).

--> Wordt het doel niet bereikt? Zit je nog met vragen? Dat is een open einde.

Verschillende verhaallijnen

Soms kan een verhaal verschillende verhaallijnen hebben, zoals in series.

• Verschillende belangrijke personages hebben verschillende doelen.
• De paden van deze personages kruisen elkaar regelmatig.

Personages

*hoofdpersoon

*bijpersonen

Hoofdpersoon

Een hoofdpersoon herken je aan de volgende dingen:

- wordt uitgebreid beschreven

- het grootste deel 'beleef' je vanuit de ogen van dit personage

- het doel van het boek is het oplossen van een groot probleem of een belangrijke opdracht van dit personage

- wordt een round character genoemd

Personages beschrijven en karakterontwikkeling

Je kunt personages beschrijven aan de hand van:

- Uiterlijk

- Kenmerken (geslacht, leeftijd, gezondheid, achtergrond)

- Karaktereigenschappen

- Relaties met andere personages

- Ontwikkeling (kijk naar begin van het boek, einde van het boek en welke gebeurtenissen zijn/haar ontwikkeling beïnvloeden)

Bijfiguren

Een bijfiguur herken je vaak als volgt:

- Wordt eenvoudig beschreven, summier, wel aandacht voor het uiterlijk. 

- Is vaak of leuk of niet, slecht of goed: ze helpen de hoofdpersoon of JUIST niet. 

- Zijn vaak een stereotype, oftewel een flat character.

Helper

helpt de hoofdpersoon het probleem op te lossen.

Tegenstander

maakt het de hoofdpersoon moeilijk

Bijfiguren

Perspectieven

Voor voorbeelden en extra informatie: KERN handboek, blz. 120

Perspectief: een punt van waaruit iemand naar iets kijkt of waarneemt

Perspectief

Bepaalt de visie op gebeurtenissen en personages

De lezer / kijker kun je manipuleren.

Ik-perspectief

• Een 'ik' beleeft het verhaal
  
• toegang tot gedachtes
• inleven in personage
• subjectief

Alwetende verteller

•  weet alles (over personages en afloop)
• geeft commentaar
• richt zich tot de lezer
  
• denk aan sprookjes: er was eens...

Personaal perspectief

• Een 'hij/zij' beleeft het verhaal
  
• toegang tot gedactes
• iets meer afstand dan het ik-perspectief

Meervoudig perspectief

• wisselend perspectief vanuit meerdere personen
• verschillende invalshoeken bij verschillende gebeurtenissen

Ruimte en tijd

Geografische ruimte

Sfeer (weer, dag/nacht etc.)

Historische tijd (welke periode speelt het zich af)

Vertelde tijd (de tijd die in het verhaal verstrijkt)

Verteltijd (hoe lang het duurt om het boek te lezen)

Chronologie

De gebeurtenissen in het verhaal volgen elkaar op in chronologische volgorde, maar niet altijd!

• In medias res (middenin de actie beginnen)
• flashforward (vooruitblik)
• flashback (terugblik)
• Versnellen
• tijdsprongen
• vertragen 

Chronologie

in medias res

Een verhaal begint midden in een actie. Daarna begint het verhaal en de voorgeschiedenis. Later in het verhaal kan de actie terugkomen.

Flashback (terugblik)

De chronologische volgorde wordt onderbroken door bijvoorbeeld een herinnering.

Flashforward

Vaak door een verteller, omdat iemand niet vooruit kan springen in de tijd (tenzij: fantasy).

Chronologie

Versnellen

De schrijver versnelt de tijd: 'twee jaar later...' Er worden sprongen in de tijd gemaakt om zo de gebeurtenissen geleidelijk over te laten lopen.

Vertragen

Een spannende scène uitrekken door in te gaan op de details.

'Terwijl ik door de regen het steegje in rende, kwamen ze steeds dichterbij. De wind waaide hard en het was koud. Ik gleed bijna uit toen ik een hoekje om wilde gaan, maar kon mij net op tijd opvangen. Ik keek om en zag ze steeds dichterbij komen. Een tak kwam in mijn gezicht en ik zag niks meer. Ik moest blijven rennen.'

Ruimte

geografische ruimte = 

• De plaats waar de gebeurtenissen on het verhaal zich afspelen.

sfeerscheppende ruimte = 

• de beschrijving van de ruimte (gebouwen, mensen , landschap ...) kan een weergave hebben op de stemming in het verhaal.

Tijd in verhalen

Je kunt de tijd in verhalen dus op twee verschillende manieren beschrijven:

- In welke tijd speelt een verhaal zich af?  --> HISTORISCHE tijd

- Hoeveel tijd verloopt er in het verhaal?   -->VERTELDE tijd

Thema

Meestal in een paar woorden of een zin weer te geven.

Is eigenlijk de kortste samenvatting die je van het boek kunt geven.

Soms heeft een boek meerdere thema's.

Het boek 'Spijt'

van Carry Slee

Lees de flaptekst.

Wat zou het thema van dit boek kunnen zijn?

Motieven

Motieven zijn herhalingen van gebeurtenissen en/of gedragingen in een verhaal. Ze hangen samen aan het thema.

Vaak abstracte (ongrijpbare) begrippen als onmacht, liefde, toeval, eenzaamheid, oorlog.

Literaire motieven: Thema's uit oude verhalen (Bijbel, klassieke oudheid, legendes) worden vaak in moderne verhalen als motief verwerkt.

--> Iemand die met een list een gesloten organisatie binnenkomt en van binnen uit aanvalt (paard van Troje).