IDFA filmles: Blue ID (MBO)

• Burgerschap
• Gezondheidskunde
• +3
• MBO
• Studiejaar 1-4

Introductie

In deze IDFA filmles voor mbo over gender, cultuur en discriminatie, ga je aan de hand van vragen en stellingen met je leerlingen in gesprek over de documentaire ‘Blue ID’. Slide 2 t/m 13 dienen behandeld te worden voorafgaand aan het kijken van de film, de rest van de slides richten zich op reflectie en verwerking achteraf.

Instructies

Het is belangrijk om je bewust te zijn met welke houding je dit thema bespreekbaar maakt in de klas. Kun je het open en ontspannen maar daarbij toch bewust en met zorgvuldigheid over dit onderwerp hebben? Is je aandacht bij de studenten die mogelijk geraakt worden door dit thema, of is je aandacht in eerste instantie nog bij jezelf? Welke gedachten en gevoelens heb je zelf bij dit onderwerp en hoe beïnvloeden die mogelijk jouw houding in het gesprek? Neem de les vooraf goed door en kijk vooral welke slides je wilt behandelen en welke niet. Bedenk voor jezelf met welke intentie je deze les geeft. 

Open de les met het creëren van een veilige plek. Het creëren van een veilige plek zit al in kleine gebaren. Denk bijvoorbeeld aan de opstelling van tafels en stoelen, ruimte geven aan eventuele spanning, de tijd nemen, oogcontact maken met iedere student. 

Blijf dicht bij de film, vat samen wat studenten zeggen, vraag door en wees echt een gesprekspartner: toon interesse en neem actief deel aan het gesprek.

Burcu Melekoglu & Vuslat Karan, Turkije, 2022

Blue ID

Thema's: gender, cultuur, discriminatie

MBO

Welkom! Deze les is onderdeel van het IDFA scholierenprogramma.

- Laat elkaar uitpraten en wacht op je beurt. 

- Kijk elkaar aan tijdens het praten. 
- Denk na over wat je hoort voordat je iets terugzegt. 
- Zorg dat het voor iedereen prettig is om mee te praten. 
- Wat we hier horen, gebruiken we niet in andere situaties. 
- Wissel verhalen en ervaringen uit. Meningen zijn niet altijd nodig. 
- Kies wat je wel en niet vertelt. Je mag je gevoelens en gedachten voor jezelf houden als je je niet comfortabel voelt in de groep. 

Regels voor een respectvol gesprek

Gespreksregels voor in de klas

• Laat elkaar uitpraten en wacht op je beurt. 
• Kijk elkaar aan tijdens het praten. 
• Denk na over wat je hoort voordat je iets terugzegt. 
• Zorg dat het voor iedereen prettig is om mee te praten. 
• Wissel verhalen en ervaringen uit. Meningen zijn niet altijd nodig.
• Wat we hier horen, gebruiken we niet in andere situaties. 
• Kies wat je wel en niet vertelt. Niet alles is voor alle oren bedoeld. Je mag je gevoelens en gedachten voor jezelf houden als je je niet comfortabel voelt in de groep.

Klik hier voor meer tips voor een veilig gesprek over gender- en seksuele diversiteit (Bron: Gendi).

Filmblok 

Heeft iemand al eens gehoord van IDFA? Wat weet je erover?

Voorafgaand aan het kijken

• Heeft iemand al eens gehoord van IDFA? Wat weet je erover?
  Zo ja, laat de studenten het uitleggen. Zo nee, vertel: IDFA is een Nederlands documentairefestival dat jaarlijks in de maand november in Amsterdam wordt gehouden. Het werd in 1988 opgericht om de documentairecultuur nationaal en internationaal te stimuleren. Sindsdien is IDFA uitgegroeid tot het grootste documentaire filmfestival ter wereld. Hier kunt u ook alvast vragen naar de voorkennis van studenten over het filmgenre documentaire.

Welke documentaire heb jij (laatst) gezien? 

Documentaire

Voorkennis en associaties: documentaire

• Welke associaties hebben studenten bij documentaire? Wat weten ze er al van? Wat zijn kenmerken van documentaires? Welke soorten documentaires kennen we?
  Er zijn geen foute antwoorden. Vraag ook naar titels: welke documentaire hebben ze laatst nog gezien. En waar, op Netflix/Videoland/HBO, of op YouTube of in het filmtheater?

Het is belangrijk om bij het bespreken van deze thema's de juiste taal te gebruiken. Hulp nodig? Bekijk de Regenboog Taaltips.

Lhbtiqa+

Voorkennis en associaties: lhbtiqa+ 

• Wat weet je al over lhbtiqa+? Welke associaties, verhalen en/of herinneringen komen in je op?
  Eigen antwoorden
  
  
• Spreek met de studenten af dat ze alles mogen en kunnen zeggen, maar dat er met respect naar elkaar wordt geluisterd.
  
  
• De afkorting lhbtiqa+ staat voor: lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuele-, trans-, intersekse en aseksuele personen en queers. Het is belangrijk om bij het bespreken van deze thema's de juiste taal te gebruiken. Zie ook de Regenboog Taaltips voor respectvolle en inclusieve communicatie met betrekking tot gender- en seksuele diversiteit.

Welke eigenschappen vind jij belangrijk in een persoon? Waarom vind je die belangrijk?

Welke hiervan vind jij mannelijk en welke vrouwelijk?

Kunnen kleuren ook mannelijk of vrouwelijk zijn?

Voorafgaand aan het kijken: vragen over mannelijk vs. vrouwelijk

• Welke eigenschappen vind jij belangrijk in een persoon?
  De eigenschappen waar de leerlingen mee komen: zijn die universeel of zijn die nou typisch mannelijk of vrouwelijk. Waarom?
  
  
• Welke hiervan vind jij mannelijk en welke vrouwelijk?
  Vaak wordt bij vrouwen toch gedacht aan zacht, zorgzaam en bij mannen meer aan kracht en stoer zijn.
  
  
• Kunnen kleuren ook mannelijk of vrouwelijk zijn?
  Denk aan baby's: blauw en roze. Fun fact: tot de jaren 40 van de vorige eeuw was het precies andersom: roze voor jongetjes en blauw voor meisjes. Dat kwam omdat roze dichtbij rood ligt, en rood werd gezien als een krachtige kleur Bovendien werd Jezus vaak in het roze of rood afgebeeld. Bij blauw dachten mensen vroeger snel aan de maagd Maria en dat vond men nogal een goed rolmodel voor de meisjes.

Filmposter 

Dit is de filmposter van de documentaire die jullie gaan kijken.

In welk land denk je dat deze film zich afspeelt?

Maakt de poster je nieuwsgierig naar de film? Waarom wel of niet?

Wat vertelt de titel je?

Wat zie je?

Filmposter Blue ID

Voorafgaand aan het kijken: filmposter

• Wat zie je?
• In welk land denk je dat deze film zich afspeelt?
• Maakt de poster je nieuwsgierig naar de film? Waarom wel of niet? 
• Wat vertelt de titel je?
  Eigen antwoorden. De film speelt zich af in Turkije.

Waar of niet waar? 

 

 

Volgens kinderpsychiater Annelou de Vries, komt dat (o.a.) doordat er in de media meer aandacht is voor transgender personen. Ook op social media gaat het er meer over. Daardoor weten transgender jongeren elkaar te vinden, en praten ze er met elkaar over. Alles bij elkaar heeft dat volgens Annelou gezorgd voor meer kennis, meer acceptatie en daardoor ook meer aanmeldingen bij transgenderpoli's. En dus ook langere wachtlijsten.

De afgelopen drie jaar kwamen er ieder jaar zo'n 500 jongeren onder de 18 bij op de wachtlijst. Het zegt niets over of er in Nederland meer transgender jongeren zijn, wel laat het zien dat steeds meer transgender jongeren ervoor kiezen om naar een poli te gaan.

Waar of niet waar?

'Er zijn nu meer transgender personen dan vroeger.'

Voorafgaand aan het kijken: misinformatie over trans mensen

Er volgen nu twee stellingen die worden afgewisseld met een kort filmpje van Pointer die de stelling met wetenschappelijk onderzoek ontkracht.

• Waar of niet waar? 'Er zijn meer transgender personen dan vroeger.'
  Niet waar.
  
  
• Annelou de Vries, kinderpsychiater bij Amsterdam UMC, denkt dat dat onder meer komt doordat er in de media meer aandacht is voor transgender personen. En ook op social media gaat het er meer over. Daardoor weten transgender jongeren elkaar te vinden, en praten ze er met elkaar over. Alles bij elkaar heeft dat volgens Annelou gezorgd voor meer kennis, meer acceptatie en daardoor ook meer aanmeldingen bij transgenderpoli's. En dus ook langere wachtlijsten. Bron: NOS Stories

Video: 'Drie keer misleiding over trans mensen ontkracht'. Bron: Pointer.

Waar of niet waar?

'Veel transgender personen hebben spijt van hun transitie.'

Voorafgaand aan het kijken: misinformatie over trans mensen

• Waar of niet waar? 'Veel transgender personen hebben spijt van hun transitie.'
  Niet waar.
  
  Probeer te achterhalen waarom sommige studenten dit misschien denken en hoe ze dit denken te weten.
  

Video: 'Drie keer misleiding over trans mensen ontkracht'. Bron: Pointer.

Synopsis

Blue ID is een Turkse documentaire uit 2020. We volgen Rüzgar Erkoçlar vanaf 2012, wanneer hij zijn eerste testosteroninjectie zet op, weg naar zijn geslachtsbevestiging. Had hij toen kunnen vermoeden hoe loodzwaar dat traject zou zijn? Dat het traditionele Turkije hem tot voorpaginanieuws zou maken omdat hij een bekende actrice was? Hij is de eerste zichtbare transgender man in Turkije.

De film duurt 60 minuten. Hoe lang denk je dat ze erover hebben gedaan om deze film te maken?

Waarom denk je dat ze deze film wilden maken?

Voorafgaand aan het kijken: over de film

• Blue ID is een Turkse documentaire uit 2020. We volgen Rüzgar Erkoçlar vanaf 2012, wanneer hij zijn eerste testosteroninjectie zet op, weg naar zijn geslachtsbevestiging. Had hij toen kunnen vermoeden hoe loodzwaar dat traject zou zijn? Dat het traditionele Turkije hem tot voorpaginanieuws zou maken omdat hij een bekende actrice was? Hij is de eerste zichtbare transgender man in Turkije.
  
  
• De film duurt 60 minuten. Hoe lang denk je dat ze erover hebben gedaan om deze film te maken?
  Ze hebben er ongeveer acht jaar over gedaan om deze film te maken.
  
  
• Waarom denk je dat ze deze film wilden maken?
  De film is ontstaan doordat Rüzgar zelf merkte dat er in het Turks weinig informatie beschikbaar was over trans zijn. In zijn zoektocht naar informatie, bedacht hij dat het waardevol zou kunnen zijn voor toekomstige transmensen om te kunnen zien hoe zijn proces verliep. De filmmakers zijn vrienden van hem en de film was eigenlijk niet per sé bedoeld voor het grote publiek.

Waarom documentaire? 

Vuslat Karan

Ik wil niet alleen verhalen vertellen, maar ook luisteren naar verhalen. Ik wil me verbonden voelen met de wereld om me heen. Documentaire zorgt voor een diepere verbinding. 

Burcu Melekoglu

Documentaire geeft mij begrip van mezelf en de wereld. Met documentaires kun je begrip kweken voor de ander.

Voorafgaand aan het kijken: quotes van de makers

• Burcu Melekoglu: "Documentaire geeft mij begrip van mezelf en de wereld. Met documentaires kun je begrip kweken voor de ander."
  
  
• Vuslat Karan: "Ik wil niet alleen verhalen vertellen, maar ook luisteren naar verhalen. Ik wil me verbonden voelen met de wereld om me heen. Documentaire zorgt voor een diepere verbinding."

Naar IDFA! Jullie bekijken Blue ID in het filmtheater.

Let tijdens het kijken van de film op de verschillende manieren waarop er gefilmd wordt. Wat valt je daaraan op en waarom is daarvoor gekozen denk je?

Het voorbereidende deel zit erop. Nu is het tijd om naar IDFA te gaan. Na het bezoek kun je verder gaan met de les. 

Blue ID, Burcu Melekoglu & Vuslat Karan, Turkije, 2022

• Let tijdens het kijken van de film op de verschillende manieren waarop er gefilmd wordt. Wat valt je daaraan op en waarom is daarvoor gekozen denk je?

Wat vond je van de film?

Welke emoties ervaarde je tijdens het kijken? Noem er minstens drie.

Welke gedachten en/of vragen kwamen in je op tijdens het kijken?

Welke scène maakte de meeste indruk op je? Waarom?

Kun je nu de titel Blue ID verklaren?

Vragen over de filmervaring

• Wat vond je van de film?
  Eigen antwoorden
  
  
• Welke emoties ervaarde je tijdens het kijken? Noem er minstens drie.
  Eigen antwoorden
  
  
• Welke scène maakte de meeste indruk op je?
  Eigen antwoorden
  
  
• Welke gedachten en/of vragen kwamen in je op tijdens het kijken?
  Eigen antwoorden
  
  
• Kun je nu de titel Blue ID verklaren?
  Eigen antwoorden

Hoe zou jij reageren als je beste vriend(in) vertelt dat hij/zij transgender is?

En zou je hetzelfde reageren als het om je broer of zus gaat?

Uit de landelijke veiligheidsmonitor bleek vorig jaar dat leerlingen minder graag bevriend zijn met lhbti+ leerlingen en het minst graag met transgender meiden. 

In het basisonderwijs, maar meer nog in het voortgezet onderwijs, maken zelfs docenten zich dubbel zo vaak schuldig aan het pesten van lhbti+ leerlingen.

Voorafgaand aan het kijken: vragen over uit de kast komen

• Hoe zou jij reageren als je beste vriend(in) vertelt dat hij/zij transgender is?
  Eigen antwoorden
  
  
• En zou je hetzelfde reageren als het om je broer of zus gaat?
  Eigen antwoorden
  
  
• Uit de landelijke veiligheidsmonitor bleek vorig jaar dat leerlingen minder graag bevriend zijn met lhbti+ leerlingen en het minst graag met transgender meiden. In het basisonderwijs, maar meer nog in het voortgezet onderwijs, maken zelfs docenten zich dubbel zo vaak schuldig aan het pesten van lhbti+ leerlingen. Bron: Rutgers

Stellingen: eens of oneens?

Ik vind dat er meer aandacht voor lhbti+ moet zijn in het onderwijs.

Ik trek me niets aan van wat anderen van me denken of vinden.

Ik kan altijd mezelf zijn.

Als ik haatmail krijg dan lees ik het niet.

Voorafgaand aan het kijken: stellingen

• Ik vind dat er meer aandacht voor lhbti+ moet zijn in het onderwijs.
• Ik trek me niets aan van wat anderen van me denken of vinden.
• Ik kan altijd mezelf zijn.
• Als ik haatmail krijg dan lees ik het niet.
  Eigen antwoorden
  
  
• De meest recente cijfers, verzameld door EenVandaag, onderschrijven deze behoefte. Niet alleen lhbti+ leerlingen willen meer aandacht voor lhbti+-gerelateerde thema’s in het onderwijs (87%), ook 79% van hun heteroseksuele medeleerlingen vindt dit belangrijk. Niet gek, wanneer je je realiseert dat 45% van de lhbti+ respondenten aangeeft zich op school niet veilig genoeg te voelen om open te zijn over hun seksualiteit. Bron: Rugters

Kijkvraag 

Als het goed is heb je tijdens het kijken extra gelet op de verschillende manieren waarop er gefilmd wordt. Wat is je opgevallen?

Terugkomen op de kijkvraag

• Als het goed is heb je tijdens het kijken extra gelet op de verschillende manieren waarop er gefilmd wordt. Wat is je opgevallen?
  Er zitten home video opnames, televisiefragmenten, geanimeerde tekeningen (zie slide), social media berichten en 'normale' filmopnames in de film.
  
  Rüzgar kon nauwelijks over straat zonder (op zowel positieve als negatieve manier) aangesproken te worden. De filmmakers wilden niet extra aandacht op hem vestigen, daarom filmden ze vaak onopvallend met mobiele telefoons. In de rechtbank mocht niet gefilmd worden, daarom hebben ze bij die audiofragmenten gebruik gemaakt van geanimeerde tekeningen.

"Ze profiteert er van"

- 

Is je beeld van transgender personen veranderd? Waarom wel/niet?

Stel dat je ziet dat iemand die je niet kent wordt uitgescholden om zijn (seksuele of gender)identiteit. Wat zou jij in die situatie doen?

Stel dat een klasgenoot uit de kast komt en te maken krijgt met discriminatie. Zou je hem/haar/hen dan willen helpen? Waarom wel of niet? En zou het voor jou verschil maken of je vrienden met diegene bent?

Vragen over je eigen positie

• Is je beeld van transgender personen veranderd? Waarom wel/niet?
  Eigen antwoorden
  
  
• Stel dat een klasgenoot uit de kast komt en te maken krijgt met discriminatie. Zou je hem/haar/hen dan willen helpen? Waarom wel of niet? En zou het voor jou verschil maken of je vrienden met diegene bent?
  Eigen antwoorden
  
  
• Stel dat je ziet dat iemand die je niet kent wordt uitgescholden om zijn (seksuele of gender)identiteit. Wat zou jij in die situatie doen?
  Eigen antwoorden

Weet je hoe gender op ID-kaarten in Nederland is geregeld? Wat denk je?

De nieuwe Transgenderwet (2017) maakt het mogelijk dat burgers hun geslacht kunnen wijzigen zonder eerst een geslachtsveranderende operatie te ondergaan. 

In 2018 is voor het eerst het geslacht van iemand in een paspoort gewijzigd in een X, van genderneutraal.

Op een gegeven moment is Rüzgar "geen man en geen vrouw" en krijgt hij daarom ook geen ID bewijs. Wat vind jij hiervan?

Vragen over ID-kaarten

• Op een gegeven moment is Rüzgar "geen man en geen vrouw" en krijgt hij daarom ook geen ID bewijs. Wat vind jij hiervan?
  Eigen antwoorden
  
  
• Weet je hoe gender op ID-kaarten in Nederland is geregeld? Wat denk je?
  Eigen antwoorden
  
  
• In 1975 ziet de Nederlandse hormoonarts Louis van Gooren voor het eerst transseksuelen op het spreekuur in het VU Medisch Centrum. De eerste genderpoli in de wereld wordt geopend in Nederland.
  
  De nieuwe Transgenderwet (2017) maakt het mogelijk dat burgers hun geslacht kunnen wijzigen zonder eerst een geslachtsveranderende operatie te ondergaan.
  
  In 2018 is voor het eerst het geslacht van iemand in een paspoort gewijzigd in een X, van genderneutraal. Leonne Zeegers uit Breda was de eerste bij wie de V van Vrouw is aangepast naar een X. 

Stellingen: eens of oneens? 

Ik voel me veilig op straat.

Ik heb het gevoel dat ik overal mezelf kan zijn.

Ik heb wel eens iets gedaan wat voor de mensen om mij heen onverwacht was.

Ik zou wel vrienden met Rüzgar willen zijn.

Lhbti+ personen voelen zich minder veilig dan heteroseksuele Nederlanders en zijn vaker slachtoffer van (seksueel) geweld, uitsluiting en discriminatie. Dit geldt met name voor biseksuele vrouwen, transgender personen en lhbti+’ers van kleur.

Stellingen

• Ik voel me veilig op straat.
• Ik heb het gevoel dat ik overal mezelf kan zijn.
• Ik heb wel eens iets gedaan wat voor de mensen om mij heen onverwacht was.
• Ik zou wel vrienden met Rüzgar willen zijn.
  
  Vraag de studenten om hun antwoorden toe te lichten.
  
  Recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau laat zien dat gelijkheid anno 2022 in Nederland nog altijd niet vanzelfsprekend is. Lhbti+ personen voelen zich minder veilig dan heteroseksuele Nederlanders en zijn vaker slachtoffer van (seksueel) geweld, uitsluiting en discriminatie. Dit geldt met name voor biseksuele vrouwen, transgender personen en lhbti+’ers van kleur. Bron: Rutgers

Wat denk je dat de boodschap van de film is?

Vind je het goed dat deze film is gemaakt?

Wat heb jij geleerd door deze film te kijken?

Afsluitende vragen

• Vind je het goed dat deze film is gemaakt?
• Wat denk je dat de boodschap van de film is?
• Wat heb jij geleerd door deze film te kijken?
  Eigen antwoorden
  
  
• Rüzgar is de eerste zichtbare trans man van Turkije, je zou kunnen zeggen dat het dus goed is dat we dat te zien krijgen. Dat het bestaat. Dat mensen niet alleen zijn en troost kunnen halen uit de film.
  
  
• Regisseurs Burcu en Vuslat: "We hopen dat mensen zich realiseren hoe pijnlijk taalgebruik kan zijn en hoe belangrijk het is om je bewust te zijn van ieders gevoeligheid zonder dat we ons hoeven/kunnen identificeren met die persoon. En dat het leven ondanks alle hardheid ook ruimte maakt voor vriendschap, liefde, plezier, solidariteit en hoop."

IDFA's onderwijsprogramma wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds 21, Deloitte Impact Foundation, ELJA Foundation en IDFA's Dikke Vrienden+. 

Meer film in de klas?
Ga naar idfa.nl/docschoolonline

IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop ons lesmateriaal in de klas is behandeld. Heb je tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Laat het ons weten via [e-mail]. Bedankt!

Tip voor docenten: met een gratis Docschool Online lidmaatschap krijg je toegang tot meer dan honderd documentaires en bijbehorend lesmateriaal. Lees meer en meld je aan op idfa.nl/docschoolonline