5.2 Grondwet en grondrechten nieuw

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5: rechtsstaat

Planning

Terugblik 5.1

Uitleg 5.2

Grondwet Quiz

Aan de slag:
Opdracht maken in je boek

Leerdoelen

• Je weet wat de grondwet is.
  
•  Je kunt minimaal 4 artikelen/onderwerpen noemen die in de grondwet staan.
  
• Je kunt een voorbeeld geven van botsende grondrechten.
  
• Je kunt uitleggen wat een boycot is.

Terugblik:
Wat is het verschil tussen een rechtsstaat en een autoritaire staat

Rechtsstaat VS autoritaire staten

In een rechtsstaat (democratie) heb je veel rechten en vrijheden. Bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting, het stemrecht en het recht op  privacy.

In andere landen zijn er veel minder rechten en vrijheden.

Dit zijn autoritaire staten: landen waarin een kleine groep mensen

de macht heeft en de regels bepaalt.

Noem 3 kenmerken van een democratie

Kenmerken democratie

Noem 3 kenmerken van een dictatuur

Dictatuur = strenge autoritaire staten

Een land waar één persoon of een kleine groep de macht heeft. 

 De leiders hebben deze macht zelf gegrepen met behulp van een leger.

Burgers hebben geen vrijheden & rechten.

In autoritaire staten staan machthebbers wel boven de wet.

Wat weet jij al over de Grondwet?

De Grondwet

In de Grondwet staan grondrechten, basisrechten die elke inwoner van Nederland heeft.

De grondwet in 2023 voor het laatst is aangepast, namelijk doordat het

discriminatieverbod is uitgebreid met een verbod op discrimineren op basis van een handicap of op basis van seksuele ‘gerichtheid’

Klassieke grondrechten –beschermen burgers tegen de overheid, zoals:

Gelijke behandeling (je mag niet) discrimineren (art. 1)

Vrijheid van meningsuiting (art. 7)

Vrijheid van godsdienst (art. 6)

Vrijheid van vereniging en vergadering 

(art. 8 & 9)

Recht op privacy (art. 10)

Brief-, telefoon- en telecommunicatiegeheim (art. 13)

Recht op bestaanszekerheid (art. 20)

Bevordering van volksgezondheid (art. 22)

Huisvestingsbeleid (art. 22)

1983 Sociale grondrechten – verplichten de overheid tot actief optreden, zoals:

Recht op onderwijs (art. 23)

Recht op bestaanszekerheid (art. 20)

Bevordering van volksgezondheid (art. 22)

Huisvestingsbeleid (art. 22)

De grondwet

Er zit een grens aan grondrechten. Vrijheid van meningsuiting is een grondrecht, maar dat betekent niet dat je alles maar mag zeggen. Grondrechten kunnen met elkaar botsen. 

Vrijheid van meningsuiting (art. 7) vs. verbod op discriminatie (art. 1)

Bijvoorbeeld: Iemand maakt een racistische opmerking in een publieke toespraak. Is dat vrije meningsuiting of verboden discriminatie?

Vrijheid van godsdienst (art. 6) vs. gelijke behandeling (art. 1)

Bijvoorbeeld: Een religieuze school weigert een homoseksuele docent op basis van religieuze overtuiging. Mag dat?

Opdracht in tweetallen

1. Praat met elkaar over wat je ziet op de zoekplaat.

2. Schrijf vervolgens op welke grondwetsartikelen je denkt te zien

Antwoorden

1. Artikel 1: Gelijkheidsbeginsel

2. Artikel 4: Kiesrecht, iedereen mag stemmen

3. Artikel 5: Petitierecht

4. Artikel 6: Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

5. Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting, waaronder vrijheid van drukpers

6. Artikel 8: Vrijheid van vereniging

7. Artikel 9: Vrijheid van vergadering en betoging

8. Artikel 17: Vrije toegang tot rechter

9. Artikel 23: Vrijheid van onderwijs

10. Artikel 42: Onschendbaarheid koning en ministeriële verantwoordelijkheid

11. Artikel 50: Er is een volksvertegenwoordiging

12. Artikel 53: Geheime stemming

13. Artikel 114: De doodstraf kan niet worden opgelegd
  

 

Welke grondwet vind jij het belangrijkste?

Mensenrechten

Voor de Nederlandse rechtsstaat zijn ook de mensenrechten belangrijk:

basisrechten voor elk mens, waar die ook woont.

Bijvoorbeeld:

• het recht op onderwijs

• de vrijheid van meningsuiting

• het recht om te trouwen met wie je wilt

Deze Rechten van de Mens zijn in 1948 aangenomen

door de Verenigde Naties.

Mensenrechten

In autoritaire staten en dictaturen trekken de machthebbers zich weinig

of niets aan van mensenrechten.

Hier kunnen we als Nederland niet zo veel aan doen.

Nederland vraagt hooguit koning Willem-Alexander om de mensenrechten te bespreken tijdens een staatsbezoek.

Boycot

Actiegroepen vragen soms om een boycot tegen een land vanwege

het schenden van mensenrechten.

Een boycot betekent dat we geen producten kopen die uit een

bepaald land komen.

Een boycot wordt ook ingesteld als de internationale vrede wordt

bedreigd.

www.tiktok.com

Aan de slag:

Paragraaf 5.2

Opdracht: 1, 4, 10, 12

Lesdoelen:

• Je weet wat de grondwet is.

•  Je kunt minimaal 4 artikelen/onderwerpen noemen die in de grondwet staan.

• Je kunt een voorbeeld geven van botsende grondrechten.

• Je kunt uitleggen wat een boycot is.

Hoe goed beheers je de leerdoelen?

Groen = Ik snap het

Oranje = Ik twijfel nog

Rood = Ik snap het niet