les 3 Sociale wetten en kiesrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

Staatsinrichting van Nederland

Herhaling

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid
• Economie helemaal vrij laten
• Sociale wetten kosten teveel geld
• Rechts in de politiek

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen
• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)
• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)
• Links in de politiek

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)
• Ongelijkheid omdat God het zo wil
• Goede christenen helpen elkaar
• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Je mocht in Nederland alleen stemmen als je rijk genoeg was. Dit noemen we het censuskiesrecht.  Vrouwen mochten sowieso niet stemmen. De liberalen hadden de macht in het parlement. De socialisten wilden dit anders. Zij wilden algemeen kiesrecht. 

De opkomst van de industriële revolutie zorgde voor veranderingen in de maatschappij: verstedelijking en de sociale kwestie. Voorbeelden zijn lage lonen, massale werkloosheid, kinderarbeid en slechte woon- en werkomstandigheden. Er waren nog maar weinig sociale wetten die de armen konden helpen.

Een belangrijk conflict tussen liberalen, socialisten en confessionelen was de schoolstrijd. 

De burgers willen in de tweede helft van de 19e eeuw meer gelijke rechten. Dit noem je emancipatie. Om dit voor elkaar te krijgen gaan burgers samenwerken. Hierdoor raakt de samenleving verdeeld in groepen: de verzuiling.

Herhaling

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

A: nieuwe wetten

Sommige liberalen veranderden van mening:
 

• Extra armoede door economische crisis in 1873.
• Arbeiders werden uitgebuit + moesten maar leven van liefdadigheid.
• Ze zagen dat armoede niet altijd de schuld was van arbeiders zelf.
  
  --> Toch sociale wetten.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

Sociale wetten

wetten die de leef- en arbeidsomstandigheden verbeteren.

Dit is vooral belangrijk voor de arme arbeiders.

Langzaam verbetering

Eerste sociale wetten vanaf 1874: Kinderwetje van Van Houten
1889: Arbeidswet: kinderen tot 16 + vrouwen mogen niet langer langer dan 11 uur werken.
1901:

Ongevallenwet: Recht op uitkering als je door een ongeval in de fabriek niet meer kon werken

Woningwet: Woningen moeten aan bepaalde voorschriften voldoen o.a. wc en ramen.

1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen + Ouderdomswet 

1930: ziektewet

Vóór de Woningwet...

...na de Woningwet

Sociale wetten en kiesrecht

B: Rechten voor vrouwen 

19e eeuwse beeld van de vrouw:

• Rijke vrouw verzorgt thuis gezin. 
• Arme vrouw werkte, verdiende minder dan de man
• Getrouwde vrouwen mochten niet zonder toestemming van man geld uitgeven
• Vrouwen mochten niet doorleren
• Vrouwen mochten bepaalde beroepen niet uitoefenen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Opkomst feminisme. 

Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen voor vrouwen (vrouwenemancipatie)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs waren bekende feministen.

Hoorden bij de eerste feministische golf
 

• 1889: Drucker richtte de VVV (Vrije Vrouwen Vereeniging) op. Deze vereniging wilde dat mannen en vrouwen voor de wet gelijk zouden worden.
• Later richtten Drucker en Jacobs samen de VvVK op (Vereeniging voor Vrouwen Kiesrecht)
• De eerste feministen kwamen ook op voor toelating tot hoger onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

De meningen over het vrouwenkiesrecht (het recht van vrouwen om te stemmen (actief kiesrecht) en gekozen (passief kiesrecht) te worden) verschilden:
 

• Socialisten steunden het, maar vonden algemeen mannenkiesrecht belangrijker: de arbeider gaat voor de vrouw
• De confessionelen vonden het maar niets: politiek was iets voor het gezinshoofd (de man)
• Liberalen waren verdeeld: de meesten wilden kiesrecht voor vrouwen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

C: Algemeen kiesrecht

1917:

• deel liberalen wilde algemeen kiesrecht
• liberalen, socialisten, confessionelen besloten om voor elkaars wensen te stemmen.
• de grondwet werd met tweederde meerderheid aangenomen
• Dit wordt de pacificatie van 1917 genoemd (pacificatie betekent vrede)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Veranderingen grondwet 1917:
 

• Algemeen kiesrecht
• Passief kiesrecht voor vrouwen
• Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs
• evenredige vertegenwoordiging

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Algemeen kiesrecht

Alle mannen die ouder waren dan 23 jaar mochten stemmen.
 

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

• Overheid betaalde nu ook het bijzonder onderwijs. 
• Einde schoolstrijd

Evenredige vertegenwoordiging

• Districtenstelsel wordt vervangen door stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
• Aantal procent stemmen = aantal procent zetels in de kamer
• Nu konden kleine partijen ook een zetel krijgen. Dit heeft als nadeel dat samenwerken soms erg lastig is. 

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

1917: vrouwen passief kiesrecht. Vrouwen waren wel verkiesbaar, maar mochten niet stemmen.

1919: actief kiesrecht voor vrouwen

Vanaf dit moment is NL een volledige parlementaire democratie

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

app.nos.nl

Aan het einde van de 19e eeuw werden er sociale wetten ingevoerd:
Kinderwetje van Van Houten, Ongevallenwet, Woningwet.

Het caoutchouc-artikel zorgde ervoor dat steeds meer mannen kiesrecht kregen.

Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen.
Tijdens de Eerste Feministische Golf streden Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs voor o.a. vrouwenkiesrecht.

De pacificatie van 1917 zorgde voor een aantal veranderingen van de grondwet: 

• De financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs
• Algemeen mannenkiesrecht
• Evenredige vertegenwoordiging

Afsluiting overzicht

extra informatie

app.nos.nl