4.6 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

4.4 Evolutie in populaties

Welke van de volgende criteria is niet nodig voor evolutie?

1. Variatie in eigenschappen
2. Erfelijkheid van eigenschappen
3. Selectie voor het sterkste individu
4. Isolatie van populaties

'Soort'  vs.  'Populatie' 

Genenpool 

Gene flow

Allelfrequentie - wet van Hardy-Weinberg  (Binas  93D3)

Seksuele selectie / kunstmatige selectie

Genetic Drift

4.4 Evolutie in populaties

Belangrijke begrippen

Definities

Soort = organismen die op natuurlijke wijze onderling vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.  (bijv. honden)

Hoe zit het met de lijger?

Definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is alle verschillende genen  die voorkomen in een populatie 
  
  
• Gene flow = (incidentele) uitwisseling van genen tussen populaties 

•  Allelfrequentie = een getal om aan te geven hoe vaak een bepaald allel binnen een populatie voorkomt.

• Wet / evenwicht van Hardy-Weinberg (Binas 93D3) = de verhouding waarin allelen en genotypen in een populatie voor zouden komen als die populatie 'perfect' zou zijn

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
(allelen hebben dus geen specifiek voordeel) 

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld: bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Wet van Hardy-Weinberg (equilibrium)

• Allelfrequentie = getal tussen 0 en 1 dat aangeeft hoe vaak bijv. het dominante allel p (Grijs) voorkomt
• Als  p = 0,6  wat is dan  q? 
• q = 0,4.     
  
  
  
  
  hoeveel (%) witte katten zijn er dan?

Wet van Hardy-Weinberg

Dit kunnen we ook andersom gebruiken: 

Stel dat 40% van de katten een grijze vacht
heeft, wat is dan de frequentie van allel b? 

• Regel -> gebruik recessieve fenotype, 
  want dat is gelijk aan q2 genotype.  

'Soort'  vs.  'Populatie' 

gene flow

Allelfrequentie - wet v. Hardy-Weinberg  (Binas  93D3)

Maak nu eerst opdrachten 74-75, 78-84

4.4 Evolutie in populaties

Hardy-Weinberg evenwicht gaat alleen op als er geen processen/ gebeurtenissen zijn die allelfrequenties beïnvloeden. In de praktijk gebeurt vaak wel. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval -> Genetic Drift

4.4 Evolutie in populaties

Evolutie

Mutaties zorgen voor nieuwe varianten van genen, vooral als deze dominant zijn zal snel worden geselecteerd op het  positieve/nadelige effect. 

Waarom bij vooral bij dominante allelen? 

Evolutie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie voor survival of the fittest 

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans* dan spreken we van seksuele selectie

Kunstmatige selectie is wanneer mensen bepaalde eigenschappen uitkiezen en daarmee verder fokken/ kweken. Bijv hondenrassen, groenten.  

Evolutie

 Micro-evolutie
binnen soort (bijv. berkenspanner)

Macro-evolutie

onstaan nieuwe soorten 

Co-evolutie

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

Genetic drift

- Puur toevalsproces:

1. Afzondering van een kleine sub-populatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie       (Founder-effect: vb. migratie ; Flessenhalseffect: deel van populatie sterft door bijv. natuurramp) 
2. De sub-populatie groeit uit 

Wanneer heeft Genetic drift het grootste effect?

1. Als van een populatie van 500 individuen er 50 overleven na een ramp
2. Als van een populatie van 50 individuen er 5 overleven na een ramp

2 massa-extincties 

- 10-12k jaar geleden

- 100k jaar geleden

• Wat is het nadeel van geringe genetische variatie?
• Weinig aanpassings-vermogen. Grote kans op inteeltziektes

Veranderende allelfrequenties door:

- Evolutie (gedreven door natuurlijke/seksuele selectie) 

- Genetic Drift (willekeurig, hoe kleiner de afgezonderde populatie, hoe groter het effect) 

Maak nu opdrachten 

4.4 Evolutie in populaties