5.2 De middeleeuwse stad -deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De middeleeuwse stad

Tijd van steden en staten.

Steden en Staten

• Sociaal-economisch: terugkeer handel en urbanisatie.
• Sociaal-politiek: opkomst stedelijke burgerij.
• Politiek: begin staatsvorming en centralisatie.
• Politiek-cultureel: conflict over de geestelijke macht.
• Politiek-cultureel: uitbreiding christendom (kruistochten).

Vroege middeleeuwen

Late middeleeuwen

Beide

Domein

Clovis

Drieslagstelsel

Verspreiding Islam

Geldeconomie

De Hanze

Steden

Leenstelsel

Ruilen

Gilde

Christendom

Wat zou je doen?

“Stel: je bent 12 jaar oud en je wilt bij een bakker in de leer. Wat denk je dat je moet doen om uiteindelijk zelf bakker te worden?”

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waarom de invoering van stadsrechten laat zien dat steden in de late middeleeuwen meer macht kregen ten opzichte van de adel.

• Je kunt uitleggen hoe steden in de late middeleeuwen werden bestuurd.

Maar eerst...

"Waarom doet geschiedenis ertoe?"

• “Geschiedenis is nutteloos.”
• “We leren niets van het verleden.”
• “Ik weet waar mijn opa vroeger mee te maken had.”
• “De wereld is zoals hij nu is, en dat is toeval.”

• “Geschiedenis is nutteloos.”

• “We leren niets van het verleden.”

• “Ik weet waar mijn opa vroeger mee te maken had.”

• “De wereld is zoals hij nu is, en dat is toeval.”

Ongelijkheid is toeval?

Uit de lucht gevallen ruzie?

Supermarkten hebben altijd bestaan?

1. Geschiedenis helpt je de wereld begrijpen

2. Geschiedenis leert je kritisch denken

Bronnen vergelijken, feiten checken, meningen herkennen.

➤ Nepnieuws herkennen? Dat is een historische vaardigheid.

3. Geschiedenis herhaalt zich (als je niet oplet)

Extreme ideologieën, discriminatie, machtsmisbruik…

➤ Denk aan de opkomst van Hitler – mensen dachten “dat gebeurt nooit meer”.

➤ Hoe herken je dat vandaag?

Stadsrechten

Steden werden bestuurd door de heer (koning/hertog/graaf). Maar: bewoners wilden meer invloed hebben.. Zij wilden:

1. Zelf hun stad besturen: meer invloed
2. Zelf rechtspreken: meer controle en eerlijke processen
3. En hun eigen munt slaan: economische zelfstandigheid
4. Een eigen leger: onafhankelijkheid

Stadsrechten

Steden krijgen stadsrechten. Dit      zijn privileges van een stad. 

• Steden moesten voor stadsrechten betalen. Koningen, hertogen en graven verkochten stadsrechten voor geld. Dit geld hadden zij nodig voor hun hofhouding.
  

Wat is het gevolg?

Rechtspraak

• De stedelijke rechtbank bestond uit: de schout(voorzitter) en schepenen (andere rechters).

• De heer moest het wel eens zijn met de keuze.
• Wat deed de rechtbank?
• Wat konden burgers doen? 

Fun

Fact

Middeleeuwse dierenprocessen

Bestuur

• Andere taken van de schout en schepenen: veiligheid en verdediging en regels.

• Meer dan een rechtbank -> bestuur van de stad.

• Maar: niet zo democratisch als het lijkt..

Rollenspel: middeleeuwse rechtszaak

• Schout: Leidt de rechtszaak, stelt vragen, houdt orde, beslist mee over straf
• 3 Schepenen: Luisteren, stellen vragen, overleggen en oordelen met de schout
• Verdachte: Verdedigt zichzelf tegen de beschuldiging
• Getuige 1: Vertelt wat hij/zij heeft gezien/gehoord
• Getuige 2: Zegt iets wat helpt of juist tegen de verdachte spreekt
• Publiek (rest vd klas):  Kijkt mee, mag na afloop reageren en stemmen op straf/onschuld

Casus

In het jaar 1352 wordt Dirk, een jonge boerenknecht, beschuldigd van het stelen van een brood uit de kraam van de bakker op de markt. Het dorp lijdt onder een slechte oogst en voedsel is schaars. Dirk beweert dat hij het brood nodig had voor zijn zieke moeder. De bakker heeft aangifte gedaan.

Casus 2

Een oude vrouw, Magteld, wordt ervan beschuldigd de waterput te hebben vergiftigd. Twee mensen in het dorp zijn ziek geworden. Sommigen beweren dat ze haar rare spreuken hoorden prevelen vlak bij de put. Anderen zeggen dat ze gewoon een kruidvrouw is die mensen probeert te helpen.

Casus 3

De jonge boer Willem wordt beschuldigd van hout hakken in het bos van de heer, wat verboden is zonder toestemming. Het bos is eigendom van de landheer, maar Willem zegt dat hij alleen een paar dode takken heeft verzameld om zijn gezin warm te houden. Een jager van de heer heeft hem betrapt.

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waarom de invoering van stadsrechten laat zien dat steden in de late middeleeuwen meer macht kregen ten opzichte van de adel.

• Je kunt uitleggen hoe steden in de late middeleeuwen werden bestuurd.