V4 1.4 tm 1.6

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.4 Samenhang: Ontwikkeling en werk

3 ingrijpende veranderingen in de economie:

1. Agrarische revolutie

2. Industriële revolutie

3. Dienstenmaatschappij en digitale revolutie

Centrum - Semi-periferie - Periferie
veranderen van economische structuur.

VWO 2: Oorzaken globalisering

1. MNO (multinationale onderneming)
2. Handelsbelemmeringen verdwijnen
3. Moderne communicatiemiddelen

VWO 3: Bedrijven Centrum -> Semi-Periferie

1. Lage lonen
Aantrekkelijk voor arbeidsintensieve maakindustrie
2. Stijgende welvaart (afzetmarkt)
Groei afzetmarkt, meer koopkracht

3. Toename opleidings-niveau
Meer scholing, dienstverlenende bedrijven schuiven uit

VWO 4: EC structuur verandert door

1. Arbeidsproductiviteit 
mechanisering, automatisering en robotisering
2. Stijging welvaart
meer vraag naar hoogwaardige goederen en diensten

Dit resulteert in:

Centrum: Dienstenmaatschappij groeit (zowel tertiaire als quartaire)
Semi-Periferie: Na WO II industriële samenleving
Periferie: Voornamelijk agrarisch

Ze krijgen dus nieuwe functies in het wereldsysteem: gevolgen voor de internationale arbeidsverdeling. 

-> Verdeling beroepsbevolking & samenstelling van het exportpakket van de landen.

Exportpakket van ontwikkelingslanden eerst vooral grondstoffen nu vooral industriële producten

Wat was ook alweer de: Grondstoffen vloek? (resource curse)

Nadelen als je grondstoffen exporteert:

1. Prijs grondstoffen groeien minder snel dan prijs eindproducten

2. Prijzen hiervan fluctueren meer dan die van de eindproducten -> inkomsten wisselen sterk
3. Gevaar op misoogsten -> plotseling minder inkomsten
4. Inkomsten komen niet altijd bij de burgers -> veel van Westerse Multinationals

1.5 Samenhang: ontwikkeling en demografie

Bevolkingsgroei

Natuurlijke bevolkingsgroei en sociale bevolkingsgroei

2 belangrijke wereldgroei dingen:

1. De groei gaat steeds sneller
2. De groei gaat niet overal even snel

Migratiesaldo: Het verschil tussen het aantal nieuwkomers en vertrekkers

Positief = Vestigingsoverschot
Negatief = Vertrekoverschot

Vruchtbaarheid van vrouwen daalt

1. "de vruchtbaarheid daalt" -> ze krijgen minder kinderen. waarom?

"vervangingscijfer" is dus lager.
Niet overal: Afrika en Midden-Oosten.
2. Wereldwijde stijging van de levensverwachting.

Wat groei betreft kan men onderscheid maken tussen absolute groei en relatieve groei.
Absolute bevolkingsgroei → de hoeveelheid mensen die in een bepaalde periode er bij zijn gekomen. Het gaan dan om het aantal personen. Relatieve bevolkingsgroei → bij deze groei gaat het om de groei in procenten.

Hoog geboortecijfer arm door:

1. Demografisch (jonge leeftijdsopbouw -> vruchtbaar)

2. Onderwijs (info over anticonceptie / carrièremogelijkheden -> geboortebeperking)
3. Religie (ontkerkelijking)

4. Cultuur (groot gezin geeft aanzien)
5. Gezondheidssituatie (artsendichtheid -> hoge kindersterfte)
6. Armoede (welvaart -> ec zekerheid -> minder noodzaak gezin)

Rijke landen: vergrijzing en krimpende bevolking.

Jeugdbobbel (youth bulge)

Goed onderwijs en banengroei = tijdelijke enorme ec groei

Niet? = werkeloos, sociale onrust, migratie en radicalisering

Demografisch transitiemodel

Demografisch transitiemodel

Het demografisch transitiemodel is een model dat de overgang (=transitie) binnen een bepaald gebied/land beschrijft van hoge geboorte- en sterftecijfers naar lage geboorte- en sterftecijfers. 

De oorzaak is economische ontwikkeling.

Fase 1: geïsoleerde stammen:

Hoog geboortecijfer: mensen krijgen veel kinderen

Maar ook: hoog sterftecijfer --> mensen worden niet oud en niet alle kinderen worden volwassen

De totale bevolking is niet groot en blijft ongeveer stabiel

Fase 2: periferie

Sterftecijfer gaat dalen door verbeterde gezondheidszorg

Geboortecijfer blijft hoog 

(bijv. doorgewenning van vroeger/ omdat kinderen helpen op het platteland)

--> gevolg: groeiende bevolking

Fase 3: semi-periferie

Sterftecijfer blijft dalen

Ook geboortecijfer gaat nu dalen

Dit komt bijv. doordat mensen rijker worden, daardoor meer mensen + meisjes naar school gaan en carrière maken, invloed van religie wordt kleiner, mensen wonen vaker in de stad en hier is minder ruimte voor veel kinderen, toegang tot anticonceptie, etc. 

Fase 4: centrumlanden

Geboortecijfer blijft dalen, sterftecijfer is ook laag

De bevolking is de afgelopen fases gegroeid en is dus nog groot. 

Fase 5: toekomstbeeld?

De verwachting is dat in de rijke landen het sterftecijfer laag blijft (mensen worden ouder/vergrijzing) en dat het geboortecijfer alleen maar blijft dalen --> we komen dan in een bevolkingskrimp terecht!

Demografisch transitiemodel

1.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking

Wat is een stad?

Verstedelijking en verstedelijkingsgraad en verstedelijkingstempo

Ruraal-urbane migratie

4 kenmerken van een stad:

1. Een bepaalde, per land verschillende, omvang.
2. Een hoge bebouwingsdichtheid in vergelijking met het omringde gebied.
3. Een beroepsbevolking die vrijwel uitsluitend werkt in de secundaire en tertiaire sector.
4. Een groot aantal functies voor het gebied rond de stad.

Werk, studie, familie, voorzieningen

Rust, ruimte, milieu, groen, kindvriendelijker,mogelijk door auto

Verhuizen tussen stad en platteland

Westerse landen: 19e eeuw urbanisatie, nu suburbanisatie en re-urbanisatie
Niet-westerse landen: nu urbanisatie

Re-urbanisatie

Ontwikkeling en verstedelijking

1. Platteland naar stad (ruraal-urbane migratie)
2. Uitbreiding van de stad (urban sprawl)
3. Natuurlijke bevolkingsgroei (dinkies en yuppen vooral)

3 soorten steden

1. Megastad: 10 miljoen inwoners

2. Wereldstad: groot en belangrijk op wereldniveau. Economie, cultuur en politiek.

3. Hoofdstad: bestuurscentrum van een land