Les 2.1.4 Nieren en urinewegen

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

AFP Nieren en urinewegen

DA1V

Periode 2

Les 4

12 januari 2023

Programma

• Welkom + Osiris
• Kahoot!
• Anatomie van de nieren
• UWI
• Nierproblematiek
• Onderzoeken m.b.t. urologie 

Kahoot!

Infectieziekten:

https://create.kahoot.it/share/infectieziekten/177097ff-f047-43e6-932b-be4b74b36c34

Feitjes: 

• Je kunt prima met 1 nier leven
• Meer dan 16.000 mensen kampen in Nederland met nierfalen
• Als je nieren nog nauwelijks werken en een transplantatie niet (meteen) kan, heb je een kunstnier nodig om in leven te blijven. Dat heet dialyseren. Hoe dat gaat, kun je thuis in onderstaand filmpje bekijken

Nierdialyse

Nieren

• Latijn: Ren en meervoud: renes
• Functies:

 - Regulatie van de juiste hoeveelheid water

 - Regulatie van zouten en mineralen

 - Regulatie juiste zuurgraad (pH) in het bloed-

  - Uitscheiding van schadelijke/afvalstoffen

 - Handhaving van bloeddruk

 - Productie hormonen

Filteren van afvalstoffen, vocht en zout balans, hormonale functie

Kort samengevat:

Hormonen

• Renine: regeling van de bloeddruk (renine wordt aangemaakt wanneer de doorbloeding in de nieren afneemt, dus renine verhoogd de bloeddruk)
  
• Calcitriol: activeren van vitamine D (omzet) – opname van calcium in het maag-darmkanaal+ afzetten van kalk in de botten
  
• Erytropoetine: vorming van de rode bloedlichaampjes in het beenmerg
  

Als de bloeddruk daalt, gaan de nieren meer renine maken. Dat zorgt ervoor dat de bijnieren een ander hormoon maken, aldosteron. Dit hormoon zorgt ervoor dat de nieren water en zouten gaan vasthouden. Daardoor stijgt de bloeddruk weer.

Anatomie

• 11 cm lang, 7 cm breed en
  

  3 cm dik

• Roodbruine boonvormige
  
• Organen
  
• Ze liggen buiten het buikvlies
  

   (extra peritoneaal)

• De rechternier ligt lager omdat
  

     hij onder de zware lever ligt.

De nieren worden beschermd door:

• 3 lagen bindweefsel:
  

 -Het vezelige nierkapsel 

-Het vetkapsel rondom de nier (perirenaal)

-Het peesblad (renale fascie/ fascia renalis)

Anatomie

Van buiten naar binnen:

• Het nierkapsel (onderdeelbeschermlagen)
  
• De nierschors (cortex)
  

        Gespikkeld uiterlijk

• Het niermerg (medulla)
  

        Gestreept uiterlijk

• Het nierbekken (pyelum ofPelvis renalis)
  

De plek waar de bloedvaten de nier

 in- en uitgaan heet nierhilus

Opdrachten (Cumlaude)

• Opdracht: Begrippenlijst nieren
  
• Opdracht: Cystitis, pyelonefritis, glomerulonefietis, urolithiasis, nierinsufficiëntie, cystenieren, nierkanker en urine-incontinentie
  

Zo kun je de stof beter verwerken/leren

Antwoorden plaats ik einde van deze week op Cumlaude. 

• Gebruik Latijnse benamingen in je antwoorden met de Nederlandse uitleg van het begrip

Filmpjes ter verduidelijking

1. 

Filmpjes ter verduidelijking

Nefron

• Bestaat uit nierlichaampje
  

 (lichaampje van Malpighi)

  en nierbuisje (niertubulus)

• Nierbuisje bestaat uit:
  

 - Proximale tubulus

        (eerste gekronkelde buisje)

 - Lis van Henle

 - Distale Tubulus

        (tweede gekronkelde buisje)

 - Ductus colligens (verzamelbuis)

Lichaampje van Malpighi

• Doorsnede van 0,2 mm
  
• Goed doorlaatbaar (1 lagig endotheel)
• Aanvoerend en afvoerend bloedvat.

 

Aanvoerend= vas afferens

Afvoerend= vas efferens.

• Het afvoerend bloedvat vertakt zich en vormt een dicht haarvatennetwerk om het nierkanaaltje heen

Bestaat uit:

Nierlichaam (lichaampje van Malpighi

• Glomerulus: 

    Kluwentje dunne haar vaten in elkaar gedraaid.

    (meervoud glomeruli)

• Kapsel van Bowman
  

    Een komvormig dubbelwandig

    kapsel bestaande uit 1 laag endotheel

Hier begint de urinevorming. (ultrafiltratie)

In iedere nefron vinden de

volgende processen plaats:

1. filtratie van bloed --> er

    ontstaat voorurine

2. Terugresorptie van stoffen

    vanuit de voorurine

Urine-aanmaak

In 3 stappen:

• Ultra filtratie
• Terugresorptie/heropname
• Excretie

De weg

1. Nierslagader Via de nierslagader stroomt het bloed naar de nieren.

2. Schors (Renale cortex)

Hierin liggen nefronen: kleine filtertjes waar bloedplasma's doorheen worden geperst. Die zuiveren het bloed en maken een grove schifting.2a: Via 1000 verzamelbuizen via nierkelken (Calix minor en Calices majores)

3. Merg (Medulla renalis)

Hier vindt een fijnere filtering plaats. Nuttige stoffen en een deel van het vocht worden weer opgenomen.

De weg (2)

4. Nierbekken (Pyelum)

De rest van het vocht en de afvalstoffen stromen naar het nierbekken. Dit wordt de urine. 

 5. Urineleider (Urether)

De urine stroomt van het nierbekken via de urineleider naar de blaas. (Vesica Urinaria)

Via de urinebuis (Urethra)

Om thuis nog eens te bekijken

Om thuis nog eens te bekijken

Urineweginfectie (UWI)

• Cystitis = blaasontsteking
• Vaker bij vrouwen dan bij mannen
  
• Darmbacterie komt in de blaas
  
• Vaker bij jonge vrouwen i.v.m. geslachtsgemeenschap
  
• Mannen op latere leeftijd
  
• Blaas minder krachtig en bekkenbodem + verzakking vrouwen
  

Symptomen UWI

• Onschuldige infectie  blaas ontstoken en daardoor geprikkeld
  
• Pijn onderbuik
  
• Vaak kleine beetjes plassen
  
• Loze aandrang
  
• Plassen pijnlijk
  
• Bloed bij de urine
  
• Troebele urine
  
• Stinkende urine
  

Diagnostiek

• Nitriet -> bacteriën produderen dit
  
• Diplside -> urinekweek -> in broedstoof of 24 uur bij kamertemperatuur -> bacteriegroei
  
• Sediment -> leuko’s en bacteriën tellen
  
• Opsturen naar lab voor kweek + resistentiebepaling (liefst ochtendurine) nadeel dat het langer duurt
  
• Behandeling met antibiotica
  
• Bij mannen en kinderen uitzoeken hoe het is ontstaan -> consult HA
  

Pyelonefritis

• Nierbekkenonsteking
  
• Wanneer urine maar 1 kant op stroomt  urine loopt vanuit de blaas terug de nier in
  
• Soms is urolithiasis (niersteen) ook een oorzaak!
  
• Pijn zij, rug, aanvalsgewijs, koorts, ziek, misselijk, braken bij ook nierstenen kolieken
  
• Complicatie is urosepsis  bacteriën bereiken bloed
  
• Vaak thuis behandeld
• Bij chronische pyelonefritis: controle NF  niertransplantatie of nierdialyse

Glomerulonefritis en glomerulopathie

• Ontsteking en aantasting van nierschors
• Oorzaak kan DM en HY zijn
  
• Glomerulonefritis kan auto-immuunziekte zijn (immuunsysteem keert zich tegen zichzelf -> goede cellen worden opgeruimd door lichaam)
  
• Symptomen: hematurie/proteïnurie, hoge RR kan oorzaak en gevolg zijn
  
• Bij slechte NF: moe, afvallen, jeuk, Kreat en ureum verhoogd
  
• Zorgen voor goede tensie!!
  

Urolitiasis

• Nierstenen
• Meer bij mannen dan vrouwen
  
• Zouten slaan in urinewegen neer -> te zien op röntgenfoto
  
• Pijn doordat urine niet goed kan passeren, komt in aanvallen, pijn naar lies, balzak, misselijk, braken, bewegingsdrang
  
• Complicatie is pyelonefritis
  
• Steentjes worden vaak uit geplast
  
• NSAID injectie soms vergruizen -> apparaat met schokgolven -> gruis wordt uit geplast
  

Nierinsufficiëntie

• Acuut en Chronisch nierfalen
  
• Acuut -> door ernstige acute oorzaken ontstaan vergiftigingen -> helft van de mensen overleeft dit niet. Bijv. ernstige brandwonden, hartfalen, ongeval
  
• Chronisch -> DM, HY, infecties, glomerulonefritis, cystenieren -> tekort aan erytropoëtine door -> leidt tot anemie -> Hoge tensie, eiwit in urine, in bloed veel afwijkingen -> aangepast dieet zout en eiwit (minder belasting nieren), medicatie of over tot dialyse/niertransplantatie
  

Dialyse

• Afvalstoffen en vocht worden uit lichaam verwijderd.
• Bloed wordt naar apparaat gepompt (3 maal per wk aantal uren)
  
• Bloed wordt gezuiverd door kunstnier
  
• Tussen behandelingen door voelt patiënt zich minder fit.
  

Urethritis

• Infectie van de plasbuis
• Klacht: branderigheid en pijn bij het plassen
  
• Vaak veroorzaakt door SOA -> chlamydia (waterig vocht uit plasbuis) of gonorroe/druiper (etterend)
  
• Diagnose door bloed of urine -> positief antibiotica
  
• Kan leiden tot verminderde fertiliteit
  
• Sexuele contacten van laatste half jaar informeren
  

Urine-incontinentie

Stress-incontinentie: bij drukverhoging als niezen, lachen springen -> bekkenbodem trainen bij fysio

Urge-incontinentie: plotselinge aandrang en plas niet op kunnen houden -> hele plas wordt verloren -> kan aandoening blaas, zenuwstelsel of bijwerking medicatie zijn -> blaastraining door steeds > 15 min plas uit te stellen -> geen medicatie voor tenzij blaastraining niet helpt bijv. oxybutynine, solifenacine (let op bijwerkingen als maag, obstipatie, suf, wazig zien, droge mond)

Incontinentiemateriaal

Incomateriaal: 

• Veel voorkomende vraag in HAP -> advies bij apotheek/andere verstrekker, let daar op! 
• Verzekeraar/vergoeding --> hoeveel mag er gebruikt worden
• Proefpakketjes

Enuresis nocturna

• >6 jaar en > 2 maal per maand in bed plassen
• Komt veel voor
• Primair (vanaf de geboorte)
• Secundair (na zindelijk weer in bed plassen) vaak psychosociale problemen de oorzaak -> mishandeling, echtscheiding, gezinssamenstelling, spanningen
• Plaswekker/kalender, soms medicatie desmopressine -> remt de urineproductie af

Uroloog

• Houdt zich bezig met ziekten en problemen van urinewegen
  

Verwijzing i.v.m.:

• Urolithiasis: nierstenen
  
• Recidiverende UWI’s 
• BPH benigne prostaat hypertrofie: goedaardige prostaatvergroting -> drukt plasbuis dicht -> druppelen, vaak er uit in de nacht
  
• Prostaatcarcinoom: prostaatkanker: RT + lab Prostaat is hard en bobbelig, zwaar ziekbed, vaak met metastasen
  

Vervolg Uroloog

• Incontinentie
• Erectiestoornissen: bloedvaten en zenuwen functioneren niet goed -> roken, alcohol, diabetes, psychisch of relatieprobleem -> vaak combinatie van factoren
• Nier-en blaaskanker: Wilmstumor bij kinderen, Grawitztumor bij volwassenen -> bloed plassen
• Zaadbalkanker -> pijnloze zwelling balzak bij jongvolwassenen

Aanvullend onderzoek urologie

Urineonderzoek

Bloedonderzoek

Echo van de blaas, balzak prostaat, nieren

Intraveneus urogram -> met contrastvloeistof urinewegen

Duplex echo penis -> bloeddoorstroom wordt gemeten

Renogram: scintigrafie van de nieren

Botscan -> ivm uitzaaiingen

Cystoscopie -> soort kijkonderzoek

CT, MRI

Urodynamisch onderzoek -> kracht urinestraal meten

Behandelingen

• Antibiotica/medicatie/voeding/leefregels
• Vergruizen nierstenen
  
• TURP transutherale resectie van de prostaat (afpellen)
  
• Neuromodulatie: door apparaatje wordt de zenuw van de maag darm geprikkeld
  
• Pessarium
  
• Chemo
  
• Nefrectomie
  
• Verwijderen zaadbal
  

Beeldvormend onderzoek

• Echo: geluidsgolven
  
• X: rontgenstralen
  
• CT: rontgenstralen door lichaam in plakjes te verdelen
  
• MRI: magnetische velden: dwars, lengte en schuine doorsneden (bot niet goed beoordeeld)
  

Scintigrafie

• PET-CT scan: radioactief materiaal wordt in lichaam gespoten om oneffenheden te kunnen vinden -> als de radio actieve vloeistof niet verschijnt op sommige plekken, duidt dat op een probleem.
• Bijvoorbeeld bij hart, schildklier, bot, long

Pathologie

• Materiaal bekijken onder de microscoop
• Via punctie/ biopt verkregen weefsel
  
• PA lab, bijvoorbeeld:

- ->Endoscopie, weefsel dermatologie, beenmerg, prostaat, schildklier, lymfeklier, gynaecologie, mammae

Vragen?!

Huiswerk 19 januari 2023

• Alle lesstof doornemen van periode 2
• Er volgt die les een oefentoets op de kennistoetsenbank
  
• Vragen die er nog zijn, voor 17 januari mailen naar: [e-mail]