4.1 de Pruikentijd en verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 4 

Pruiken en revoluties

De tijd van Pruiken en Revoluties

1700-1800

4.1 de Pruikentijd 

Leerdoelen

• Je kunt de standenmaatschappij in Frankrijk van de 18e eeuw beschrijven en verklaren waarom de boeren het erg zwaar hadden.
  
• Je kunt het  verband tussen de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw en de Verlichting van de 18e eeuw uitleggen.
  
• Je kunt de houding van verlichte denkers ten opzichte van geloof, politiek en vrijheid uitleggen.

17e eeuw

• De Republiek in een  Gouden eeuw
• Koppositie in de handel. 
• Grote sterke zeemacht
• Rampjaar 1672
• Wetenschappelijke Revolutie

18e eeuw

• De Republiek aan het vervallen. 
• Bloei Frankrijk en Groot-Brittannie
• Burgers steeds meer macht
• Verlichting

1e stand	Geestelijkheid	geen belasting betalen
2e stand	Adel	geen belasting betalen
3e stand	Boeren en burgers	* moesten belasting betalen * hadden geen privileges

Personen in de paragraaf

Montesquieu

John Locke

Voltaire

Adam Smith

Frans filosoof

1694 - 1778

Frans filosoof

1698 - 1755

Engelse filosoof

1632 - 1704

Schots filosoof

1723 - 1790

Leg de bron uit

- Wat zie je? 

- Waarom is het getekend? 

- Wat bedoeld de tekenaar hiermee? 

Wat gebeurt er op deze afbeelding?

Waar gaat deze afbeelding over?

Zet bovenstaande titels met de juiste gezichten bij de juiste stand.

De eerste stand

De tweede stand

De derde stand

Boeren

Adel

Geestelijken

Hoe ontstond een veranderings-idee?

• De wetenschappelijke revolutie 1650-1800 (H3!)

• Als gevolg van de wetenschappelijke revolutie 
• Zelf nadenken, niet alles zomaar geloven: ratio gebruiken

De Verlichting

De ideeën van de Verlichting

1. Mensen horen vrij te zijn (mensenrechten)
2. Mensen horen gelijk te zijn (afschaffing standenmaatschappij) 
3. Meer macht voor het volk (dmv een grondwet)
4. Scheiding van kerk, staat en rechtspraak
5. Het verstand is belangrijk en moet goed gebruikt worden door iedereen.

Verlicht denker of niet?

Bekijk onderstaande zinnen en bedenk of ze wel of niet van een Verlichte denker zouden zijn. (klik op het nummer voor het antwoord)

Waarom wel / niet?

'Emotie is het allerbelangrijkste in het menselijk bestaan'

'De koning zou zijn macht moeten delen met een parlement'

'Je moet wel nadenken over jouw geloof, maar de Kerk heeft altijd gelijk.'

'Niet iedereen is gelijk.'

1

2

3

4

Verlicht of niet:
Emotie is het belangrijkst in het menselijk bestaan en mensen moeten van hun gevoel uitgaan.

1. Verlicht
2. Niet verlicht

Verlicht of niet:
de koning moet zijn macht delen met een parlement

1. Verlicht
2. Niet verlicht

Verlicht of niet:
Je moet kritisch kunnen zijn op het geloof, maar de kerk heeft wel altijd gelijk

1. Verlicht
2. Niet verlicht

Verlicht of niet:
Sommige mensen hebben nou eenmaal meer rechten dan andere mensen

1. Verlicht
2. Niet verlicht

Lees verder vanaf 'De verlichting'. Welke verlichter had welk idee?

Neem het volgende schema over in je schrift en vul in.

-> Vul in: het idee bij politiek OF geloof OF gelijkheid

Verlichter	Politiek	Geloof	Gelijkheid
Voltaire
John Locke
Charles Montesquieu
Diderot / d'Alembert
Jean-Jeaques Rousseau

Verlichter	Politiek	Geloof	Gelijkheid
Voltaire		God maakt wereld, maar heeft geen invloed
John Locke	Volk geeft macht aan koning, maar mag deze bij slecht bestuur afzetten
Charles Montesquieu	Scheiding van de machten om machtsmisbruik te voorkomen
Diderot / d'Alembert			Encyclopédie, iedereen mag alle kennis hebben
Jean-Jacques Rousseau	Volksvertegenwoordiging zorgt dat de wil van het volk wordt uitgevoerd

Leerdoelen

• Je kunt de standenmaatschappij in Frankrijk van de 18e eeuw beschrijven en verklaren waarom de boeren het erg zwaar hadden.
  
• Je kunt het  verband tussen de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw en de Verlichting van de 18e eeuw uitleggen.
  
• Je kunt de houding van verlichte denkers ten opzichte van geloof, politiek en vrijheid uitleggen.

4.1 de Pruikentijd 

Vat in 1 zin samen wat we bedoelen met De Verlichting

De Verlichters en politiek 

Verlichters

• Een koning is er voor het volk
• Het volk mag een slechte koning afzetten
• De echte macht ligt bij het volk

Gevolg

• Tegen absolutisme
• Vóór democratie

De Verlichters en politiek

John Locke (Eng. 1632-1704)

Het volk geeft de koning macht en zij mogen een slechte koning afzetten.

Charles de Montesquieu (Fr. 1689-1755)
Trias Politica, de scheiding der machten

Jean Jacques Rousseau (Fr. 1712-1778)

Volksvertegenwoordiging doet wat het volk wilt.

De Verlichters en het geloof

Verlichters

• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in.
• Er is niet 1 waar geloof

Gevolg

• Vóór godsdienstvrijheid
• Tegen een grote invloed van de kerk

Voltaire. (Fr.1694-1778)

De Verlichters en gelijkheid

Verlichters

• Mensen zijn gelijk en vrij

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (abolitionisme)

Reactie koningen

Ideeën van de Verlichting verbieden

Of

Sommige ideeën overnemen, zolang de vorst alle macht houdt.

= Verlicht absolutisme

Wat is volgens jou de beste omschrijving van de Verlichting?

1. Er ging bij mensen een lichtje branden
2. Mensen begonnen hun gezonde verstand te gebruiken
3. Mensen gingen nadenken over de wetenschap
4. Mensen gingen kijken naar de wijsheid van de Grieken en Romeinen

Het volgende begrip past het best bij de Verlichting...

1. verstand
2. Renaissance
3. wetenschap
4. politiek

Verlichting is een gevolg van
...

1. wetenschappelijke revolutie
2. Absolutisme
3. de Reformatie
4. Slavernij

Bij Verlichting past het volgende begrip...

1. oorlog
2. gelijkheid
3. Lodewijk XIV
4. socialisme

"De overheid mag zich niet met de  economie bemoeien, want je moet vrijheid  hebben om met je verstand te kunnen beslissen over je eigen belangen in de economie."

"Er moet een gemeensch-appelijke karakter van de staat komen, die doormiddel van een “sociaal contract” tussen het volk en de bestuurder(s) georganiseerd moet worden."

Mensen zijn van nature goed, maar moeten wel goed worden opgevoed en onderwezen tot “redelijkheid”, dan zullen veel mistan-den verdwijnen." T

"In de politiek zijn er drie machten aanwezig( de rechtelijke, de uitvoerende en wetgevende macht) die gescheiden van elkaar moeten worden uitgevoerd om zo machts-misbruik te voorkomen.

"God is een horlogemaker die de wereld in gang heeft gezet en zich daarna niet meer met de aarde bemoeit."

Tekst

Voltaire          Smith             Rousseau           Locke           Montesquieu

Verklaar waarom de wetenschappelijke beweging van de 18e eeuw 'de Verlichting' wordt genoemd.

Wat wordt er bedoeld met 'rationeel' in 'rationeel denken'?

1. Gebaseerd op emoties
2. Gebaseerd op rantsoenen
3. Gebaseerd op logica
4. Gebaseerd op het verstand

Wat denk je dat mensenrechten zijn?
Probeer er drie te benoemen.