AMV alles voor het examen 2025

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

AMV alles voor het examen 2025

1.1 De kandidaat kan de kenmerken van een maatschappelijk vraagstuk noemen,

herkennen, beschrijven en toepassen.

Er is sprake van een maatschappelijk vraagstuk als voldaan wordt aan de volgende kenmerken:

• Er moet sprake zijn van een situatie die veel mensen onwenselijk vinden; die veel

mensen in strijd vinden met bepaalde waarden en/of normen.

• Er bestaan verschillende meningen over de oplossing van het probleem; betrokken

burgers/groeperingen hebben verschillende waarden, normen en belangen.

• De oplossingen van een maatschappelijk vraagstuk kunnen gedaan worden door

acties of maatregelen van maatschappelijke organisaties of door gezamenlijk

optreden van burgers. Het probleem kan ook worden aangepakt door de overheid.

• Het vraagstuk krijgt de aandacht van de media en het krijgt daardoor de aandacht

van de publieke opinie en de overheid. Een groep mensen of organisatie brengt het

vraagstuk onder de aandacht van de media.

1.2 De kandidaat kan politiek-juridische, sociaaleconomische, sociaal-culturele en

veranderings- en vergelijkende invalshoeken/aspecten welke verbonden zijn aan het

maatschappelijk vraagstuk noemen, herkennen, beschrijven en toepassen:

Er zijn om een maatschappelijk vraagstuk te analyseren 4 benaderingswijzen.

De politiek- juridische invalshoek (gaat over wetten,regels)

De sociaal-economische invalshoek (gaat over geld,positie)

De sociaal-culturele invalshoek (gaat over cultuur, media, waarden)

De veranderings- en vergelijkende invalshoek (gaat over vroeger en andere landen) 

1.3 De kandidaat kan waarden, normen en (tegengestelde) belangen van betrokken

actoren noemen, herkennen, beschrijven en toepassen, en beoordelen in welke mate die

actoren toegang hebben tot machtsmiddelen om voor hun belangen op te komen.

Waarden, Normen, belangen

Waarden: zijn de principes of uitgangspunten die je belangrijk vindt in het leven.

Normen: zijn regels die bepalen hoe jij en anderen zich moeten gedragen.

Belangen: zijn de voor- of nadelen die je ergens van hebt.

Belangentegenstelling: het belang van de een botst met het belang van de ander.

Machtsmiddelen om de politiek de beïnvloeden die individuele burgers en groepen hebben:

Beschikken over kennis/deskundigheid

Omvang van de groep die zij vertegenwoordigen/het aantal leden

Financiële middelen

Formele/wettelijke bevoegdheden hebben

Gezag/charisma van leidinggevende personen

Toegang tot politici

Zitting hebben of deel uitmaken van adviesorganen

Toegang tot en gebruik maken van de media 

1.4 De kandidaat kan opvattingen van politieke stromingen en/of politieke partijen over

dit maatschappelijk vraagstuk noemen, herkennen, beschrijven en toepassen.

Staat in het katern politiek

1.5 De kandidaat kan de volgende aspecten van de rol die media vervullen ten aanzien

van het vraagstuk noemen, herkennen, beschrijven en toepassen:

Media:

- Media spelen een belangrijke rol in de productie en verspreiding van nieuws.

- Media hebben daardoor ook een grote rol in de beeldvorming en berichtgeving over maatschappelijke problemen.

- Nieuws dat verschijnt in de media is het resultaat van selectieprocessen op

verschillende momenten.

- Verslaggevers, journalisten, persbureaus en redacties maken het nieuws.

 

1.5.2 De kandidaat kent/weet de volgende criteria die een rol kunnen spelen in welk nieuws er wordt geselecteerd:

Je weet dat de volgende criteria een rol kunnen spelen in welk nieuws er wordt geselecteerd:

• Eigen waarden en normen (referentiekader) van de journalisten
• De actualiteit
• De uitzonderlijkheid/hoe opvallend het is
  
• De nabijheid
  
• De doelgroep
  
• Commerciële belangen
  
• De belangstelling van een (groot) publiek
  
• De identiteit van het medium
  

1.5.3 De kandidaat kan de functies die de media hebben in een democratie noemen,

herkennen, beschrijven en toepassen.

Een democratie kan niet zonder goed functionerende vrije media.

Media vervullen namelijk een aantal functies die van belang zijn voor een democratie:

• Informatiefunctie: via media worden burgers geïnformeerd over overheidsbeleid over zaken die zich afspelen in de politiek en de maatschappij. Dat is belangrijk, omdat burgers op basis daarvan hun mening kunnen vormen.

• Controle- of waakhondfunctie: media zelf stellen politieke en maatschappelijke misstanden aan de kaak en kunnen kritisch onderzoek naar het uitgevoerde (of beloofde) beleid van de overheid doen.

Ze worden daarom ook wel de waakhond van de democratie genoemd.

• Agendafunctie: via vrije pluriforme media kunnen allerlei partijen proberen de publieke (en soms daarmee ook de politieke) agenda te beïnvloeden.

 

1.5.4 De kandidaat kent/weet de volgende twee uitgangspunten van het overheidsbeleid

wat betreft media:

Het beleid van de overheid is erop gericht om:

 Pluriformiteit te behouden. De overheid wil in ieder geval een aanbod van diverse en kwalitatief goede media. Media die dreigen te verdwijnen omdat ze een te kleine doelgroep hebben, kunnen daarom (tijdelijk) financieel worden gesteund.

 Het behouden van persvrijheid. De overheid mag zich niet bemoeien met de inhoud van de media, en mag niet vooraf bepaalde media censureren.

 

1.5.5 De kandidaat kan de volgende functies van de media voor de samenleving en het

individu noemen, beschrijven, herkennen en toepassen:

De media hebben voor de samenleving en het individu een aantal functies:

 Amusementsfunctie: media zorgen voor plezier.

 Socialiserende functie: aanleren van normen en waarden/cultuur.

 Informatiefunctie: Brengen van nieuws/informatie.

 Meningsvormende functie: Zelf een oordeel kunnen geven. 

1.6 De kandidaat kan met voorbeelden uit informatiebronnen over het vraagstuk

verduidelijken welke beeldvorming, vooroordelen en stereotypen overgedragen worden,

met gebruikmaking van de begrippen selectieve perceptie en referentiekader. De

kandidaat kan hierbij vooroordelen en stereotyperingen noemen en herkennen: 

De media bepalen voor een belangrijk deel wat we weten en hoe we denken over gebeurtenissen in de wereld, over groepen mensen en personen. Deze beeldvorming komt niet altijd overeen met de werkelijkheid. Dat heeft te maken met onze selectieve waarneming.

Mensen selecteren informatie en vervormen deze zo dat ze passen binnen het eigen referentiekader: het geheel van persoonlijke waarden, normen, kennis en ervaringen.

Het referentiekader van iemand werkt als een filter waarmee de informatie geselecteerd en gekleurd wordt.

Dit kan zorgen voor stereotypen en vooroordelen.

Vooroordelen zijn gevoelens over een persoon of groep die meestal negatief zijn.

Stereotypen zijn algemene ongenuanceerde opvattingen of beelden over de kenmerken van groepen en hun leden.

 

1.7 De kandidaat kan informatiebronnen beoordelen en vergelijken met betrekking tot de

vraag of deze meer of minder objectief en dus betrouwbaar zijn: 

Door het internet kan iedereen nieuws maken.

Het internet wordt regelmatig ingezet om politieke boodschappen ongefilterd te verspreiden. Doordat informatie via het internet veel makkelijk wordt verspreid is het belangrijk dat mensen kunnen beoordelen hoe objectief/betrouwbaar deze informatie is.

Er zijn criteria om te beoordelen hoe objectief en dus betrouwbaar een bron is:

• Hoor en wederhoor
  
• Het controleren van feiten via een andere bron
  
• Het scheiden van feit en mening
  

Goede journalisten gebruiken deze criteria. 

1.8 De kandidaat kan theorieën over de beïnvloeding van mensen door de media noemen,

herkennen, beschrijven en toepassen op gegeven informatiebronnen: 

Er zijn 4 theorieën over de invloed die de media heeft.

Het gaat om de volgende beïnvloedingstheorieën:

 Injectienaaldtheorie:

Deze theorie gaat ervan uit dat media het publiek ‘vol kunnen spuiten’ met bepaalde ideeën en informatie. De mensen worden daarbij als klakkeloze afnemers van deze ideeën gezien. De media zijn volgens deze theorie in staat tot indoctrinatie en

manipulatie.

 Framingtheorie:

Volgens de framingtheorie kunnen de media een onderwerp op een bepaalde manier belichten – framen – waardoor de wijze waarop de ontvangers van die boodschap over het onderwerp gaan nadenken en praten wordt gestuurd. Deze framing door de

media kan bewust of onbewust plaatsvinden.

 Agendatheorie:

Volgens deze theorie hebben media - door de hoeveelheid aandacht die ze aan

bepaalde onderwerpen besteden - invloed op waar mensen over praten en wat

mensen belangrijk vinden, maar hebben media geen directe invloed op hoe mensen

over deze onderwerpen denken.

 Theorie van selectieve perceptie:

Mensen nemen waar op basis van hun referentiekader. Informatie die daar niet bij

past, wordt niet waargenomen, of niet voor waar aangenomen. Sommige

communicatiedeskundigen zijn dan ook van mening dat bepaalde informatie via de

media alleen mensen kan bereiken die open staan voor die informatie.

 

1.9 De kandidaat kan een eigen standpunt ten aanzien van het vraagstuk formuleren en

kan dat standpunt onderbouwen met de kennis uit dit examenprogramma.