4 VWO Leefomgeving; Wateroverlast

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Herhalen §1.1

3. Lezen §1.2

4. Aantekeningen §1.2

5. Huiswerk maken

nos.nl

Hoofdstuk 1 Wateroverlast

Introductieopdracht 

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. §1.1 lezen

3. Topografie 

4. Aantekeningen maken

5. Huiswerk maken

§1.1 Rivieren: kenmerken

Lezen §1.1

Topografie

§1.1 Rivieren: kenmerken

Stroomgebied

Gebied waarin al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier naar zee stroomt.

Waterscheiding

Grens tussen 2 stroomgebieden.

Stroomstelsel

Hoofdrivier + zijtakken.

Stroomgebieden in NL

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

  Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Soorten rivieren

1. Regenrivieren

2. Gletsjerrivieren

3. Gemengde rivieren

    (regen + gletsjer water)

Debiet

Hoeveel water voert een rivier af op een bepaald punt (in m³ per seconde).

Klein debiet

Groot debiet

Regiem

Het verschil in waterafvoer 

van een rivier gedurende het jaar.

Wat kun je zeggen over het regiem

van de Rijn?

En wat over de rivier de Maas?

verval = Hoogteverschil tussen 2 plaatsen.

verhang = verval per km

Verval en verhang

Verhang

Verhang zegt iets over de steilheid van een rivier.

Rivier de Rijn

Bij Lobith stroomt de Rijn ons land binnen op +14m 

NAP.

De Rijn mondt 175 km verder uit in de Noordzee.

• Wat is het verval tussen Lobith en de monding?
  
• 14 meter

• Wat is het verhang?
  
• 14 m : 175 km = 8 cm per km
  

Opdracht

   Huiswerk

       §1.1 Ⓜ︎ 1, 2, 3, 4, 5, 6

       

       Klaar?

         - Maken samenvattingsopdracht blz. 40

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Lezen §1.1

3. Herhalen

4. Aantekeningen §1.1

5. Huiswerk maken

§1.1 Rivieren: kenmerken

Zorg voor een onregelmatig 

neerslagregiem.

Gevolg?

1. Wateroverlast

2. Verhoogde en versnelde piekafvoer.

Klimaatverandering

Overstroming rivier de Geul Valkenburg

Piekafvoer

Piekafvoer

Maximale afvoer tijdens een hoogwaterperiode.

Door verstening en daardoor slechte infiltratie sneller verhoogde piekafvoer.

Vertragingstijd neemt af of toe?

De hoeveelheid tijd die water nodig heeft om na een regenbui in de rivier te komen.

Gevolgen dwarsprofiel rivier

De benedenloop van de rivier 

bestaande uit winterdijken, 

zomerdijken en uiterwaarden.

1: uiterwaard

2: zomerdijk

3: winterdijk

4: zomerbed

5: winterbed

Buitendijkse land

Gebied langs de rivier of zee wat niet beschermd wordt door de dijken.

Uiterwaarden

Gebied naast de rivier tot aan de winterdijk.

Binnendijkse land

Gebied langs de zee of rivier wat wel beschermd wordt door de dijken.

Ondanks maatregelen alsnog gevaar!

Combinatie storm en springtij kan voor overstromingen zorgen.

Zeewater staat extra hoog.

Bij doodtij minder groot gevaar.

Zeewater staat erg laag.

De Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg

   Huiswerk

       §1.1 Ⓜ︎ 1, 2, 3, 4, 5, 6

       

       Klaar?

         - Maken samenvattingsopdracht blz. 40

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Herhalen §1.1

3. Lezen §1.2 

4. Aantekeningen §1.2

5. Huiswerk maken

§1.2 Rivieren: Maatregelen

Lezen §1.2

Maatregelen rivieren vorige eeuw

1. Kribben houden de rivier 

in zijn vaargeul.

Dam loodrecht op de rivier-

oever die het meanderen 

tegengaat. Het zorgt voor het

verdiepen van de vaargeul.

 

Kribben

Maatregelen rivieren vorige eeuw

2. Stuwen en sluizen regelen 

de waterstand.

Vaste of regelbare dam in de 

rivier voor het handhaven van 

het waterpeil en het regelen van 

de waterafvoer.
 

Stuw

Maatregelen rivieren vorige eeuw

3. Kanaliseren

Bochten worden recht 

getrokken om de rivier 

bevaarbaar te maken.

 

Kanaliseren

Overstroming van de Maas in 1995, aanleiding voor het plan Ruimte voor de rivier

De Maas door Maastricht

Maatregelen Ruimte voor de Rivier

1. uiterwaarden verlagen

2. Zomerbed verdieping

3. Aanleg nevengeul

Extra geul naast een rivier om bij hoogwater meer rivier water af te kunnen voeren.

Nevengeul

4. kribverlaging

 

 Verwijderd om de rivier sneller te laten doorstromen.

Kribben

5. Verwijderen obstakels.

Obstakels uit de uiterwaarden halen zodat het water sneller naar zee kan stromen.

   Huiswerk

       §1.2 Ⓜ︎ 1, 2, 3, 4, 5, 6

       

       Klaar?

         - Maken samenvattingsopdracht blz. 40

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Herhalen §1.2

3. Aantekeningen §1.2

4. Huiswerk maken

Uitgangspunten huidige waterbeleid

1. Toekomstscenario’s KNMI

2. Rapporten Intergovernmental Panel on Climate Change 

    (IPCC)

3. Deltaprogramma

Deltaprogramma

Moet zorgen voor waterveiligheid en de zoetwatervoorziening.

Zo effectief mogelijk uitvoeren door integraal waterbeheer.

Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten en waterschappen werken samen met maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening. 

Adaptief deltamanagement

Overheid houdt rekening met veranderingen, en nieuwe inzichten en technieken op het gebied van waterbeleid.

VB IJsselmeer

Waterpeil flexibel houden.

1. Zoetwatervoorraad (sparen van water)
2. Voorkomen overstromingen 3. Verzilting tegengaan

Toename zoutgehalte water en bodem.

Driestapsstrategie

Drie manieren waarmee de overheid overstromingen wil voorkomen.

Driestapsstrategie

1. Vasthouden

2. Bergen

(retentiegebied)

3. Lozen

Retentiegebied

Gebied waar water tijdelijk wordt opgeslagen om de

rivier te ontlasten.

   Huiswerk

       §1.2 Ⓜ︎ 1, 2, 3, 4, 5, 6

       

       Klaar?

         - Maken samenvattingsopdracht blz. 40

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Herhalen §1.2

3. Lezen §1.3 

4. Aantekeningen §1.3

5. Huiswerk maken

Lezen §1.3

§1.3 Kust: kenmerken

NL kust 3 zones

Zone 1

Zeedijken, wadden

Harde kust

Kust in Nederland die uit dijken, 

dammen en waterkeringen bestaat.

1

2

3

NL kust 3 zones

Zone 2

Duinen

Zachte kust

Kust die opgebouwd is uit zand.

1

2

3

NL kust 3 zones

Zone 3

Estuarium

Trechtervormige monding van een 

rivier.

1

2

3

Kustgebied

Dit verandert van vorm op een 

natuurlijke manier door:

1. Zeestromingen

2. Wind

3. Golfwerking 

Aanvoer zand

Door getijdenstromingen

Waterbeweging die optreedt onder invloed van getijden. 

Eb (laagste waterstand)  en vloed (hoogste waterstand).

Strandwal

Waddengebied

Jonge duinen

Strandwal permanent droog, wind neemt zand mee. Nu ontstaan er:

Kust in beweging

Bescherming zee

Voorbeeld projecten afgelopen 150 jaar.

1. 1930: Afsluitdijk --> IJsselmeer
2.  Na 1953: Deltawerken Zeeland.

• Waarom is de Westerschelde open gelaten?

   Huiswerk

       §1.3 Ⓜ︎ 1, 2, 3, 4, 5

       

       Klaar?

         - Maken samenvattingsopdracht blz. 41

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Herhalen §1.3

3. Lezen §1.4 

4. Aantekeningen §1.4

5. Huiswerk maken

§1.4 Kust: maatregelen

Lezen §1.4

Basiskustlijn in gevaar

Is de ligging van de kustlijn zoals 

die in 1990 is afgesproken.

Hoe in gevaar?

1. Door bodemdaling

2. Absolute zeespiegelstijging.

Zeespiegelstijging

Absolute zeespiegelstijging

Stijging van de hoogte van de zeespiegel.

Relatieve zeespiegelstijging

Combinatie van bodemdaling en zeespiegelstijging.

Zachte kust beheer

Langs de kust vindt meer / minder 

afbraak (erosie) dan opbouw 

(sedimentatie) van duinen plaats.

Maatregel: zandsuppletie

Het storten van zand uit de 

Noordzee voor de kust en op het 

strand.

 

Deze kustverdediging noemen we:

dynamisch kustbeheer

De zee en de wind de ruimte krijgen om het zand te verplaatsen.

VB. dynamisch kustbeheer

Zandmoter

Een door zandsuppletie ontstaan 

schiereiland in het kader van 

dynamisch kustbeheer.

Effecten zandmotor:

• Kust wordt veiliger.
• Recreatie
• Natuur

VB. dynamisch kustbeheer

Slufter

De zee krijgt de ruimte om 

het land bij vloed binnen te 

stromen.

Harde kust beheer

1. Minder beweeglijk dan zachte kust.
2. Zachte kust verderop extra gevoelig

   voor erosie.

3. Bolwerkvorming 

   Bebouwing langs de kust waardoor 

   deze zijn flexibiliteit verliest.

   Huiswerk

       §1.4 Ⓜ︎ 1, 2, 3, 4, 5, 6

       

       Klaar?

         - Maken samenvattingsopdracht blz. 41

Lesplanning

1. Spullen pakken

2. Herhalen §1.4

3. Lezen §1.5 

4. Aantekeningen §1.5

5. Huiswerk maken

§1.5 Waterproblemen

Lezen §1.5

Klimaatverandering

Geleidelijke of abrupte verandering 

klimaat als gevolg van natuurlijke en

/ of menselijke processen.

Temperatuurstijging wereldwijd.

Klimaatverandering

Gevolgen Nederland

1. Warmere en nattere winters.

    (overstromingsrisico's)

2. Zomerperioden met extreem 

     droog en warm weer.

     (watertekorten)

De laaggelegen veengebieden achter de kustzone lagen vroeger enkele meters hoger dan nu.

1000 na Chr.--> Boeren ontginnen het gebied, doel: water uit het veen af voeren. 

Veenbodem daalde met een snelheid van

ongeveer 1 meter per eeuw.