Mensen in Oceanië PO

• Burgerschapskunde
• Geschiedenis
• +1
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Deze les over de verspreiding, kunst en cultuur van mensen in Oceanië is geschikt ter voorbereiding van een bezoek aan de tentoonstelling over Oceanië of een workshop haka in Museum Volkenkunde. De les sluit aan bij het thema Maori in de Da Vinci methode.

Mensen in Oceanië

Verspreiding, dagelijks leven, kunst en cultuur

De verspreiding van mensen door Oceanië.

Zet de teksten in de goede volgorde.

Zo’n 60.000 jaar geleden woonden er mensen uit Zuidoost-Azië in een deel van Oceanie (Australie en Nieuw Guinea).

Omdat zij goed de weg konden vinden op zee en dankzij hun goedgebouwde boten wisten ze uiteindelijk elk eiland te bereiken.

De verspreiding van de mens over Oceanië ging de laatste 5000 jaar ineens veel sneller.

Gedurende ongeveer 55.000 jaar ging de verspreiding van de mens door Oceanië langzaam.

De kunst van het  navigeren

Hoe vonden ze de weg op zee?

Dit soort boten werd door de bewoners van Samoa gebruikt.

Deze boot werd gebruikt door de bewoners van Polynesië, vooral door de mensen van Hawaï. 

Deze kano werd gebruikt door de bewoners van Micronesië.

Deze boot werd gebruikt door de bewoners van Melanesië, vooral de inwoners van Papoea-Nieuw-Guinea. Specifiek in het gebied rond de huidige hoofdstad Port Moresby. 

In veel gebieden hadden mensen hun eigen manier om boten te maken.

De bewoners van Oceanië zijn experts in het vinden van de weg op zee. De kennis is van generatie op generatie doorgegeven. Het kost jaren om de zee te leren lezen. 

Om de weg te vinden op zee, heb je een goede boot nodig. De bewoners van Oceanië zijn meesters in het bouwen van snelle, flexibele boten. Hiermee kunnen zij grote afstanden afgeleggen. 

De bootmodellen op deze slide zijn te zien in de vaste tentoonstelling Oceanië in Museum Volkenkunde.

Navigeren

Welke manieren kan jij bedenken om de weg te vinden op zee?

Waar denken leerlingen aan bij het woord navigatie? Welke manieren kunnen zij bedenken om de weg te vinden op zee? Waar maak je hierbij gebruik van?

In dit fragment van de Disneyfilm Vaiana zie je hoe mensen in Oceanië de weg weten te vinden op zee.

Ze maken gebruik van de zon, golfstromen, vogels, wolken en in de nacht van de sterren en de maan.

Op de Marshall eilanden maakten de mensen gebruik van navigatiekaarten gemaakt van hout en touw. Alleen de maker van de kaart kon deze lezen. De kaart werd niet meegenomen op zee, maar uit het hoofd geleerd. Op de kaart is te zien waar eilanden liggen en hoe de zeestromen/golfstromen lopen.

Dagelijks leven

In dit filmfragment van Vaiana komt een aantal onderdelen voor uit het dagelijks leven op verschillende eilanden in Polynesië. Vraag de leerlingen om op te letten welke werkzaamheden en gebeurtenissen zij herkennen.

Wat hebben de leerlingen herkend? V.l,n.r. en v.b.n.b: dansen, kokosnoten plukken, fruit plukken, boten repareren, visnetten maken, vruchten plukken, bloemenkransen boombastdoeken maken, manden vlechten, ceremonies voorbereiden eten klaarmaken, ceremoniele feesten, respect voor/leren van grootouders

Goden, ceremonies en rituelen

De relatie tussen de wereld van de doden en levenden

Door heel Oceanië verspreid heb je ontzettend veel verschillende ceremonies en rituelen, maar Papoea-Nieuw-Guinea kent misschien wel de meeste. Bij de Chambi, een volk dat leeft aan de Sepik rivier, worden er bij jonge mannen die volwassen worden littekens gecreëerd die lijken op de schubben van een krokodil. Voor hen is de korkodil het symbool van kracht.

Bij veel rituelen worden voorwerpen gebruikt die toegang geven tot contact met de goden en geesten, en controle geven over hun krachten.
Op de afbeelding zie je een voorbeeld van een godenbeeld uit Micronesië.

Voorouders spelen een belangrijke rol in veel ceremonies. Ze worden geëerd en gevraagd om advies. 
Op de afbeelding zie je een voorbeeld van een voorouderbeeld. 

Het kost soms jaren om een ceremonie of ritueel voor te bereiden.

Elke bevolkingsgroep heeft eigen ceremonies en rituelen. De ceremonies en rituelen worden vaak begeleid door een speciaal aangewezen persoon en uitgevoerd op een heilige plek.

Kom wat meer te weten over de goden, rituelen en ceremonies uit Oceanië.

De voorwerpen op deze slide zijn te zien in de vaste tentoonstelling Oceanië in Museum Volkenkunde.

Welke hedendaagse sport is van deze traditie afgeleid?

Het antwoord is: bungee jumpen.

Legendes uit Oceanië

Kom wat meer te weten over de invloed van het Christendom in Oceanië.

Kunst

Van boombastdoek tot plastic zeemonster

Veel kunstobjecten uit Oceanië zijn gemaakt van natuurlijke materialen als hout, schelpen, steen, botten, kokosnoten, veren en haren.

In Oceanië wordt kunst over het algemeen gezien als iets dat is uitgevoerd met vaardigheden. Iets dat goed gemaakt of uitgevoerd is.

Door veel objecten stromen krachten. Dit kunnen bijvoorbeeld de krachten van voorouders zijn. Het is dan ook erg belangrijk om met respect met de voorwerpen om te gaan.

Kunst heb je natuurlijk in verschillende vormen zoals muziek en dans. Zie de volgende slide voor vrouwelijke waterdrummers uit Vanuatu.

Kom meer te weten over de kunst uit Oceanië.

In sommige delen van Oceanië wordt veel belang gehecht aan het feit dat mannen- en vrouwenactiviteiten elkaar aanvullen. wat wordt gezien als een mannen of vrouwenactiviteit verschilt per plek.

0

Waar wordt het kunstobject voor gebruikt?

versiering/kleding

verbinding leggen met voorouders

muziek

Met deze schelpenketting kun je betalen. Je kan er bijvoorbeeld varkens en kano's mee kopen. De ketting kan ook als bruidschat dienen. Heeft de bruid meteen een mooie ketting om te dragen.  

Dit is een sierkam uit Oceanië. De kam werd rechtop in het haar gestoken zodat de mooie versiering goed zichtbaar is. 

Dit is een dansschort en werd door zowel mannen als vrouwen gedragen.

Dit is een tatoeëerkam, hiermee werden traditionele tatoeages gezet.

Dit is een boemerang en werd door sommige volkeren in Australië gebruikt als wapen om mee te jagen.

Dit is een ceremoniële hoofdtooi uit Papoea-Nieuw-Guinea.

De voorwerpen op deze slide zijn te zien in de vaste tentoonstelling Oceanië in Museum Volkenkunde.

Bij veel hedendaagse kunst uit Oceanië gaat het oude en nieuwe hand in hand.

Dat is ook zo bij het kunstwerk Bottled Ocean 2120, dat je in het midden van deze slide ziet.

Moderne kunst uit Oceanië.

Bottled Ocean 2120 is een kunstwerk van de Maori-kunstenaar George Nuku. Het is gemaakt van gerecycled plastic, maar de vormen zijn geïnspireerd op traditioneleMaori kunst.

Het kunstwerk is speciaal gemaakt voor de tentoonstelling EEN ZEE VAN EILANDEN in Museum Volkenkunde (tot mei 2021).

De kunstenaar wil met het kunstwerk laten zien dat je plastic niet zomaar weg moet gooien in de natuur. In plaats daarvan kun je het opnieuw gebruiken zodat het niet als afval in de zee terecht komt.

Na de verspreiding van mensen over Oceanie ontwikkelde elk land/eiland zijn eigen cultuur. Er ontstonden veel verschillende volkeren. Elk volk had zijn eigen manier van leven. 

Optioneel:

Maak nu groepjes of kies individueel een eiland/land uit in Oceanië en doe onderzoek naar het eiland/land en de mensen die daar leven en maak hier een korte presentatie/verslag over. Houd er rekening mee dat op grote eilanden vaak meerdere volkeren leven. Kies in dit geval één volk uit. 

Voor inspiratie volg de les over de Maori.

Ga door naar één van onze volgende lessen over Oceanië.

We zien jullie graag
in het museum.