S19 - Hulptekens: trema, koppelteken, apostrof

Wat hebben de volgende woorden gemeen?
1 / 33
volgende
Slide 1: Tekstslide
nederlandsSecundair onderwijs

In deze les zitten 33 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Wat hebben de volgende woorden gemeen?

Slide 1 - Tekstslide

vakantie-eiland, milieu-incident, geëvacueerd, hygiënische, olie-industrie, baby'tje, alinea's?

Slide 2 - Open vraag

Wat gebeurt er met deze woorden als je de hulptekens weglaat?

Slide 3 - Open vraag

Waarom staat er geen hulpteken bij radioactief of milieuadvies?

Slide 4 - Open vraag

Doelen
Je kunt ...

  1. het gebruik van hulptekens achterhalen.
  2. het trema, het koppelteken en de apostrof op de correcte manier gebruiken.

Slide 5 - Tekstslide

Pretest
Test je kennis in de Bookwidget.

--> I-route
--> Z-route

timer
3:00

Slide 6 - Tekstslide

Samenstelling vs. afleiding

Slide 7 - Tekstslide

Is dit een samenstelling of afleiding?
vakantie-eiland
A
samenstelling
B
afleiding

Slide 8 - Quizvraag

Samenstelling of afleiding?
geëvacueerd
A
samenstelling
B
afleiding

Slide 9 - Quizvraag

Theorie
Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee of meer delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen (bv. keukentafel = keuken en tafel).


Een afleiding is een woord dat bestaat uit een grondwoord en een of meer voor- of achtervoegsels (bv. onschuldig).
Het grondwoord = het deel van de afleiding dat ook als afzonderlijk woord bestaat (= schuld). De voor- en achtervoegsels zijn de delen die niet als afzonderlijk woord bestaan (on- & -ig).

Slide 10 - Tekstslide

Samenstelling of afleiding?
industriëlen
A
samenstelling
B
afleiding

Slide 11 - Quizvraag

Samenstelling of afleiding?
gsm-toestel
A
samenstelling
B
afleiding

Slide 12 - Quizvraag

Andere hulptekens afhankelijk van samenstelling OF afleiding
Deze woorden kwamen voor in de vorige quizvragen:
  • vakantie-eiland
  • geëvacueerd
  • industriëlen
  • gsm-toestel
--> Wat valt je op?


Slide 13 - Tekstslide

Welk hulpteken gebruik je in een samenstelling als de klinkers botsen?
A
trema
B
koppelteken

Slide 14 - Quizvraag

Welk woordteken gebruik je in een afleiding als de klinkers botsen?
A
trema
B
koppelteken

Slide 15 - Quizvraag

Welke spelling is correct?
de fiets van Louis
bezitsvorm die eindigt op sisklank krijgt apostrof
(s, z, x)
A
Louis' fiets
B
Louis's fiets
C
Louis fiets
D
Louiss fiets

Slide 16 - Quizvraag

Trema
Als je het woord verkeerd kunt uitspreken, dan gebruik je een trema.
geëist, beïnvloed, poëzie, zeeën, coördinatie, financiën

In cijfers en getallen gebruik je een trema.
tweeënvijftig, drieëntachtig

Latijnse en Franse woorden die eindigen op -ei, -eus, -eum, en -ien krijgen geen trema, bv. museum, opticien, petroleum

Slide 17 - Tekstslide

Welke spelling is correct?
geen trema bij i+ig of i+ing
A
draaiïng
B
draaiing
C
draaing
D
draaïing

Slide 18 - Quizvraag

Welke twee woorden zijn correct?
geen trema bij i+ee wel bij hun afleiding
 - achtig bij leesverwarring
A
financieel
B
financiele
C
zebra-achtig
D
zebraächtig

Slide 19 - Quizvraag

Welke spelling is correct?
Klemtoon op laatste ie:  + ën
A
knieen
B
knien
C
knieën
D
kniën

Slide 20 - Quizvraag

Welke spelling is correct?
klemtoon niet op laatste ie: +¨n
A
porien
B
poriën
C
porieën
D
porieen

Slide 21 - Quizvraag

Koppelteken
  • Bij een klinkerbotsing: na-apen, chocolade-ijs
  • Met cijfers, letters en symbolen: 2-delig, $-teken, ABC-formule, A4-blad
  • Met een afkorting: kleuren-tv (niet bij kleurentelevisie!), gsm-mast
  • Met de voorvoegsels niet-, non-, bijna-, oud- en ex-: niet-roker, bijna-verkozen, non-fictie, oud-burgemeester, ex-gemeenteraadslid
  • Met Sint of St.: Sint-Michiels, St-Niklaas
  • Bij aardrijkskundige namen: Oost-Vlaanderen, Zuid-Amerika
  • Om herhaling van woorddelen te vermijden: voor- en nadelen

Slide 22 - Tekstslide

Welke spelling is correct?
pro, anti, semi, pseudo, privé en vice
= meestal geen koppelteken
A
probiotica
B
antibiotica
C
semiautomatisch
D
pseudoklassiek

Slide 23 - Quizvraag

pro, anti, semi, pseudo, privé en vice krijgen wel een koppelteken als...
... het rechterdeel met een hoofdletter begint of als er leesverwarring ontstaat.

anti-Amerikaans 
vice-eersteminister

Slide 24 - Tekstslide

Apostrof
  • Bij het meervoud of bezitsvorm van zelfstandige naamwoorden die eindigen op een lange, enkele klinker: alinea's, baby's, Anna's leven
  • Bij woorden waarbij letters weggelaten worden: zo'n, 's ochtends, 't Kan 
  • Bij bezitsvormen die op een sisklank eindigen:  Jos' geboorte, Felix' broer
  • Bij verkleinwoorden van zelfstandig naamwoorden die op medeklinker + -y eindigen: baby'tje, lolly'tje
  • Bij afleidingen van woorden met afkortingen, cijfers en symbolen: pc'tje, tv'tje, 50'er, CD&V'er

Slide 25 - Tekstslide

Waarom wordt hier een apostrof geschreven?
's morgens, m'n cola, zo'n

Slide 26 - Open vraag

Welke spelling is correct?
apostrof bij meervoud op 's
als woord eindigt op a, o, i, u, y
Ook voor de bezitsvorm
A
taxis
B
taxi's

Slide 27 - Quizvraag

Welk woorden zijn correct gespeld?
A
baby-olifant
B
babyolifant
C
tweeënvijftig
D
tweënvijftig

Slide 28 - Quizvraag

Welke woorden zijn correct gespeld?
A
warm-waterbronnen
B
warmwaterbronnen
C
zon en feestdagen
D
zon - en feestdagen

Slide 29 - Quizvraag

Welke woorden zijn correct gespeld?
A
ruïnes
B
ruiines
C
zeeëgels
D
zee-egels

Slide 30 - Quizvraag

Welke woorden zijn correct gespeld?
A
exlief
B
ex-lief
C
bacterieën
D
bacteriën

Slide 31 - Quizvraag

Oefenen maar!
Digitale Methode
Basis 1 + 2
Uitbreiding 1 + 2

Slide 32 - Tekstslide

Heb je de leerstof begrepen?
😒🙁😐🙂😃

Slide 33 - Poll