CT HAVO 2 ''Ik zie, ik zie wat jij niet ziet'' aangepaste versie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

bij de introductie les van de lessenreeks

''ik zie, ik zie wat jij niet ziet''

M. Mohamed

Onzichtbare geschiedenis?

''Ik zie, ik zie wat jij niet ziet''

Mis jij personen, groepen, landen of genders in de geschiedenisboeken?

Lessenreeks

''Ik zie, ik zie wat jij niet ziet''

Onzichtbare werkende vrouwen

in de Republiek - Les 1

Doelen lessenreeks: 

- Na drie lessen weet je waarom werkende vrouwen in de Republiek onzichtbaar waren.

- In drie lessen leer je hoe je data bruikbaar kan maken voor historisch onderzoek, door middel van computational thinking.

- Na drie lessen weet je wat computational thinking inhoudt en hoe je dit kan toepassen. 

Terugblik les 1

Les 1

Genderbias

‘Wie niet gezien wordt, wordt niet begrepen en niet gewaardeerd’

Gender 'datakloof'

Het ontwerp van producten is veelal

gebaseerd op een man (piano, telefoon, 

autostoelen, apps)

Medische wetenschap

Onbetaalde zorgtaken

Is alle informatie die in de geschiedenisboeken staat correct?

Ja, anders zou het niet in het boek staan.

Nee, sommige dingen kun je niet zeker weten.

Ja, maar ik weet niet waarom.

Nee, maar ik weet niet waarom.

Geen ja, geen nee.

Historische data

In historische datasets en onderzoek ontbreken veel data.

Hierdoor onstaat een onvolledig en bevooroordeeld 

beeld van verleden.

Informatie kan ook bewust verkeerd of onvolledig 

zijn verstrekt (denk aan het bepalen 

van de betrouwbaarheid van bronnen).

=> Welke informatie ontbreekt? Hoe kunnen we dan toch antwoorden vinden op historische vragen?

BRON 

De waarheid ligt ergens in het midden...

Centrale vraag in de lessenreeks: 

Hoe krijg je vrouwen zichtbaar in historische data?

Hoe kun je een computer inzetten om data zichtbaar te krijgen?

Deze les: Straatnamen

Volgende les: Een dataset uit de 17^e eeuw

Lesdoelen (les 1)

- Je leert hoe je historische data kunt bewerken met behulp van een computer

- Je kunt stappen bedenken in een schema

- Je kunt historische vragen stellen bij grote datasets

STRAATNAMEN

Van Pythagoras tot Amalia

Iedere dag lopen en rijden we door straten, over pleinen en in parken die iets zeggen over wie en wat we belangrijk genoeg vinden om te vereeuwigen met een straatnaambordje.

Welke mensen? 

Wanneer leefden ze? 

En waarom verdienden ze het een straat naar zich vernoemd te krijgen?

Opdracht straatnamen

Bekijk de lijst met straatnamen van Amsterdam; deze zijn nu alfabetisch geordend.

Wat voor stappen zou een computer moeten maken om een andere ordening voor je te maken? Zet deze stappen in een schema.

Vervolgstap: Wat zou je moeten doen om de vrouwelijke straatnamen zichtbaar te krijgen?

Welke stappen moet een computer maken om je vraag te beantwoorden?

Stappen

Is het een mens?	Staan er initialen in de naam?
Is het een m/v?	bevat de naam een titel als burgemeester of prinses?
	Staat de naam in een lijst met vrouwelijke voornamen?
Wat is het beroep?	Lijst met categorieen en trefwoorden
Periode	De Repuliek
Woonplaats	Aan de hand van wikipedia
Alles checken	De computer maakt fouten

Voorbeelden zoekmethodes 

Werkende vrouwen in de Republiek

• Door gebrek aan informatie blijven de vrouwen verborgen in de schaduw van het verleden.

• We zien vrouwen vooral terug in trouwakten, doop- en begraafboeken, eigendomsakten en testamenten.

• Vrouwen speelden in de zestiende eeuw wel een belangrijke rol speelden, niet alleen als echtgenote en moeder, maar ook als partner in het familiebedrijf.

• Reizigers uit andere landen die in de zestiende, zeventiende of achttiende eeuw de Republiek bezochten, verbaasden zich over de aanwezigheid en vrijheid van Nederlandse vrouwen in de openbare ruimte.

• Reizigers zagen zelfstandige, actieve onderneemsters die voor eigen rekening de zaken regelden

Voorbeelden van werkende vrouwen in de 17e en 18e eeuw

Admiraal Michiel de Ruyter liet de bevoorrading van zijn schepen over aan zijn vrouw Anna van Gelder

Joost van den Vondel

Joost zat te schrijven, terwijl zijn vrouw

Mayke de Wolff in hun kousenwinkel 

in de Warmoesstraat stond.

Hendrica Brand

Hendrica, de Weduwe Van Nelle  begon in 1782 met haar man in Rotterdam een koffie-, thee- en tabakwinkel. 

Hendrica werkte alleen, omdat Johannes werkte als pakhuisknecht en later als kantoorbediende bij een Rotterdamse tabakverkoper

Ariaantje Maas

Ariaantje werkte als naaister bij bij de toneelspeelster Adriana van Tongeren. 

Ariaantje hielp haar bij het oefenen voor rollen en deed dat zo goed dat Adriana haar ging opleiden tot actrice. In 1722 werd ze aangenomen bij de Stadsschouwburg in Amsterdam. In 1727 trouwde ze met acteur Paulus van Sloten, ze bleef daarna gewoon toneelspelen.

Vooruitblik

Dataset:

• Personele Quotisatie Rotterdam 1742
• Namen, beroepen, adressen, dienstboden, belastingcategorie etc. (+/- 6900)

• Ingevoerd in Excell door historica
  

Wat heb je geleerd over het gebruik van een computer bij geschiedenis?

Wat zijn voor- en nadelen van het gebruiken van een computer bij het analyseren van historische data?

Terugblik les 1

Les 2

Lessenreeks

''Ik zie, ik zie wat jij niet ziet''

Onzichtbare werkende vrouwen

in de Republiek - Les 2

Terugblik, Hoe zat dit ook alweer?

Tegenwoordig heeft bijna 80 procent (77,1) van de vrouwen in Nederland betaald werk. Hoeveel procent van de vrouwen in de zeventiende en achttiende eeuw had betaald werk, denk je?

1. 10%
2. 30%
3. 60%
4. 80%

In welk soort beroepen werkten vrouwen vaak?

1. Ze werkten als marktkoopvrouw
2. Ze verkochten etenswaren en dranken vanuit huis
3. Ze maakten dingen thuis of in de werkplaats aan huis
4. Alle drie de bovenstaande

Getrouwde vrouwen in de zeventiende en achttiende eeuw mochten betaald werk verrichten

1. WAAR
2. NIET WAAR

Rotterdam

In de achttiende eeuw ging het minder goed met de economie en de overheid had geld nodig voor defensie. De ‘normale’ belastingen brachten niet meer genoeg op, waardoor de Staten van Holland in 1742 besloten tot het heffen van een extra belasting voor de rijkere inwoners, de Personele Quotisatie.

In Rotterdam werden alle 6669 bewoonde adressen bezocht door speciale taxateurs.

Degenen die de belasting moesten betalen waren allemaal hoofd van het huishouden. In totaal waren de bewoners van 4313 adressen niet taxabel (ze waren niet rijk genoeg).

Hoeveel vrouwen zijn er zichtbaar?

- 2 vrouwen of 5?

- Hoe kun je een computer inzetten om de hele lijst met gegevens te controleren?

Opdracht database 

• Bekijk het fragment uit de database (100 van de 6669)  

• Geslacht staat niet in de data: 

- Hoe maak je de vrouwen zichtbaar in de dataset en met welke stappen/vragen kun je de dataset met een computer bewerken?
- Hoe ziet zo’n stappenplan eruit? (Denk aan stappenplan met de straatnamen)

Maak eerst zelf een stappenplan en bespreek het daarna in tweetallen.

1) Bedenk 'kenmerken' waaraan je vrouwen kunt herkennen

2) Bedenk vragen bij de kenmerken die je hebt bedacht

3) Bedenk een logische volgorde waarin je de vragen zou kunnen beantwoorden aan de hand van de gegevens en zet die in een schema

app.diagrams.net

In tweetallen

• Bekijk elkaars stappenplan en denk na hoe een computer deze stappen kan nemen.

• Vul stappen aan en/of verander de volgorde

• Daarna klassikaal nabespreken

Bespreking

Welke kenmerken
Hoe kun je dat in Excel doen (namen)
Wat kan er mis gaan met het stappenplan dat je hebt bedacht?

Wat zijn goede (volgordes van) vragen?

Welke conclusies zou je kunnnen trekken als je een computer dit laat doen?

Hoofden van huishoudens => meest mannen

• Aan de hand van namen kun je vrouwen herleiden
• Hoe nu werkende vrouwen te vinden? => zoeken naar dubbele beroepen die niet te combineren zijn.

3 soorten combinaties:

• Beroepen die niet met elkaar zijn te combineren (bv. Schipper - Kruidenierswinkel)

• Beroepen die in theorie zijn te combineren maar in de praktijk niet handig zijn (bv. Timmerman – koffie & theeverkoper)

• Beroepen die goed met elkaar zijn te combineren (bv. Juwelier – Zilversmid).

Hoe kun je een computer inzetten om historische data te interpreteren?

• Welke stappen moet je nemen?

• Bedenk een andere  vraag die jullie kunnen beantwoorden met behulp van de dataset

• Wie of wat is nog meer onzichtbaar?

• Wat kan er nog mis gaan?

• Wat zijn andere mogelijke toepassingen van een computer bij het analyseren van historische bronnen

Invullen vragenlijst

Klik hier

Vragen/aandachtspunten

- Haalbaarheid per les, wat moet er in les 3?

- Wanneer en op wat voor moment moet CT besproken worden als begrip (of moeten leerlingen dit gedurende de lessenreeks zelf ontdekken?)

- Is het niet te lastig voor een 2 havo groep, verwachtingen onderzoek?

- Even langs de dia's

CT als begrip niet benoemen

Weten naar wat voor data ze kijken

probleembesef, voorbeeld met straatnamen

eerst zelf kijken, daarna pas helpen

Gesprek bevorderen, meer samenwerken 

Toepassingsfase: wellicht iets met kaartjes, logische volgorde?

iets met de beroepen/straatnamen (factoren al geven en welke vragen horen erbij) is het een mens voor jaartallen

kenmerken zou je kunnen geven

voor en nameting vragen over vrouwen (nabespreking) andere vragen eventueel bedenken