Vergeet vaagtaal

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Vergeet vaagtaal!

Tips om heerlijk helder te schrijven

Deel 1: Weg met de krommunicatie!

Lees in de volgende slide de vervoersvoorwaarden die je op de website van Ryanair terugvindt en probeer onderstaande vragen te beantwoorden: 

1. Je hebt een vlucht geboekt bij Ryanair, maar je kan niet meer reizen op die datum. Kan je de vlucht annuleren en je geld terugvragen?
2. Kan je de vlucht naar een andere datum verplaatsen? Welke voorwaarden zijn daaraan verbonden? 

Ik kan de vlucht annuleren en mijn geld terugkrijgen.

1. Ja
2. Nee

Ik wil de datum van mijn vlucht veranderen. Wat zijn de voorwaarden?

Je kan je geld niet terugkrijgen. Je vlucht omboeken kan als je een toeslag betaalt + de meerkost van de nieuwe vlucht.

Wat maakt het moeilijk om de tekst te begrijpen? Noteer alle moeilijke woorden en zinsconstructies.

geel: ingewikkelde woorden

groen: naamwoordstijl + opeenstapeling

onderlijnd: onpersoonlijk taalgebruik door passief

Herschrijf het fragment naar heldere taal.

Deel 2: Heerlijk helder

Vergelijk telkens de zinnen in de volgende slides en kies de meest aantrekkelijke zin. Die is ...

• duidelijk: je begrijpt meteen wat men wil zeggen, je hoeft er niet bij na te denken
• vlot leesbaar
• aangenaam: je kan een hele tekst met zulke zinnen lezen zonder dat je er 'moe' van wordt

Welke zin is het aantrekkelijkst?
A. Behoudens een vergissing van onzentwege, vertoonde uw rekeningstand een saldo in ons voordeel.
B. Door onze vergissing moet u nog een openstaande rekening betalen.

Zin A

Zin B

Tip 1: Gebruik gewonemensentaal

Kies woorden die je ook in alledaagse spreeksituaties gebruikt en waarvan je de betekenis goed kent.

Vermijd woorden die te formeel of zwaarwichtig zijn, zo vermijd je ook een fout gebruik! 

Welke zin is het aantrekkelijkst?
A. Arthur gooide een propje naar de leerkracht.
B. Er werd een propje naar de leerkracht gegooid door Arthur.

Zin A

Zin B

Tip 2: Vermijd passiefconstructies

Geef de voorkeur aan actieve vormen en vermijd overbodige passiefconstructies. 

Actieve formuleringen klinken persoonlijker en vlotter, terwijl passieve zinnen de vaart uit de tekst halen en voor veel herhaling van 'worden' of 'zijn' zorgen. 

Wanneer verkies je wel een passiefconstructie? 

1.  De uitvoerder of het onderwerp is onbekend of onbelangrijk: 'De president werd daarnet vermoord.'
2. De uitvoerder wordt bewust verzwegen: 'Er zullen harde maatregelen genomen worden.' 
3. De passiefconstructie verbetert de tekstsamenhang: 'We beginnen onze reis in New Orleans. De stad is gesticht in de achttiende eeuw.'
4. De passiefconstructie voorkomt verwarring over de uitvoerder: 'De automobilist die door de agent neergeschoten is.' vs. 'De automobilist die de agent heeft neergeschoten.'

De stijlfout bij leerlingen

•  'De aanslag' werd geschreven in 1982 en werd door iedereen zeer goed ontvangen. 

Welke zin is het aantrekkelijkst?
A. Het aankopen van vuurwerk voor het vieren van Nieuwjaar is hier enkel toegelaten op 31 december.
B. Vuurwerk voor Nieuwjaar mag je hier enkel op 31 december aankopen.

Zin A

Zin B

Tip 3: Vermijd naamwoordstijl

Naamwoordstijl = van een werkwoord een substantief maken, bijvoorbeeld door 'het' aan het werkwoord toe te voegen. 

--> typisch voor ambtelijke teksten

--> minder vlot om te lezen, de tekst wordt 'zwaar'

De stijlfout bij leerlingen

• Pas op 27-jarige leeftijd begon hij echt met het schrijven van romans. 
  
• Hij werd geconfronteerd met het zware opgroeien van kansarme kinderen in Marokko. 
• Na het uitbrengen van haar eerste boek in 2013 bracht ze nog telbare andere topboeken uit. 

Welke zin is het aantrekkelijkst?
A. Het boek heeft enkele opvallende kenmerken, zoals de motieven.
B. In 'Een schitterend gebrek' vallen drie motieven op.

Zin A

Zin B

Tip 4: Kies voor woorden met een concrete betekenis

• Geef zo precies mogelijk aan wat je bedoelt en vermijd vage aanduidingen als verschillende, enkele ... 
• Kies voor betekenisvolle woorden en vermijd vage woordenschat (dingen, zaken, kenmerken ...) en loperwerkwoorden (hebben, zijn, staan, gaan, doen, maken ...)

De stijlfout bij leerlingen

• Enkele jaren later debuteerde de auteur met ...
• Hierdoor moest hij vaak verhuizen en deze dingen tekenden hem als kind. 
• Na het uitbrengen van haar eerste boek in 2013 bracht ze nog telbare andere topboeken uit. 
• Voor ze begon te schrijven heeft ze nog verschillende andere dingen gedaan zoals dramaturg in het theater, journalist en columnist.

Welke zin is het aantrekkelijkst?
A. Na alle argumenten opgesomd te hebben, kunnen we zeggen dat Verhulst wel een humoristische manier van schrijven heeft.
B. Verhulst heeft dus een humoristische schrijfstijl.

Zin A

Zin B

Tip 5: Kom meteen ter zake

Vermijd: 

• omslachtige openers (We kunnen stellen dat ...)
• stopwoorden (namelijk, eigenlijk, in feite ...)
• een combinatie van hulpwerkwoorden en/of bijwoorden (ik zou misschien kunnen ...)
• storende herhalingen

Bondiger = krachtiger en duidelijker! 

De stijlfout bij leerlingen

• Je kan dus wel zeggen dat hij zeker een plek verdient bij het rijtje van topauteurs. 
• Wat kenmerkend is aan zijn schrijfstijl is dat hij de lezer vaak verrast.
• Een van de belangrijkste naoorloogse schrijvers, zo zou je Harry Mulisch kunnen beschrijven. 

Welke zin is het aantrekkelijkst?
A. Dat ik te laat was, kwam door het feit dat ik een lekke band had.
B. Ik was te laat omdat ik een lekke band had.

Zin A

Zin B

Tip 6: Kies voor korte, concrete formuleringen en vermijd voorzetselketens. 

Voorzetselketen = lange opeenvolging van bepalingen die met een voorzetsel beginnen (ten behoeve van, als gevolg van, door middel van).

Als je het met minder woorden kan zeggen zonder de betekenis te veranderen, verkies je de korte versie. 

Bondiger = krachtiger en duidelijker. 

De stijlfout bij leerlingen

• Om deze reden besloot Theunynck 4/5e te werken zodat ... 
• Hij maakt gebruik van een sobere schrijfstijl, maar tegelijkertijd weet hij mensen te verrassen en te ontroeren. 
• Mulisch overleed ten gevolge van kanker. 

Nog enkele tips ...

Of toch maar niet ... 

Oefenen maar! Maak de oefeningen op p. 5-6.

Deel 3: Grammaticale fouten

Welke grammaticale fout vind je in de volgende zinnen? 

Een groot aantal mensen konden niet naar binnen.

1. congruentiefout
2. fout verwijswoord
3. onduidelijk verwijswoord
4. indringer in werkwoordelijke eindgroep

Fout 1: Congruentiefout

• Het onderwerp en de persoonsvorm moeten congrueren = ze staan allebei in het enkelvoud of in het meervoud. 
• Een aantal mensen = enkelvoud, konden = meervoud
• Een groot aantal mensen kon niet naar binnen. 

Janne had beloofd dat ze zou aanwezig zijn.

1. congruentiefout
2. fout verwijswoord
3. onduidelijk verwijswoord
4. indringer in werkwoordelijke eindgroep

Fout 2: Indringer in de werkwoordelijke eindgroep

In verzorgde schrijfstaal staat het voltooid deelwoord vooraan of achteraan in de werkwoordelijke eindgroep. 

Niet-werkwoordelijke elementen mogen niet tussen de delen van de werkwoordelijke eindgroep komen. 

• Niet: Janne had beloofd dat ze zou aanwezig zijn. 
• Wel: Janne had beloofd dat ze aanwezig zou zijn. 

Dit boek beschrijft de Verenigde Staten en haar bevolking.

1. congruentiefout
2. fout verwijswoord
3. onduidelijk verwijswoord
4. indringer in werkwoordelijke eindgroep

Fout 3: Fout verwijswoord

'De Verenigde Staten' is een meervoud, correct is het verwijswoord 'hun'. Zorg ervoor dat je verwijswoord altijd overeenstemt met het getal en geslacht van het antecedent.

Ik vind dat ze kerncentrales moeten afschaffen.

1. congruentiefout
2. fout verwijswoord
3. onduidelijk verwijswoord
4. indringer in werkwoordelijke eindgroep

Fout 4: Onduidelijk verwijswoord

Wie is 'ze' in de voorgaande zin? 

Verwijs niet naar iets dat of iemand die je niet eerder vernoemd hebt in de voorgaande zinnen. 

Oefenen!