Digitaal Burgerschap Les 4

• Informatievaardigheden
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Digitaal Burgerschap

Les 4

Wat leren we vandaag?

• Uitleg democratie
  
• Verschillende vormen van democratie
  
• Basiswaarden democratische rechtsstaat
  
• De rol van social media in een democratie
  
• Gevaar van polarisatie

Democratische Maatschappij

• Een democratie is een land met een bestuursvorm waarin het volk regeert
• Je kunt zeggen dat een land een democratie is, als er aan een aantal voorwaarden is voldaan, onder andere:

1. Er is een volksvertegenwoordiging (stemmen!)
2. Er is sprake van scheiding van de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht
3. Er is vrije media.

Vormen van democratie

Een democratie kan twee vormen hebben:

• Directe democratie: het volk kan rechtstreeks keer op keer meedoen aan het nemen van belangrijke besluiten.
• Indirecte democratie: het volk kiest een aantal vertegenwoordigers, die namens het volk besluiten nemen over het bestuur van het land. Ook wel: representatieve democratie

Waar of niet Waar:
In Nederland hebben we een representatieve democratie.

1. Waar
2. Niet Waar

Democratische rechtsstaat

• Nederland is een democratische rechtsstaat. In een rechtsstaat handhaven rechters de wet.
• De overheid kan dus niet zelf zomaar buiten de wet handelen. Dit kan in een politiestaat of totalitaire staat wel.
• Denk hierbij aan Noord-Korea, of Duitsland vlak voor en tijdens de tweede wereldoorlog

Basiswaarden rechtsstaat

• Vrijheid: je mag denken, zeggen en doen wat je zelf wilt. Een voorbeeld hiervan is dat iedereen zijn eigen geloof mag kiezen
• Gelijkheid: alle mensen zijn evenveel waard en moeten op een gelijkwaardige manier worden behandeld. Een voorbeeld hiervan is dat discriminatie verboden is.
• Solidariteit: we houden rekening met elkaar. Een voorbeeld hiervan is het minimum loon waar je recht op hebt als je werkt.

De basiswaarden van een democratie kunnen met elkaar botsen. Volgens de basiswaarde 'vrijheid' mag je alles zeggen, maar volgens de basiswaarde 'gelijkheid' mag je geen dingen zeggen die discriminerend zijn.
Hoe denk jij dat deze botsende waarden toch kunnen samen gaan? Dus vrijheid van meningsuiting hebben, terwijl je een ander ook in zijn waarde laat? Of kan dit niet altijd allebei?

Persvrijheid

• Eén van de voorwaarden van een democratie is dat er 'vrije media' zijn. In dit geval wordt met media de nieuwsmedia, oftewel de pers, bedoeld.
• Vrije media gaat dus om 'persvrijheid'. Als er in een land persvrijheid is dan is er vooraf geen toestemming nodig van de autoriteiten om informatie te publiceren.
• In Nederland is dat het geval, hier hebben we persvrijheid.

Waar of niet Waar:
In landen waar persvrijheid is, kunnen journalisten nooit worden aangeklaagd.

1. Waar
2. Niet Waar

Democratie en nieuwsmedia: hand in hand

• De democratie en de nieuwsmedia zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. 
• Als het volk goed geïnformeerd wordt, kan het beoordelen of de democratie goed werkt.
• De samenleving krijgt via de media inzicht in de politiek, de rechtspraak en de samenleving.

Voorbeeld: toeslagenaffaire

Voorbeeld: toeslagenaffaire

• De belastingdienst bleek op verkeerde gronden toeslagen terug te vorderen. 
• In 2019 trad het gehele kabinet af vanwege de fouten die daarbij zijn gemaakt.
• En nog steeds komen in de nieuwsmedia nieuwe feiten op tafel over deze affaire.

Hoe vrij is de pers?

• Dat verschilt nogal per land.
• De website https://rsf.org/ houdt het per land bij.
• Rood = Niet vrij, Groen = Volledig vrij

Wat valt je op aan de kaart van rsf.org?

Sociale media: kans en bedreiging

• Sociale media zijn online platformen waar de gebruikers zelf de inhoud maken.
• Op sociale media kan iedereen informatie plaatsen, zonder (of met minimale tussenkomst) van een professionele redactie.

Kansen

• Stimulans van de democratie: Sociale media zouden 'democratische fora' zijn waar iedere burger een gelijke stem heeft.
• Sociale media speelden een belangrijke rol in het omverwerpen van niet-democratische regimes. Zoals in Moldavië in 2009 (de 'Twitterrevolutie') en in Egypte in 2011 (de Facebook-revolutie).

Maar ook een bedreiging...

• Censuur of beïnvloeding
• De social media platforms hebben een "filterbubbel":

1. Berichten met andere onderwerpen of meningen worden uit je tijdlijn gefilterd. Hierdoor kunnen mensen een tunnelvisie krijgen en worden ze steeds extremer in hun opvattingen.
2. Het kan zelfs zover gaan dat mensen niet meer geloven wat politici en wetenschappers zeggen en dat ze denken dat de media ons voorliegen.

Polarisatie

• Polarisatie is het versterken van tegenstellingen tussen partijen of bevolkingsgroepen.
• Door polarisatie is er steeds meer 'wij-zij-denken', tegenstellingen tussen groepen in de samenleving worden sterker.
• Algoritmes en de bijbehorende filterbubbel zijn mede oorzaak van polarisatie.

Welk onderwerp leidt op dit moment tot polarisatie in Nederland?

Een voorbeeld van een polariserend bericht op X

COA: Centraal Orgaan opvang Asielzoekers

Wat vind je er van dat Geert Wilders dit op X kan zeggen?

Volgende keer

Digitale identiteit

Privacy instellingen

Gegevensberscherming