De Griekse Stadsstaten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

de Griekse Wereld

2.1 Van Paleis  naar Polis

2.2 Grieken en Perzen

2.3 Athene en Sparta

2.4 Het Hellenisme

2.5 Van mythe naar wetenschap 

2. Grieken en Romeinen

Wat weet jij eigenlijk
van de oude Grieken?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• ken je de begrippen kolonie, burger, stadsstaat, donkere eeuwen, beeldhouwkunst, architectuur en filosofie. (R)

• kun je herkennen en uitleggen wat de Griekse cultuur van de oudheid is . (T1)

• kun je uitleggen hoe de oude Grieken hun cultuur verspreidden. (T2)

• kun je beargumenteren waarom de Griekse cultuur zoveel invloed heeft op de huidige Europese landen.  (I)

Video

De oude Grieken

0

Waar ligt Griekenland eigenlijk?

En hoe ziet het eruit?

Aan de hand van de kaarten vertellen waar Griekenland ligt en hoe het landschap (eilanden) eruit ziet.

Van Paleis naar Polis

Kleine koninkrijkjes

Minoïsche cultuur

1. 3000 v.Chr. rondom de middellandse zee overal landbouw
2. Ontstaan van zeilschepen i.p.v. roeischepen -> verdere reizen mogelijk
3. 3000 - 1200 v. Chr. Minoische cultuur in Kreta
4. Koning Minos!

Paleiseconomie

Kreta krijgt veel steden die vanuit paleizen werden bestuurd ( het voedsel werd daar ook opgeslagen en uitgedeeld).

Deze paleizen zijn het centrum van handel en bestuur.

Archeologische vondsten

We weten over de Minoische tijd alleen informatie door vondsten.

We kunnen namelijk nog steeds niet hun schrift ontcijferen!

Dit schrift noemen wij Lineair A. Uiteindelijk ontstond Lineair B, dat gebruikt werd door de Mykeenieërs.

Mykeense cultuur

Rond 1450 wordt ook het vastenland van Griekenland veroverd. 

Mykeners zijn de opvolgers van de Minoische cultuur.

De Mykeense beschaving wordt de machtigste in het hele Griekenland en de Egeïsche zee

Indruk van Mykene, één van de koninkrijken in het Oude griekenland

Bewaard gebleven 'Leeuwenpoort', één van de toegangspoorten.

0

Welke beschaving was er eerder?

1. Minoïsche
2. Mykeense

Wat is een paleiseconomie?

Griekse stadstaten

• Griekenland bestond nog niet als één land
  
  
• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning
  
  
• Zo'n zelfstandige stad heet stadstaat (Athene en Sparta)
  
  
• De stadstaten hadden vaak koloniën
  

Video

Athene herbouwd in een game

Leuk om te laten zien, game spreekt leerlingen vaak aan.

Kolonie

• Gebied buiten je eigen land waar je de baas bent.

• De Grieken gingen naar de koloniën om er:

1. te wonen
2. te werken
3. te handelen
4. grondstoffen verzamelen
   

Trojaanse oorlog

• Aan het einde van de Mykeense periode
• rond 1180 v Christus
• de oorlog duurt 10 jaar met vele gebeurtenissen
• het laatste jaar wordt door Homeros beschreven in zijn Ilias
• De oorlog heeft plaatsgevonden. De ilias ook? 

"Illias" (Ἰλιάς) en "Odyssee" (Ὀδύσσεια)

• 2 verhalen opgeschreven door de dichter Homerus in de 8e eeuw voor Christus
• De Illias gaat over de Trojaanse oorlog en de held Achilles (ilias = Grieks voor Troje). Het verhaal gaat ook over goden
• De Odyssee gaat over de reis van Odysseus die hij maakt van Troje terug naar huis.

Homerus "Ὅμηρος"

• Het zijn verhalen die horen bij een vertellerscultuur
• Homerus schreef ze op: hierdoor verspreidde de verhalen zich naar elke Griek en werd het onderdeel van de Griekse cultuur

De Ilias van Homeros

• laatste jaar van de oorlog beschreven in dit epische gedicht
• Homeros leefde in de achtste eeuw voor Christus
• mondeling overgeleverd, later opgegeschreven
• 24 boeken van elk ongeveer 800 verzen
• gaat voornamelijk over de wrok van Achilles
• begint met een vraag aan de musen om te vertellen over Achilles
• Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος: Bezing de wrok, godin, van Peleus' zoon Achilles

einde van de oorlog

• Achilles bijna in Troje, maar wordt gedood door Paris
• Paris wordt later zelf op dezelfde manier gedood 
• Na tien jaar nog steeds oorlog. Hoe gaan we winnen?
• Odysseus had een plan: houten paard als offer
• zieners voorspellen ondergang van Troje, maar halen paard binnen
• feest in de stad en als iedereen dronken is, komen de Grieken tevoorschijn en plunderen ze de stad!
• maar een aantal Trojanen kunnen ontsnappen...

1. Μῆνιν1 ἄειδε
, θεὰ, Πηληϊάδεω ᾿Αχιλῆος

οὐλομένην, ἣ μυρί’ ᾿Αχαιοῖς6 ἄλγε’ ἔθηκε,

πολλὰς δ’ ἰφθίμους ψυχὰς ῎Αϊδι προΐαψεν

ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν

5. οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ’ ἐτελείετο βουλή

De wrok moet u bezingen, godin, van Peleus’ zoon Achilleus,

de verderfelijke wrok, die de Grieken ontelbare pijnen bezorgde

en vele, krachtige zielen aan Hades toewierp

van helden en henzelf tot buit maakte voor alle honden

en vogels, want Zeus’ besluit werd vervuld

,

0

Griekse cultuur

Hoogontwikkeld

Cultuur is de manier waarop mensen denken en wat mensen doen.

Dus alles wat door de samenleving is bedacht en gemaakt:

• Geloof
  
• Kunst
• Wetenschap
• Filosofie

Griekse geloof

• Polytheïsme (meer godendom) 
  
• Verering in tempels, met pocessies (optochten) en met de Olympische Spelen. 
  
• De wereld verklaren aan de hand van de goden. 
  
• Orakels geven boodschappen van de goden door.

Mythologie

• Verzameling van mythen
• Verhalen waarin goden, helden en wezens een rol spelen
• De Griekse mythen werden mondeling doorgegeven als lessen voor het leven

Lees eventueel een Mythe voor in de klas.

Griekse goden

• Grieks goden zien er uit als mensen
• Ze hebben menselijke eigenschappen (verliefd, boos, jaloers)

• Ze hebben ook goddelijke eigenschappen (superkrachten, onsterfelijk)
• Communicatie met de mensen en boodschappen door middel van orakels

Kunst en wetenschap

• De ideale mens in de beeldhouwkunst.
  
  
• Tragedies en komedies in openluchttheaters.
  
  
• Prachtige tempels dankzij wiskunde.

 

• Veel nieuwe inzichten door de filosofie.

Theater

Twee soorten toneelspelen: 

1. komedie (blijspel) 
2. tragedie (treurspel)

Sommige van de theater stukken zijn teruggevonden en worden nog opgevoerd.

Stel vragen over wat voor soort bronnen er zijn. 

Architectuur

• De Grieken bouwden hele mooie gebouwen. 

• Dat kon dankzij de wiskunde.

• Sommige van die gebouwen zijn er nu nog!
  
  
• Vaak zijn die gebouwen wel vervallen en dus zijn het ruïnes.

Klein beetje uitleg over de bouw van een tempel.

Filosofie

filos = zoon/vriend

sofia = wijsheid

• Filosofen waren leraren, zij trokken rond om
  jongens te leren spreken in het openbaar. 
• Zij gaven les in het geven van je mening.
  

Natuurfilosofen

• Zijn eigenlijk wetenschappers.
• Hebben belangrijke ontdekkingen gedaan, die (soms) vandaag de dag nog steeds kloppen.
• Wiskunde, geschiedenis en geneeskunde. 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen