3.1 Leenheren, leenmannen en horigen (B)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van Monniken en Ridders

3.1 Leenheren, leenmannen en horigen (B)

Wat gaan we doen?

1. Leerdoelen nabespreken

2. Leerdoelen

3. Theorie

4. Beeldmateriaal

5. Aan de slag

6. Leerdoelen nabespreken

Leerdoelen nabespreken

1. Je kunt beschrijven hoe West-Europa zich na de val van het Romeinse Rijk bestuurlijk ontwikkelde. 

2. Je weet feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden. 

3. Je kunt de oorzaken beschrijven van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw.  

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd. 

2. Je kunt het ontstaan van horigheid verklaren

3. Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren.

Kenmerkend Aspect 10: 

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

Theorie

In de klassieke Oudheid was er sprake van een landbouwstedelijke samenleving. De landbouw was erg belangrijk maar er waren ook steden, die centra waren van handel, nijverheid en bestuur. 

Door de val van het West-Romeinse Rijk veranderde deze samenleving compleet en ging weer terug naar een landbouwsamenleving. Hoe kon dit gebeuren?

Theorie

Opschrijven:

Door de val van het West-Romeinse Rijk veranderde de samenleving en werd weer een landbouwsamenleving. Dit kwam door:

1. Afname van handel en nijverheid (reizen werd gevaarlijk en moeilijk)

2. Oorlogsgeweld en epidemieën. 

Theorie

Het overgrote deel van de mensen woonde dus weer op het platteland en werd wederom boer. 

Opschrijven:

Door de val van het West-Romeinse Rijk en de groeiende onveiligheid zochten boeren steun bij een adellijke heer of bij een klooster. Zo'n boer stond zijn grond af aan de heer, in ruil voor bescherming: een horige boer. Dus zo ontstaat de horigheid.

Theorie

Domein: landgoed van de heer of klooster waaraan horigen zijn gebonden. 

Vroonland: Deel van het domein waar de heer woont.

Hofstelsel: Systeem waarbij ene deel van domein door de heer wordt gebruikt en het andere wordt geleend aan horige boeren.

Theorie

Deze domeinen waren zelfvoorzienend. De landbouwopbrengsten waren laag en daardoor waren er nauwelijks landbouwproducten om te verhandelen. Daarnaast was er de onveiligheid van het reizen. Het is daarom noodzakelijk dat een domein zelfvoorzienend was. 

Opschrijven: 

Een domein had de beschikking over veestallen, molens, brouwerijen en smidsen en was daarmee zelfvoorzienend. Dit kwam omdat er niet genoeg landbouwproducten waren om te handelen en de onveiligheid van het reizen.

Theorie

'Meneer? Wat is nu het verschil tussen het hofstelsel en feodalisme?'  

Hofstelsel:

Het hofstelsel was een economisch stelsel. De veiligheid verdween en de handel liep terug. Deze boeren konden zichzelf niet beschermen en zochten daarom op dorpsniveau bescherming bij de adel. Als horige boeren (halfvrije boeren, ofwel ‘laten’) kregen ze een stukje grond in bruikleen, moesten belasting betalen en klusjes voor de heer doen. In ruil daarvoor kregen ze bescherming en het recht een deel van de opbrengsten zelf te besteden.  

Theorie

'Meneer? Wat is nu het verschil tussen het hofstelsel en feodalisme?'  

Feodalisme:

Het leenstelsel of feodalisme was een politiek stelsel. Door het uitgeven van lenen, zorgde een leenheer – de koning of vorst – ervoor dat hij zich verzekerde van de trouw van zijn leenmannen, ofwel vazallen met leen in het bezit. In ruil voor het lenen van landgoederen en het recht op bescherming, moesten leenmannen belasting betalen en de leenheer helpen in het geval van oorlogen of conflicten. 

Beeldmateriaal

Aan de slag

Verplicht:

1. Expertopdracht (kies 1 leerdoel, schrijf deze uit met antwoord en leg het je buurman/vrouw uit) 

Kiezen:

2. Maak de opdrachten op pagina 51 en 52.

3. Toetsvoorbereiding Toetsweek 1.

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd. 

2. Je kunt het ontstaan van horigheid verklaren

3. Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren.