D13 opstartles: congruentie

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Romulus en Remus

Kennen les 13

• Het verhaal van de koningstijd, afstammelingen van Aeneas tot aan de dood van Amulius
• De vervoeging van de bijvoeglijke naamwoorden groep 1 en 2; de vervoeging van de bezittelijke voornaamwoorden; de plaatsing van het bijv. nw / bez. vnw.
• De geslachtsregels van het zelfstandig naamwoord groep 1,2 en 3
• De congruentieregel

Kunnen les 13

• geslacht bepalen van een zelfstandig naamwoord
• congrueren
• bepalen welke zinsdelen door nevenschikkende voegwoorden aan elkaar worden gekoppeld.

Wat zijn bijvoeglijke naamwoorden?

Welke geslachtsregels ken je in het Latijn of Grieks?

Wat is congrueren?

Eerst uitleg

over de geslachtsregels van de zelfstandige naamwoorden

Hoe weet je nu welk geslacht een zelfstandig naamwoord is?

Geslacht van zelfstandige naamwoorden

Groep 1 (-a) is vrouwelijk

Groep 2 (-us en -er, toevoeging -i) is mannelijk

  (-um) is onzijdig

Groep 3 (-??, toevoeging -a) is onzijdig

   (-s, -o, -x, toevoeging -es) is vrouwelijk

   (de rest, toevoeging -es) is mannelijk

N.b. Het logische/natuurlijke geslacht gaat altijd voor. Mater, -tres is natuurlijk niet mannelijk!

virgo, virgines

Mars, Martem

potestas, potestates

regnum

ripa

puer, pueri

pastor, pastores

flumen, flumina

Mannelijk

Vrouwelijk

Onzijdig

vox, voces

sedes, sedes

Congruentie

congruentie is het overeenkomen van bijvoeglijk naamwoord en bijvoeglijk naamwoord in naamval, getal en geslacht. Het bijvoeglijk naamwoord past zich aan aan het zelfstandig naamwoord.

Het bijvoeglijk naamwoord (adiectivum)

Van de bijvoeglijke naamwoorden van groep 1 en 2 wordt in de woordenlijst alleen de nominativus enkelvoud mannelijk gegeven. Alle andere vormen van moet je zelf kunnen maken.

Wat is dan de nominativus vrouwelijk enkelvoud van bonus?

Wat is de genitivus meervoud mannelijk van bonus?

Wat is de ablativus meervoud onzijdig van bonus?

Welke combinatie klopt?

1. poena solam
2. poena solis
3. poena sola
4. poena solus

welke combinatie klopt?

1. lucibus ignotus
2. lucibus ignotis
3. lucibus ignotibus

welke combinatie klopt?

1. sidus pulchrus
2. sidus pulchrum
3. sidus pulcher

welke combinatie klopt?

1. bello magno
2. bello magnum
3. bello magna

welke naamval getal en geslacht is formarum parvarum

1. gen.pl.vrl.
2. acc.sg.mnl.
3. nom/acc. sg. onz.

welke naamval getal en geslacht is nepotes cari

1. gen.sg. mnl
2. acc. pl. mnl.
3. nom. pl. mnl.

welke naamval getal en geslacht is sceleris magni?

1. gen. sg. onz.
2. gen. sg. mnl.
3. nom. pl. mnl

hoe komt het dat zowel de bijv.nw. 'pulchrae' als 'pulchras' congrueren met het woord 'vestes?

Het bezittelijk voornaamoord

Het bezittelijk voornaamwoord gedraagt zich als een bijvoeglijk voornaamwoord:

- het congrueert met het woord waarbij het hoort

- het staat voor, of achter het woord waarbij het hoort

Hoe heet het pronomen possessivum in het Nederlands?

In de woordgroep 'pater meus' (mijn vader) zie je aan het woord 'meus' dat de ik-persoon een man is

1. nee, want het hoort 'meus pater' te zijn.
2. nee, want uitgangen op -us zijn mannelijk óf vrouwelijk
3. nee, want '-us' is mannelijk, maar zegt iets over 'pater'
4. ja, want uitgangen op -us zijn mannelijk

'meus' gedraagt zich als een bijvoeglijk naamwoord en neemt dus de naamval, getal en geslacht aan van 'pater'. Het zegt niets over het geslacht van de ik-persoon.

We nemen de bezittelijke voornaamwoorden apart door:

- eerst de bez. vnw. van de 1e en 2e ps. sg

- dan de bez. vnw. van de 1e en 2e ps. pl

-tenslotte de bez. vnw. van de 3e ps. , sg & pl. 

De bezittelijke vnw. meus (mijn) en tuus (jouw) vervoeg je net als bonus.

Schrijf eens het vrouwelijke rijtje van meus op. Enkelvoud én meervoud.

welke woordgroep congrueert?
(frater, fratres betekent 'broer')

1. fratri meis
2. fratris mei
3. fratres mei
4. fratrum meum

het bezittelijk voornaamwoord van de eerste en tweede persoon enkelvoud (mijn, jouw) kunnen dus ook makkelijk in het meervoud staan:

fratres mei: mijn broers

Bezittelijke voornaamwooren 1e en 2e persoon meervoud (onze, jullie)

De bezittelijke voornaamwoorden noster (onze) en vester (jullie) vervoeg je ook volgens groep 1/2.

noster, nostra, nostrum

vester, vestra, vestrum.

Noteer nu het rijtje van het mannelijk van vester in je schrift

Welk van de volgende woorgroepen congrueert niet?

1. flores nostrae
2. lucem vestram
3. nostri doloris
4. vestrum frater

bezittelijke voornaamwoorden 3e persoon (zijn/haar/hun_

tsja, die bestaan niet in het Latijn. Toch wil je wel kunnen zeggen 'zijn vader' of: 'hun broer'. Daarvoor gebruik je in het Latijn de genitivus van is, ea, id. 

pater eius - 'de vader van hem/ van haar' kun je dan ook vertalen als 'zijn/ haar vader' . 

pater eorum/earum  =  'de vader van hen (mnl/vrl)', mag je ook vertalen als 'hun vader'. 

eius, earum en eorum congrueren niet met het woord waarbij ze horen.

'Pastores eorum' kun je vertalen met

1. de herders van hem
2. de herders van hen
3. hun herders
4. zijn herders